آثار مادی و غیرمادی شعر حافظ در دوره‌های مختلف همواره مورد توجه کارشناسان عرصه‌های گوناگون به‌ویژه ادبیات‌شناسان و مردم‌شناسان ادبیات قرار گرفته است؛ لیکن به‌نظر می‌رسد با توجه به میزان نفوذ و ماندگاری این اثر گرانبها در جامعه، این پدیده می‌تواند از دیدگاه علوم دیگر نیز مورد توجه قرار گیرد؛ از جمله این علوم می‌توان به علوم ارتباطات اشاره کرد که درواقع به بیان چگونگی و چرایی برقراری ارتباطات بین فرستنده و گیرنده می‌پردازد. در این مقاله از میان جنبه‌های مختلف ارتباطی در شعر حافظ، به تحلیل ارتباط‌های غیرکلامی آن می‌پردازیم؛ زیرا به‌نظر می‌رسد، تمام جنبه‌های ماندگاری شعر حافظ در طول قرن‌های مختلف، در وجوه کلامی آن خلاصه نمی‌شود و دلایل غیرکلامی نیز در این ماندگاری نقش داشته‌اند. مقاله حاضر تلاش می‌کند با تحلیل این اثر مهم از دیدگاه ارتباطات غیرکلامی، زیرکی و چیره‌دستی صاحب اثر را در برقراری ارتباط با مخاطب، فراتر از مرزهای کلام مورد تفسیر فرهنگی قرار دهد. در این راه از روش تحلیل محتوای کیفی بهره جسته‌ایم.
تازه های تحقیق
1. تفسیر غزلیات حافظ بدون داشتن نگاه جامعه شناسی و ارتباطی فاقد جامعیت لازم است.
2. محتوای آشکار و پنهان در تفسیر متن ادبی نقش به سزایی ایفا می کند.
3. موضوعاتی نظیر فاصله گذاری، سپیدخوانی و جایگاه اجتماعی گوینده و مخاطب با عنوان عناصر تفسیر پذیر در ادبیات، از مهمترین شاخصه های ارتباط غیرکلامی استفاده شده در شعر حافظ است.
4. نشانه های غیرکلامی قابل استخراج از متن(نشانه های برداشتی) از قبیل لحن و تن صدا را می توان در رده تفسیرهای تاثیرگذار در ادبیات قلمداد کرد.
Nonverbal Communications in the Poetry of Hafez: The Role of Non-verbal Communications in the Interpretation and Acceptance of Hafez by the Audience
چکیده [English]
Different aspects of the poetry of Hafez have been studied so far. The material and non-material features of his poetry have been examined in different fields such as literature and anthropology. Due to the influence and importance of Hafez’s poetry, it seems that it can be studied from the perspective of other fields as well. Communications science is among these fields, dealing with how and why communications are established between the speaker and the audience. In the present article the nonverbal aspects in the poetry of Hafez are studied. It seems that the verbal aspects of his poetry are not the only factors that have made it remain popular with the audience through generations; nonverbal aspects have played a great part as well. This article aims to examine the literary work in terms of nonverbal communications in order to demonstrate the skill of the poet in establishing communications with its audience beyond the boundaries of speech; the poet’s mastery over this feature is also culturally interpreted. The utilized method is qualitative content analysis.
کلیدواژه ها [English]
Nonverbal communications, literature, interpretation of culture, sign, meaning
مراجع
آرژیل، مایکل (1990). روانشناسی ارتباط و حرکات بدن (ترجمه: مرجان فرجی). انتشارات مهتاب.
اندرسون، پیتر (20 خرداد 1387). تعامل غیرکلامی: رفتار، صدا و سکوت (ترجمه: اسماعیل اسفندیار)، برگرفته از شبکه اینترنتی آفتاب: http://www.aftabir.com
برکو، روی.ام؛ ولوین، اندرو دی؛ ولوین، دارلین. آر (1382). مدیریت ارتباطات فردی و عمومی (ترجمه: سیدمحمد اعرابی و داوود ایزدی، چاپ سوم). تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
بوردیو، پیر (1384). شکل‌های سرمایه. در سرمایه اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه (ترجمه: افشین خاکباز و حسن پویان). تهران: نشر شیرازه.
پاینده، حسین (1381). درآمدی بر ادبیات (چاپ چهارم). تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
پرین، لارنس (1383). درباره شعر (ترجمه: فاطمه راکعی). تهران: انتشارات اطلاعات.
حافظ شیرازی (1379). دیوان حافظ. به تصحیح علامه محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: انتشارات لوح محفوظ
دادبه، اصغر (1391). حافظ: زندگی و اندیشه. تهران: مرکز دایرهݑالمعارف بزرگ اسلامی.
دادجو، دره (1386). موسیقی شعر حافظ. تهران: انتشارات زرباف اصل.
راودراد، اعظم (1390). نظریه‌های جامعه‌شناسی هنر و ادبیات (چاپ دوم). انتشارات دانشگاه تهران.
Clifford, G. (2000). The interpretation of culture (2nd ed.). Basic Books, USA: New York.
Eles, Wilma (1988). Communication and culture: an introduction. McMillan, Florida: USA.
Goman, C. (2011). How culture controls communication. Forbes publisher, USA: New York.
Karen, M., Leonard, J., Scoter, R. V., & Padilla, F. (2009). Culture and communication: Cultural variations and media effectiveness. Indiana University Administration and Society, Sage Journals, 41(7): 850-877.
McGee R. J., & Warms, R. L. (2004). Anthropological topological: An introductory history (3rd ed.). McGraw-Hill, USA: New York.
O’reilly, K. (2005). Ethnographic methods. Oxford: New York: Routledge.
Sell D. R. (2000). Literature as communication. John Benyamin publishing, Amsterdam: Nederland.
Sherwin J. S. (1957). Literature and communication: a search for unifying principle. Journal of Communication, 7(2): 74-82. doi: 10.1111/j.1460-2466.1957.tb00260.x
ابتدای صفحه
