نویسندگان

1 استادیار و‎ ‎عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی

2 کارشناس ارشد ارتباطات فرهنگی، دانشگاه سوره.

چکیده

آثار مادی و غیرمادی شعر حافظ در دوره‌های مختلف همواره مورد توجه کارشناسان عرصه‌های گوناگون به‌ویژه ادبیات‌شناسان و مردم‌شناسان ادبیات قرار گرفته است؛ لیکن به‌نظر می‌رسد با توجه به میزان نفوذ و ماندگاری این اثر گرانبها در جامعه، این پدیده می‌تواند از دیدگاه علوم دیگر نیز مورد توجه قرار گیرد؛ از جمله این علوم می‌توان به علوم ارتباطات اشاره کرد که درواقع به بیان چگونگی و چرایی برقراری ارتباطات بین فرستنده و گیرنده می‌پردازد. در این مقاله از میان جنبه‌های مختلف ارتباطی در شعر حافظ، به تحلیل ارتباط‌های غیرکلامی آن می‌پردازیم؛ زیرا به‌نظر می‌رسد، تمام جنبه‌های ماندگاری شعر حافظ در طول قرن‌های مختلف، در وجوه کلامی آن خلاصه نمی‌شود و دلایل غیرکلامی نیز در این ماندگاری نقش داشته‌اند. مقاله  حاضر تلاش می‌کند با تحلیل این اثر مهم از دیدگاه ارتباطات غیرکلامی، زیرکی و چیره‌دستی صاحب اثر را در برقراری ارتباط با مخاطب، فراتر از مرزهای کلام مورد تفسیر فرهنگی قرار دهد. در این راه از روش تحلیل محتوای کیفی بهره جسته‌ایم.

تازه های تحقیق

1.  تفسیر غزلیات حافظ بدون داشتن نگاه جامعه شناسی و ارتباطی فاقد جامعیت لازم است.

2.  محتوای آشکار و پنهان در تفسیر متن ادبی  نقش به سزایی ایفا می کند.

3. موضوعاتی نظیر فاصله گذاری، سپیدخوانی و جایگاه اجتماعی گوینده و مخاطب با عنوان عناصر تفسیر پذیر در ادبیات، از مهمترین شاخصه های ارتباط غیرکلامی استفاده شده در شعر حافظ است.

4. نشانه های غیرکلامی قابل استخراج از متن(نشانه های برداشتی) از قبیل لحن و تن صدا را می توان در رده تفسیرهای تاثیرگذار در ادبیات قلمداد کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آرژیل، مایکل (1990). روانشناسی ارتباط و حرکات بدن (ترجمه: مرجان فرجی). انتشارات مهتاب.
اندرسون، پیتر (20 خرداد 1387). تعامل غیرکلامی: رفتار، صدا و سکوت (ترجمه: اسماعیل اسفندیار)، برگرفته از شبکه اینترنتی آفتاب: http://www.aftabir.com
برکو، روی.ام؛ ولوین، اندرو دی؛ ولوین، دارلین. آر (1382). مدیریت ارتباطات فردی و عمومی (ترجمه: سیدمحمد اعرابی و داوود ایزدی، چاپ سوم). تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
بوردیو، پیر (1384). شکل‌های سرمایه. در سرمایه اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه (ترجمه: افشین خاکباز و حسن پویان). تهران: نشر شیرازه.
پاینده، حسین (1381). درآمدی بر ادبیات (چاپ چهارم). تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
پرین، لارنس (1383). درباره شعر (ترجمه: فاطمه راکعی). تهران: انتشارات اطلاعات.
حافظ شیرازی (1379). دیوان حافظ. به تصحیح علامه محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: انتشارات لوح محفوظ
دادبه، اصغر (1391). حافظ: زندگی و اندیشه. تهران: مرکز دایرهݑ‌المعارف بزرگ اسلامی.
دادجو، دره (1386). موسیقی شعر حافظ. تهران: انتشارات زرباف اصل.
راودراد، اعظم (1390). نظریههای جامعهشناسی هنر و ادبیات (چاپ دوم). انتشارات دانشگاه تهران.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1369). از کوچه رندان (چاپ ششم). تهران: انتشارات امیرکبیر.
ساروخانی، باقر (1389). روشهای تحقیق در علوم اجتماعی (چاپ شانزدهم). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سجودی، فرزان (1387). نشانهشناسی کاربردی. تهران: نشر علم.
شپرد، آن (1375). مبانی فلسفه هنر (ترجمه:‌ علی رامین). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1375). صور خیال در شعر فارسی (چاپ ششم). تهران: انتشارات آگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1383). موسیقی شعر (چاپ ششم). تهران: انتشارات آگاه.
طالبیان، یحیی (1384). ارزش چندجانبه ردیف در شعر حافظ. پژوهشهای ادبی، 8، 28-7.
عظیمی، محمدجواد (1388). موسیقی شعر حافظ. تهران: مرکز نشر دانشگاهی
فرانزوی، استفن آل (1386). روانشناسی اجتماعی (ترجمه: مهرداد فیروزبخت، چاپ سوم). تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی.
فربودنیا، بابک (1392). نظریهها و مفاهیم ارتباطات در روابط عمومی، روزنامهنگاری و تبلیغات (چاپ اول). تهران: انتشارات مکتب ماهان.
فرهنگی، علی‌اکبر (1375). ارتباطات غیرکلامی: هنر استفاده از حرکات و آواها. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد میبد.
فرهنگی، علی‌اکبر؛ آذری، غلامرضا (1385). تحلیل محتوای ارتباطات غیرکلامی در بین کمدین‌های سینمای صامت کلاسیک هالیود. نشریه هنرهای زیبا، 25، 96-87.
فلیک، اووه (1388). درآمدی بر تحقیق کیفی (ترجمه: هادی جلیلی). تهران: نشر نی.
قبادی، علیرضا (1385). تفسیر اجتماعی فولکلور قوم ترکمن (پایان‌نامه دکتری). دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تهران، ایران.
کیا، علی‌اصغر؛ ثقه‌ای، سعید (1389). مطالعه نقشهای باد صبا در شعر حافظ از منظر ارتباطی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مجدنیا، مجید (1384). واقعیتهای ارتباطات غیرکلامی. روزنامه شرق، 7 اسفند، شماره 707، ص 13.
محسنیان راد، مهدی (1385). ارتباط‌‌شناسی: میانفردی، گروهی، جمعی. تهران: انتشارات سروش.
Clifford, G. (2000). The interpretation of culture (2nd ed.). Basic Books, USA: New York.
Eles, Wilma (1988). Communication and culture: an introduction. McMillan, Florida: USA.
Goman, C. (2011). How culture controls communication. Forbes publisher, USA: New York.
Karen, M., Leonard, J., Scoter, R. V., & Padilla, F. (2009). Culture and communication: Cultural variations and media effectiveness. Indiana University Administration and Society, Sage Journals, 41(7): 850-877.
McGee R. J., & Warms, R. L. (2004). Anthropological topological: An introductory history (3rd ed.). McGraw-Hill, USA: New York.
O’reilly, K. (2005). Ethnographic methods. Oxford: New York: Routledge.
Sell D. R. (2000). Literature as communication. John Benyamin publishing, Amsterdam: Nederland.
Sherwin J. S. (1957). Literature and communication: a search for unifying principle. Journal of Communication, 7(2): 74-82.   doi: 10.1111/j.1460-2466.1957.tb00260.x
CAPTCHA Image