نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار علوم ارتباطات اجتماعی، گروه علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبایی
2 کارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده
هدف از پژوهش حاضر «بررسی چالش‌ها و موانع توسعه روزنامه‌نگاری علم در ایران» با نگاه سیستماتیک و رویکرد بین رشته‌ای و کمک گرفتن از رشته‌های جامعه‌شناسی علم، فلسفه علم، اقتصاد علم، تاریخ علم و ارتباطات علم است. در این پژوهش از روش مصاحبه عمقی نیم‌ساخت‌یافته، در مصاحبه با روزنامه‌نگاران علم و متخصصان حوزه علم استفاده شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که برخی از چالش‌های نهاد علم و سیاست‌گذاری علم در کشور، مبتلا به حوزه روزنامه‌نگاری علم نیز هست. نگاه نخبه‌گرایانه به علم، تلقی عوام‌زدگی از طرف دانشگاهیان در صورت مشارکت در تولید محتوای رسانه‌ای، الگوی تکنوکراتیک حاکم بر فضای سیاست‌گذاری علم، به جای الگوی مشارکت مردم، ایدئولوژیک شدن علم و فناوری، انگاشتن علم به‌مثابه قدرت از سوی سیاست‌گذاران علم، از جمله چالش‌های روزنامه نگاری علم در ایران است. تربیت نشدن روزنامه‌نگاران علم برای حضور حرفه‌ای در این حوزه و نبود نهاد آموزشی، سپهر عمومی روزنامه‌نگاری علم را به عرصه تجربه آزمون و خطا تبدیل کرده و باعث افزایش اشتباهات در این حوزه و سلب اعتماد از جامعه علمی شده است. عدم تشویق کارهای با کیفیت و ارزش‌دهی کمَی به جای کیفی، باعث عدم انتشار کارهای مطلوب شده است. همچنین به دلیل اغراق در فرهیخته‌پنداری دانشمند در ذهنیت جامعه، توان نقادی روزنامه‌نگار در مواجهه با دانشمند بسیار پایین است و باعث می‌شود محتوا، بدون ساده‌سازی به مخاطب عرضه شود.
کلیدواژه‌ها
پاول، رونالد (1379). روشهای اساسی پژوهش برای کتابداران (ترجمه نجلا حریری). تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
داورپناه، محمدرضا (1386). ارتباطات علمی، نیاز اطلاعاتی و رفتار اطلاع‌یابی. تهران: دبیزش / چاپار.
رفیع‌پور، فرامرز (1370). کند و کاوها و پنداشته‌ها. تهران: شرکت سهامی انتشار.
زردار، زرین (1393). رسانه‌ای شدن فن‌آوری‌های نو در ایران: شکاف‌های شناختی کنشگران اصلی در بازنمایی بیوتکنولوژی در برنامه‌های تلویزیونی. پایان‌نامه دکتری. گروه ارتباطات اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.
فرهمند، مهناز (1392). بررسی تطبیقی جامعه‌شناسی علم بوردیو و رویکرد کنشگر ـ شبکه. فلسفه علم، 3(1)، 57-71.
قاضی‌طباطبایی، محمود، و ودادهیر، ابوعلی (1386). جامعه شناسی علم فنآوری: تاملی بر تحولات اخیر جامعه‌شناسی علم. نامه علوم اجتماعی، 31(1)، 125-142.
قانعی‌راد، محمد‌امین (1382). ناهمزمانی دانش: روابط علم و نظام های اجتماعی ـ اقتصادی در ایران. تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
قانعی‌راد، محمد‌امین، و مرشدی، ابوالفضل (1390). پیمایش فهم عمومی از علم و فناوری: مطالعه موردی شهروندان تهرانی. سیاست علم و فناوری، 3(3)، 93-110.
قدیمی، اکرم، و نظیف‌کار، غزاله (1389). بررسی وضعیت ترویج علم در جمهوری اسلامی ایران: از بایدها تا واقعیت‌ها. رهیافت، 47، 13-22.
خانیکی، هادی، و زردار، زرین (1393). علم در رسانه‌ها؛ بررسی فرایند برساخته شدن علم در چارچوبهای رسانه‌ای. مدیریت و پردازش اطلاعات، 29(4)، 875-902.
لاریجاتی، فاضل (1374). علم به‌عنوان یک نوع فعالیت و رابطه آن با ارزش. رهیافت، ش11، 26-38.
لیندلف، تامس آر. و تیلور، برایان سی (1388). روشهای تحقیق کیفی در علوم ارتباطات (ترجمه عبدالله گیویان). تهران: همشهری.
مبارگا، گرویس، و فوری، ژان مارک (1392). درس پنجم، در درسنامه فدراسیون جهانی روزنامه نگاری علمی (WFSJ)، (ترجمه پوریا ناظمی).قابل دسترسی در آدرس: http://www.wfsj.org/course
محمدپور، احمد (1392). روش تحقیقی کیفی ضد روش 1. تهران: جامعه‌شناسان.
میرزایی، خلیل (1388). پژوهش، پژوهشگری و پژوهشنامه نویسی. تهران: جامعه‌شناسان.
نقیب‌السادات، رضا (1391). روشهای تحقیق در ارتباطات2. تهران: نشر علم.
وحیدی، محمد (1388الف). علم ـ در ـ جامعه. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
وحیدی، محمد (1388ب). علم در جامعه: از تک گویی تا گفتگو. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 1(4)، 169-195.
وصالی، منصور، و همکاران (1386). رصد و مطالعه سیاست‌های ملی ترویج علم موجود در کشورهای جی8، دی8 ، هند و چین. مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
ویمر، راجر دی، و دومینیک، جوزف آر (1389). تحقیق در رسانه‌های جمعی (ترجمه کاووس سید امامی). تهران: سروش.
Lewenstein, Bruce. (2003). Models of Public Communication of Science & Technology. Departments of Communication and of Science & Technology Studies, Cornell University.
Schäfer, M. S. (2009). From Public Understanding to Public Engagement: An Empirical Assessment of Changes in Science Coverage. Science Communication. 30(4): 475-505.
)
ارسال نظر در مورد این مقاله