استادیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهرکرد، ایران.
چکیده
مقاله حاضر با تحلیل نسبت روایت‌شناسی ساختارگرا و مطالعات میان‌رشته‌ای، در پی پاسخ دادن به این پرسش‌ها است که چه عواملی در روی‌آوری روایت‌شناسی به میان‌رشتگی مؤثر بوده است و اصولاً این چرخش را باید برآمده از امکانی در روایت دانست یا ضرورتی روش‌شناختی؟ حرکت به‌سوی میان‌رشتگی را نه‌تنها در گرایش‌های جدید روایت‌شناسی بلکه در تغییرات روی‌داده در نظریه‌های روایت‌شناسان ساختارگرا نیز می‌توان پی گرفت. ازاین‌رو نوشتار حاضر، ریشه‌های این حرکت را در انتقادات و اصلاحات انجام‌شده بر مهم‌ترین نظریه‌های این حوزه تا اوایل دهه 1970 پی خواهد گرفت. با دنبال کردن سیر نظریه‌های روایت‌شناسان ساختارگرا می‌توان شاهد نوعی گسست آرام از ایده استقلال و خودبسندگی ادبیات و تمایل به سایر رشته‌ها برای تحلیل روایت بود. مؤثرترین عوامل این تغییرات عبارتند از: توجه به نقش مؤلفه‌های فرهنگی؛ و فرآیند خوانش (حضور خواننده) در درک ساختار روایی. این ملاحظات، نتایجی را برای روایت‌شناسی به‌همراه داشته است. نخست اینکه اهداف کلان روایت‌شناسی را از بررسی ویژگی‌های متنی به بررسی فرآیند خوانش و درک روایت تغییر داد، و دوم اینکه پای رشته‌ها و حوزه‌های مرتبط با فرهنگ و مطالعات ذهن را نیز به روایت‌شناسی گشود.
تازه های تحقیق
1. ریشه‌های گرایش روایت‌شناسی به میان‌رشتگی را باید در بازبینی‌های روایت‌شناسی ساختارگرا جست. 2. مهم‌ترین عوامل موثر در این فرایند عبارت بودند از توجه به خواننده و فرایند خوانش؛ توجه به زمینه‌های فرهنگی. 3. این تغییرات موجب شد تا اهداف روایت‌شناسی به بررسی فرایند خوانش روایت تبدیل شود. 4. شکل‌گیری روایت‌شناسی میان‌رشته‌ای یکی از نتایج عملی این تغییرات بوده است.
Structural Narratology and Interdisciplinary Studies
چکیده [English]
The aim of this paper is to investigate the relationship between structural narratology and interdisciplinary studies. We will try to answer two main questions: What factors have been effective in narratology’s orientation toward interdisciplinary studies? Is this tendency the result of a possibility in narration or a methodological necessity? The movement of narratology to interdisciplinary is observable not only in new narratological tendencies but also in changes in structural theories. Therefore, this article will trace the roots of this tendency in the revises and critiques of these theories until 1970s. By tracing these changes it can be realized that the theories of structural narrotology have broken with idea of independence and self-sufficiency of literature and embraced other disciplines. The main factors in these changes are: attention to cultural elements and reading process in the perception of narrative structure. These considerations have been accompanied by some results; first, the main targets of narratology changed from investigating textual properties to reading and understanding the narration process; second, some disciplines and fields related to culture and mind studies found their way into narratology.
رضی، احمد؛ راز، عبدالله (1390). نقد ادبی، رویکردی میان‌رشته‌ای. در محمود فتوحی، نامه نقد.مجموعه مقالات نخستین همایش ملی نظریه و نقد ادبی در ایران (ص 150- 171)، تهران: خانه کتاب.
زرقانی، مهدی (1390). بوطیقای کلاسیک: بررسی تحلیلی _ انتقادی نظریه شعر در منابع فلسفی از ترجمه ابوبشر متی‌بن یونس قنایی تا اثر حازم قرطاجنی. تهران: سخن.
زینی‌وند، تورج (1392). ادبیات تطبیقی:از پژوهش‌های تاریخی _ فرهنگی تا مطالعات میان‌رشته‌ای.فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 5(3)، 35-21. doi: 10.7508/isih.2014.19.002
سجودی، فرزان (1385). نشانه‌شناسی کاربردی. تهران: نشر علم.
شعبانی ورکی، بختیار؛ بابادی، امین (1393). تکثر رشته‌ای؛ علیه فهم رایج از همکاری رشته‌ها. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی.7(1)، 25-1. doi: 10.7508/isih.2015.25.001
فتوحی، محمود (1392). قلمروهای میان‌رشته‌ای سبک‌شناسی. در: نگاهی دیگر؛ تأملاتی در مسائل ادبی و مطالعات میان‌رشته‌ای (به کوشش احمد رضایی جمکرانی). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فرامرز قراملکی، احد (1391). روش‌شناسی مطالعات دینی. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
قره‌باغی، علی‌اصغر (1383). واژگان و اصطلاحات فرهنگی. تهران: سوره مهر.
کوارد، روزالیند و الیس، جان (1388). اس/زد، در فرزان سجودی (گردآورنده و مترجم)، ساخت‌گرایی، پساساخت‌گرایی و مطالعات ادبی. تهران: سوره مهر.
کولسنیکوف، نینا (1385). صورت‌گرایی روسی (ترجمه: مهران مهاجر و محمد نبوی). در دانشنامه نظریه‌های ادبی معاصر (ویراستار: ایرنا ریما مکاریک). تهران: آگه.
مارتین، والاس (1386). نظریه‌های روایت (ترجمه: محمد شهبا). تهران: هرمس.
ماریسون، لیندا (1391). جامعه‌شناسی و روایت (ترجمه: تهمینه عطایی). دردانشنامه روایت‌شناسی (گردآونده و ویراستار: محمد راغب). تهران: نشر علم.
مورن، جو (1387). میان‌رشتگی (ترجمه: داود حاتمی). تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
هرمن، دیوید (1393). عناصر بنیادین در نظریه‌های روایت (ترجمه: حسین صافی). تهران: نشر نی.
یان، منفرد (1391). روایت‌شناسی شناختی (ترجمه: حسین صافی). در دانشنامه روایت‌شناسی (گردآونده و ویراستار: محمد راغب). تهران: نشر علم.
Bal, M. (1990). The point of narratology. Poetics Today, 11 (4), 727- 753.
Cook-Gumperz, J., & Kyratzis, A. (2007). Children’s Storytelling. In D. Herman et al (Ed.). Routledge Encyclopedia of Narrative Theory. London: Routledge.
Herman, L., & Vervaeck, B. (2005). Handbook of narrative analysis. Lincoln: University of Nebraska Press.
Jahn, M. (1997). Frames, preferences, and the reading of the third-person narratives: toward a cognitive narratology. Poetics Today. 18 (4), 441- 468.
ابتدای صفحه
