نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

3 دانشیار روان‌شناسی، گروه روان‌شناسی دانشگاه اصفهان.

چکیده

مکتب انسان‌‌گرایی در قرن بیستم با دیدگاه‌‌های راجرز و مزلو به روانشناسان معرفی شد. این مکتب به بررسی نیازهای آدمی و گرایش‌‌های فطری او پرداخته است. آرمان شهر، تجربیات اوج و والا، تجربیات دینی، انگیزههای متعالی و طبیعت انسان از جمله نظریات مزلو و راجرز است. عطار یکی ازبزرگترین عرفای مسلمان قرن 6 و 7 نیز در غزلیات خود بر اساس آموزه‌‌های اسلام به بررسی این امور پرداخته و ضمن بیان آنها به تحلیل و تبیین این موضوعات همت گمارده است. با کاربرد نظریات انسانگرایان می‌‌توان بسیاری از اندیشه‌‌های عطار را تبیین کرد و دریافت که وی نیز بهنظریهپردازی در این زمینه پرداخته است. در واقع آشکار میشود عطار مانند بسیاری دیگر از عارفان در تعلیمات خویش به مباحث روانشناختی روی آورده که دریافت و استخراج این نظریات نیازمند پژوهشهای جدی متخصصان علم روانشناسی بر روی متون ادبی است. از طرف دیگر برای تفسیر بسیاری از اندیشه‌‌های عرفانی آشنایی با نظریات گوناگون روانشناسی ضرورت دارد. در این پژوهش که به شیوه توصیفی _ تحلیلی انجام گردیده است کوشش میشود با بهکارگیری نظریات انسانگرایان درباره نیازهای انسان، انسان کامل، تجربیات اوج و انگیزههای متعالی نظریات عطار تبیین گردد.

کلیدواژه‌ها

اتو، رودولف (1380). مفهوم امر قدسی: پژوهشی درباره عامل غیرعقلانی مفهوم الوهیت و نسبت آن به عامل عقلانی (ترجمه همایون همتی). تهران: نقش جهان.
پراودفوت، وین (1383). تجربه دینی (ترجمه عباس یزدانی). قم: طاها.
پورنامداریان، تقی. (1390). دیدار با سیمرغ.  تهران:  پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
جیمز، ویلیام (1372).  دین و روان (ترجمه مهدی قانئی). تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
روضاتیان، سید همریم؛ میرباقری فرد، سیدعل یاصغر و مانی، مهنوش (1391). نقد و تحلیل کهن الگوی سایه با توجه به مفهوم نفس در عرفان. نشریه ادب و زبان، 32، 103-85.
زرین کوب، عبدالحسین (1386). با کاروان حله. تهران: انتشارات علمی.
زرین کوب، عبدالحسین (1378). صدای بال سیمرغ. تهران: سخن.
سراج، ابونصر عبدالله بن علی (1381). اللمع فی‌التصوف (ترجمه مهدی محبتی). تهران:‌ اساطیر.
سعدی شیرازی، مصلح‌الدین. (1379). بوستان (تصحیح: غلامحسین یوسفی). تهران: ‌خوارزمی.
شجیعی، پوران (1373). جهان‌بینی عطار. تهران:‌نشر ویرایش.
شعبانی، بختیار؛ بابادی، امین (1393). تکثر رشته‌ای؛ علیه فهم رایج از همکاری رشته‌ها. فصلنامه‌ مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 7(1)، 25-1.
شکرشکن، حسن و دیگران (1377). مکتب‌های روان‌شناسی و نقد آن. تهران:‌ سمت.
شولتز، دوان (1384). نظریه‌های شخصیت (مترجمان: یوسف کرمی و دیگران). تهران: نشر ارسباران.
شمشیری، بابک (1391). عرفان اس المی و دلالت آن در حیطه‌های روان‌شناسی ازدواج و خانواده. روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 2(10). 94-81.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد (1366). دیوان (تصحیح: تقی تفضلی). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد (1384). منطق‌الطیر (تصحیح: محمدرضا شفیعی کدکنی). تهران:‌سخن.
فروزانفر، بدیع‌الزمان (1374). شرح احوال و نقد آثار عطار. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
قاضی شکیب، نعمت‌الله (1371). به‌سوی سیمرغ. تهران: انتشارات سکه.
قبادی، حسینعلی و دیگران (1390). پیام‌های جهانی عطار برای مشکلات فکری انسان معاصر. پژوهشنامه ادبیات تعلمی، 11، 110-87.
کشفی، منصور (1374). بازتاب شعر و عرفان بر روان آدمی. تهران:‌ نشر راهگشا.
کلاهدوزان، اکبر (1392). بررسی تحلیلی مفاهیم شکر، بخشش، مراقبه و سکینه قلب در متون منثور عرفانی (تا قرن هفتم). با رویکرد روان‌شناسی معنوی‌گرا (پایان‌نامه دکتری). دانشگاه اصفهان.
مانی، مهنوش (1389). رویا در عرفان و روان‌شناسی در متون منثور عرفانی تا قرن هفتم هجری (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه اصفهان.
مزلو، آبراهام (1367). انگیزش و شخصیت (ترجمه: احمد رضوانی). مشهد:‌ نشر آستان قدس رضوی و معاونت فرهنگی.
مزلو، آبراهام (1387). مذاهب، ارزش‌ها و تجربه‌های والا (ترجمه: علی‌اکبر شاملو). تهران: ‌نشر آگه.
ملکیان، مصطفی (1380). راهی به رهایی: جستاری در باب عقلانیت و معنویت. تهران:‌ موسسه نگاه معاصر.
مولوی، جلال‌الدین (1384). مثنوی معنوی (تصحیح: محمد استعلامی). تهران: سخن.
میرمحمدی، اکرم‌السادات (1389). مقایسه تحلیلی خوف و رجاء در عرفان اسلامی و ترس و امید در روان‌شناسی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه اصفهان.
همدانی، عین‌القضات (1373). تمهیدات (تصحیح عفیف عسیران). تهران:‌ منوچهری.
CAPTCHA Image