مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری
فصلنامه مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی
2008-4641
2008-4846
11
3
2019
06
22
منشور حقوق شهروندی: ارزیابی نقادانه از منظر میانرشتهای
1
29
FA
سید علیرضا
حسینی بهشتی
استادیار اندیشه سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
a.hosseinibeheshti@modares.ac.ir
10.22035/isih.2019.3425.3648
مقولهٔ شهروندی و حقوق و تکالیف مترتب بر آن در کانون مبانی شکلگیری دولتهای مدرن قرار دارد و بر چگونگی ساختارهای حقوقی و فرایندهای تصمیمگیری در نظامهای مردمسالار تأثیری بس گسترده دارد. در این راستا، منشور حقوق شهروندی، که دستاورد تلاشهای دولت یازدهم بوده است، با هدف تأکید، تبیین و تبویب نظام حق و تکلیف شهروندان جمهوری اسلامی ایران منتشر و به ادارات و سازمانهای دولتی ابلاغ شد. هدف این نوشتار این است که متن منشور را با بهرهگیری از رهیافتی میانرشتهای مورد ارزیابی نقادانه قرار دهد و از این طریق، مزایا و کاستیهای آن را بهمنظور بهرهبرداری در ویراستهای بعدی آن نشان داده شود. متن منشور بهعنوان یک سند حقوقی منتشر شده است، اما مباحث بنیادین آن در حوزهٔ اندیشهٔ سیاسی مطرح شده و میشود. بنابراین، پس از مرور سریع تاریخ تکوین و مبادی فلسفی حق شهروندی در بخش اول، با بهرهگیری از مطالعات انجامیافته در اندیشهٔ سیاسی، تبیین سهدیدگاه اصلی دربارهٔ اساس حقوق شهروندی (لیبرال، جامعهگرا و جمهوریتگرا) در بخش دوم صورت گرفته است. در بخش سوم، با بهرهگیری از مباحث ارایه شده در بخشهای اول و دوم نوشتار، ارزیابی نقادانهٔ منشور حقوق شهروندی جمهوری اسلامی ایران انجام گرفته است که شامل برخی پیشنهادات برای تکامل و اصلاح آن نیز هست.
حقوق شهروندی,نظام حق و تکلیف,منشور حقوق شهروندی,لیبرالیسم,جامعهگرایی,جمهوریتگرایی,هویت
http://www.isih.ir/article_312.html
http://www.isih.ir/article_312_77779a0c21fceade861abbe1ec62bf81.pdf
مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری
فصلنامه مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی
2008-4641
2008-4846
11
3
2019
06
22
دین و تحقق رفتار شهروندی سازمانی: مورد مطالعه، دانشجویان دانشگاه فرهنگیان
31
47
FA
سیدمنصور
امامی میبدی
استادیار تاریخ، گروه معارف، دانشگاه فرهنگیان، یزد، ایران
sm.emami@cfu.ac.ir
اباذر
اشتری
استادیار جامعه شناسی، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، ایران
ashtari80@gmail.com
10.22035/isih.2020.3498.3704
دانشگاه فرهنگیان با اتکا به پیشینهٔ صد سال مراکز تربیتمعلم، در سال ۱۳۹۰ تأسیس شد که هدف آن تأمین، تربیت و توانمندسازی معلمان و نیروی انسانی وزارت آموزشوپرورش جهت ارائهٔ شهروند نمونه به جامعه و پرورش شهروندان ایران است. این مقاله مطالعهای از نوع همبستگی و رابطهای بوده که جامعهٔ آن را کلیهٔ دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان یزد تشکیل میدهد. از بین این دانشجویان 300 نفر بهعنوان نمونه انتخاب و با ابزار پرسشنامه مورد پیمایش قرار گرفتند. نتایج نشان داد نیمی از جامعهٔ آماری 20ساله بوده و تنها 16درصد آنها متأهل بودند. همچنین میانگین نمرات شاخصهای ارزشهای دینی(61.6)، گرایش به هدف(67.5 ) و رفتارشهروندی سازمانی(82.5) بود. همچنین بین ارزشهای دینی در کار و گرایش به هدف در کار با رفتار شهروندی سازمانی رابطهٔ مثبت وجود دارد. بهعلاوه، این دو متغیر درمجموع 54درصد تغییرات رفتار شهروندی سازمانی دانشجو و معلمان دانشگاه فرهنگیان را تبیین کردند. در همین رابطه بهنظر میرسد شهروندان آینده نیازمند آموزش متغیرهای هدفمندی و معنویت در محیط کار و اجتماعی هستند.
دانشجو معلم,ارزشهای دینی,رفتار شهروندی سازمانی,گرایش به هدف
http://www.isih.ir/article_315.html
http://www.isih.ir/article_315_75ebaecefb731495487072721df21821.pdf
مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری
فصلنامه مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی
2008-4641
2008-4846
11
3
2019
06
22
نقش سازههای ذهنی در تحقق برنامههای توسعهٔ ایران
49
74
FA
حسن
افراخته
استاد جغرافیا، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
afrakhtehh@yahoo.com
10.22035/isih.2020.3371.3608
ایران در بین کشورهای توسعهنیافته از طولانیترین تاریخ برنامهریزی توسعه برخوردار است اما همچنان در گروه کشورهای درحالتوسعه قرار دارد. هیچ یک از برنامههای توسعه، قبل و بعد از انقلاب، به اهداف اقتصادی خود دست نیافته است. اکنون، کشور نهتنها جایگاه نسبی مناسبی از نظر سطح توسعه در جهان ندارد بلکه در مواردی نیز شاهد سیر قهقرایی بوده است. هدف این مقاله، آن است که دستاوردهای اقتصادی برنامههای 70 ساله توسعه ایران را مورد واکای قرار دهد و عوامل مؤثرآن را از منظر سازههای ذهنی تحلیل کند. دادههای مورد نیاز تحقیق از طریق اسنادی و مصاحبه با نخبگان برنامهریزی توسعه جمعآوری شده است. دادههای جمعآوریشده از طریق گراندد تئوری و استدلال استقرایی مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفته است. یافتهها نشان میدهد که اهداف اقتصای برنامههای توسعه بعد از 70سال تحققنیافته است. زیرا برنامهها مبتنی بر بنیان نظری محکم و منطبق بر شرایط کشور نبوده است. بنابراین، مشارکت داوطلبانه مردمی بهدلیل نبود ساختار دموکراتیک تأمین نشده است؛ کار از اهمیت لازم برخوردار نبوده است؛ باوجود وزن کم اقتصادی ایران در جهان، در این کشور سهم بالایی از سیاستهای جهان تعقیب میشود؛ به نقش تأمین فضای با ثبات طبیعی، اقتصادی و اجتماعی در گسترش تولید، اهمیتی داده نمیشود؛ و به اقتصاد بهمثابه کل ارگانیک توجهی مبذول نمیشود. درنتیجه، سازههای ذهنی، نقش مهمی در عدمتحقق برنامههای توسعه در ایران ایفاء میکند.
برنامههای توسعه,سازههای ذهنی,دستاورد اقتصادی,ایران
http://www.isih.ir/article_314.html
http://www.isih.ir/article_314_1cfa1aff954e33e38e5d46953a84a960.pdf
مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری
فصلنامه مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی
2008-4641
2008-4846
11
3
2019
06
22
علوم انسانی، تحوّلات گفتمانی و برنامهریزی توسعه در ایران 1392-1357
75
107
FA
غلامرضا
غفاری
دانشیار جامعهشناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، ایران
ghaffary@ut.ac.ir
محسن
جعفری مقدم
دانشجوی دکترای خطمشیگذاری عمومی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
mojm84@gmail.com
10.22035/isih.2020.2880.3222
توسعهنیافتگی، مسئله اصلی جوامع درحالتوسعه ازجمله ایران است. این مسئله پس از انقلاب اسلامی همواره دغدغه اندیشمندان و سیاستگذاران بوده که در دورههای مختلف، موجد طرح گفتمانهای چندگانهای شده و نسبتهای متفاوتی را با برنامهریزی توسعه برقرار کرده است. بهمنظور بررسی موانع برنامهریزی توسعه، دورهٔ زمانیِ بعد از انقلاب اسلامی تا سال 1392 براساس روش تحلیل موقعیتی (منطق موقعیت)، موردمطالعه قرارگرفته و در قالب پنج موقعیت اجتماعی توصیف شده است. تلاش شده در هر دوره، وضعیت برنامهریزی توسعه بهویژه در نسبت با علوم انسانی انتقادی مورد تحلیل قرار گیرد. همچنین کنشگران، نهادها و جریانهای مؤثر در فرایند برنامهریزی و تصمیمگیری کشور نیز ارزیابی شدهاند. یافتهها نشان میدهند برنامهریزی توسعه و فرایندهای نوسازی در ایران در دو سطح نظری (عقلگرایی انتقادی) و عملی (مهندسی اجتماعی) با چالشهای اساسی مواجه است. موفقیت در برنامهریزی توسعه از حیث معرفتشناسی مستلزم فهم واقعگرایانه مسائل، پیشرفت علوم انسانی و نقد اندیشههاست و از بعد اجتماعی نیز منوط به اصلاحات تدریجی، نقد عملکردها و رشد مشارکت اجتماعی در فرایندهای سیاستگذاری است.
برنامهریزی توسعه,عقلگرایی انتقادی,علوم انسانی,مهندسی اجتماعی
http://www.isih.ir/article_320.html
http://www.isih.ir/article_320_848f518ef026cba3948dfb863a593eaf.pdf
مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری
فصلنامه مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی
2008-4641
2008-4846
11
3
2019
06
22
سازوکارها و قانونمندیهای حاکم بر قفلشدگی توسعۀ منطقهای در استان خوزستان
109
138
FA
هاشم
داداش پور
دانشیار برنامهریزی شهری و منطقهای، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
h-dadashpoor@modares.ac.ir
فرامرز
رستمی
دانشجوی دکتری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
f.rostami2010@gmail.com
10.22035/isih.2020.2935.3270
توسعهیافتگی و برنامهریزی برای رسیدن به آن همواره از دغدغههای جدی کشور بوده است؛ اما بهرغم تلاشهای صورتگرفته، توسعهٔ منطقهای با قفلشدگی همراه شده است. مسئلهٔ مقاله حاضر این است که چرا منطقه خوزستان با معضلات دیرینی روبهرو است در حالی که منابع و ظرفیت بسیار بالای توسعه را در خود داراست؟ برای پاسخ به این مسئله مدلی از مکانیسمهای مولّد بر اساس یک ایده برساخته شده است، بهطوری که اگر آنها موجود باشند و به طریق مورد انتظار عمل کنند، دلیل رخدادها و چرایی شرایط موجود منطقه را تبیین خواهند کرد. این مقاله در قالب پارادایم رئالیسم انتقادی از منطق پسکاوی استفاده کرده است و علاوه بر تبیین، نگاهی انتقادی به موضوع مورد بررسی دارد. مدل تبیینی حاصل از این تحقیق دارای یک هسته (مفهوم استخراج) است که به دنبال خود پنج مفهوم دیگر را ایجاد کرده است: زهکشی از منظر محیطی؛ انحصارخواهی از منظر اقتصادی؛ تسلط مرکز در عین تفویض اختیار به پیرامون از منظر سیاسی؛ همسرنوشتی با جمع جبری صفر از منظر اجتماعی و وابستهسازی از منظر فرهنگی؛ که در مجموع زیربنایی نافذ و سببساز در تحولات منطقه را شکل دادهاند و غلبه این تفکر بر برنامهریزی منطقه به مثابهٔ یک گفتمان میانرشتهای طی چنددهه گذشته، سبب حاکم شدن برخی سازوکارها و قانونمندیهای قفلکنندۀ توسعه در منطقه شده است. برای مواجهه با این مسئله، لزوم توجه به برنامهریزی یکپارچه و تغییر تفکر استخراجی در شیوهٔ سیاستگذاری، برنامهریزی و مدیریت منطقهای و ملی ضروری است.
برنامهریزی منطقهای,استخراج,رئالیسم انتقادی,مکانیسمهای مولّد,خوزستان
http://www.isih.ir/article_318.html
http://www.isih.ir/article_318_62beddc98b3005b498279ed386e34f84.pdf
مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری
فصلنامه مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی
2008-4641
2008-4846
11
3
2019
06
22
اقتصاد سیاسی منابع طبیعی و آموزش؛ مطالعۀ تأثیر تغییر مدیریت رانت منابع طبیعی بر کیفیت آموزش
139
169
FA
مجید
رمضانی
دانشجوی دکترای اقتصاد، پردیس بینالمللی ارس، دانشگاه تهران، جلفا، ایران
majidramezani@ut.ac.ir
علیرضا
رحیمی بروجردی
استاد اقتصاد، دانشکدۀ اقتصاد، دانشگاه تهران، تهران، ایران
rahimib@ut.ac.ir
علی
نصیری اقدم
استادیار اقتصاد، دانشکدۀ اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
alin110@atu.ac.ir
محسن
مهرآرا
استاد اقتصاد، دانشکدۀ اقتصاد، دانشگاه تهران، تهران، ایران
mmehrara@ut.ac.ir
10.22035/isih.2020.3468.3681
مطالعۀ حاضر در پاسخ به این سؤال انجام شده است که «آیا میتوان بخشی از تفاوت عملکرد نظام آموزش مدرسهای کشورهای برخوردار از منابع طبیعی را در آزمونهای استاندارد بینالمللی با توجه به چگونگی استفادۀ آنها از رانت منابع طبیعی توضیح داد؟» به این منظور، با معرفی شاخص «نسبت سهم رانت منابع طبیعی به سهم مالیاتها» به عنوان بازتابی از تأثیرات اقتصاد سیاسی منابع طبیعی به کنترل آثار تغییر در مدیریت رانت منابع بر کیفیت، کارایی و اثربخشی آموزش پرداخته شد. امتیازات آزمونهای استاندارد بینالمللی تیمز، پرلز و پیزا به عنوان سنجۀ کیفیت آموزش در نظر گرفته شد و رویکرد دادههای تابلویی و الگوی اثرات ثابت به عنوان روش متریک مطالعه مورد استفاده قرار گرفت. تأثیر متغیرهای توضیحی مدل بر امتیازات آزمون، در قالب یک تابع تولید آموزش برای 79 کشور منتخب در بازۀ زمانی 2015-1995 بررسی شد. یافتههای مطالعه نشان میدهد که اثر اقتصاد سیاسی منابع طبیعی بر کیفیت آموزش معنادار است و بنابراین، با افزایش سهم رانت منابع طبیعی در درآمدهای دولت، کیفیت آموزش کاهش یافته است. ضرائب تخمینزدهشده برای متغیر نسبت سهم رانت منابع به سهم مالیاتها، نسبت به فروض مختلف ناشی از حذف سایر متغیرهای توضیحی در اغلب موارد از استحکام برخوردار است و تأثیر منفی افزایش وابستگی اقتصاد به رانت منابع را بر کیفیت آموزش تأیید میکند.
آموزش,رانت منابع طبیعی,کیفیت آموزش,مدیریت رانت منابع
http://www.isih.ir/article_316.html
http://www.isih.ir/article_316_28ac548e5b923ddbb79d4ac22db36bfc.pdf
مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری
فصلنامه مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی
2008-4641
2008-4846
11
3
2019
06
22
تدوین الگوی مفهومی ارتباطات آب؛ ظرفیتهای ارتباطات برای مدیریت بحران آب در ایران
171
199
FA
سیدسعیدرضا
عاملی
استاد علوم ارتباطات، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
ssameli@ut.ac.ir
عبدالله
بیچرانلو
استادیار علوم ارتباطات، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
bikaranlou@ut.ac.ir
مهری
بهار
دانشیار علوم ارتباطات، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
mbahar@ut.ac.ir
فرزاد
غلامی
دکتری علوم ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
farzadgholami@ut.ac.ir
10.22035/isih.2020.3515.3719
امروزه تقریباً بر همگان آشکار شده است که مسائل محیط زیست و از جمله بحران آب به همان اندازه که موضوع علوم طبیعی است، در علوم اجتماعی هم حائز اهمیت و نیازمند توجه است. این مقاله در پی پاسخگویی به این پرسش است که ارتباطات و آب از لحاظ نظری چه نسبتی با یکدیگر یافتهاند؟ و ارتباطات آب بهمثابهٔ یک حوزۀ میانرشتهای جدید چه ظرفیتهایی برای حل موضوعات مرتبط با مسائل آب در ایران دارد؟ الگوی ارتباطات آب اروه بازن بهمثابهٔ الگویی مناسب برای طرح مبانی نظری مرتبط و توضیح مسائل ارتباطات آب، این حوزه را محل تلاقی رشتههایی مانند ارتباطات زیستمحیطی، ارتباطات توسعه، ارتباطات ریسک، ارتباطات سلامت و ارتباطات علم میداند. این مقاله با تشریح ابعاد مختلف این مدل و جرح و تعدیل آن، مدل ارتقاءیافتهای برای حوزههای نظری مرتبط با ارتباطات آب ارائه کرده است. در نهایت با تبیین جنبههای مختلف مسائل آب در ایران به این نتیجه رسیده است که فعالان رسانهای و روزنامهنگاران محیطزیست ایران میتوانند با مبنا قراردادن ارتباطات استراتژیک در تولید پیامهای مرتبط با بحران آب در فضای رسانهای، باعث تغییر رویکردهای سازهگرایانه به آب شوند و توجه به ابعاد اجتماعی، فرهنگی بحران آب را که از الزامات اصلی برای حل مسائل آب است، تقویت نمایند.
ارتباطات استراتژیک,ارتباطات زیستمحیطی,ارتباطات سلامت,ارتباطات علم,ارتباطات توسعه
http://www.isih.ir/article_319.html
http://www.isih.ir/article_319_971699b11170902bdc3d353033587ccc.pdf