نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

چکیده

در مطالعات بین‏‌رشته‌‏ای سینما و ادبیات، نقد یک فیلم اقتباسی و مقایسه آن با اثر ادبی مبدأ، نوعی نقد تطبیقی به‌شمار می‌آید. از آنجا که در پژوهش‏‏های ادبی جدید، اتخاذ یک رویکرد و فرضیه مرتبط با آن اساس تحقیق است، در مقاله حاضر داستان «آشغالدونی»، نوشته غلامحسین ساعدی با فیلم اقتباسی از آن، «دایره مینا» با نگاه به ادبیات تطبیقی جدید بررسی شده است. هرچند این نظریه‏‌ها هنوز منسجم و تثبیت‌شده نیستند، اما ادبیاتِ آن درحال شکل‌‏گیری است. در مقایسه داستان ساعدی با فیلم مهرجویی، یافته‏‌های پژوهش نشان می‌‏دهد: جنبه تمثیلی داستان مکتوب در فیلم اقتباسی، تحت تأثیر پردازشِ سینمایی طرح قرار گرفته و گاه واقع‌‏گرایی فیلم بر نمادگرایی داستان ادبی غالب شده است‏. مهرجویی رویدادها را در گفتمان سینمای کلاسیک ساماندهی کرده است تا خواننده را در مدت‏زمانی مشخص به پی‏گیری ماجراها ترغیب کند. نحوه زمان‏بندی فیلم براساس ساختار سه‏پرده‏ای، بیننده را به دنبال کردن ماجراها برمی‏ ا‌‌نگیزد و برخلاف داستان آشغالدونی، «طرح» بر «ایده» غلبه می‏ کند. ازآنجاکه غلبه طرح یا ایده، هرکدام درون‌مایه‌‏ای متفاوت خلق می‌‏کنند، می‌‏توان گفت همین تغییر ساختاری تاحدی به تغییر معنایی انجامیده است. همچنین تغییر پایان آزاد روایت ساعدی به پایان بسته در روایت فیلم، مانع مشارکت مخاطب در بازسازی سرنوشت داستانی شخصیت اصلی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

انوشیروانی،‌ علیرضا (1391). سیر تحولات نظری ادبیات تطبیقی. ادبیات تطبیقی،‌ 3(2)، 7-3.
انوشیروانی،‌ علیرضا (1392). مطالعات بین‏رشته‏ای ادبیات تطبیقی. ادبیات تطبیقی، 4(1)، 9-3.
بامشکی، سمیرا (1391). روایت‏شناسی داستان‏های مثنوی. تهران: هرمس.
حیاتی، زهرا (1393). نقد مطالعات تطبیقی اقتباس در پژوهش‏های ادبی و سینمایی ایران. نقد ادبی، 27، 97-69.
ساعدی، غلامحسین (1356). آشغالدونی. در واهمه‏های بی‏نشان. تهران: آگاه.
ساعدی، غلامحسین (1357). گور و گهواره. تهران:  آگاه.
سیگر. لیندا (1383). بازنویسی فیلمنامه (ترجمه: عباس اکبری). تهران: سوره مهر.
کاسِتِی، فرانچسکو (1391). اقتباس و سوء‌اقتباس: فیلم، ادبیات و گفتمان‏های اجتماعی. در رابرت استم و الساندرا رائنگو (ویراستار). راهنمایی بر ادبیات و فیلم (ترجمه: داود طباطبائی عقدایی، صص 138-125). تهران: مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن».
صیاد، پرویز؛ ویسی، ملک‌ساسان؛ فرمان‌آرا، بهمن (تهیه‌کننده) و مهرجویی، داریوش (کارگردان). (1353). دایره مینا[فیلم سینمایی ]، ایران.
لوته، یاکوب (1388). مقدمه‏ای بر روایت در ادبیات و سینما (ترجمه: امید نیک‏فرجام، چاپ دوم). تهران: مینوی خرد.
مک کی، رابرت (1385). داستان: مفهوم، ساختار، سبک و اصول فیلمنامه نویسی (ترجمه: محمد گذرآبادی، چاپ دوم). تهران: هرمس.
یوست، فرانسوا (1388). فلسفه و نظریه‏ای جدید در ادبیات (ترجمه: علیرضا انوشیروانی). ادبیات تطبیقی، 2(4)، 56-37.
CAPTCHA Image