استاد جغرافیا، گروه جغرافیای دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
چکیده
جغرافیا به‌عنوان علم تحلیل فضایی پدیده‌ها مبتنی بر سه هدف اصلی است: مطالعه ساختارهای فضایی، بررسی نظم مکانی _ فضایی فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و تحقیق روابط و عملکردهای فضایی از طریق سطح‌بندی سلسله مراتبی سکونت‌گاه‌های شهری و روستایی. در نهایت نمود کاربردی جغرافیا یا «برنامه‌ریزی فضایی» به اصلاح ساختارهای فضایی، انتظام مکانی _ فضایی فعالیت‌ها و نظم بخشی روابط و عملکردهای فضایی می‌پردازد. در این نظم فضایی بین ساختار و کارکرد پیوستگی تعاملی وجود دارد. علم به‌وسیله انقلاب الکترونیکی، ساختاری شبکه‌ای و پیچیده پیدا کرده که به «علم موج سومی» موسوم است و مطالعات تخصصی گسترش یافته است. مطالعه «تخصصی» سبب می‌شود که شناخت و درک عمیقی از موضوع مورد بررسی حاصل آید، اما این عمق همواره «نقطه‌ای» باقی مانده و آن کاربردها نیز می‌توانند آسیب‌زا باشند، زیرا در ترکیب با سایر ابعاد زندگی انسانی تنظیم نشده است. چنین علمی نمی‌تواند نیازهای زندگی انسان را تأمین و در حل مسائل مفید باشد. هدف مقاله حاضر تجزیه و تحلیل دانش جغرافیا به‌عنوان نظمی میان رشته‌ای است. تحقیق مبتنی بر تحلیل محتوای کیفی است. نتیجه نشان می‌دهد، تحقیقات جغرافیایی خصلت بین‌رشته‌ای دارد در غیر این‌صورت نمی‌تواند مسائل پیچیده جهان کنونی را تبیین کند. جغرافیا می‌تواند هم از دستاوردهای علوم دیگر از جمله آمار، ریاضی، اقتصاد، جامعه‌شناسی، تاریخ و روان‌شناسی بهره ببرد، هم خدمات متقابلی به آنها ارائه و خود به شکوفایی برسد.
تازه های تحقیق
1. جغرافیای نو علمی بین رشته ای است.
2. ترقی یک رشته علمی در گرو شناخت قوانین علمی و نیازهای زمانی است.
3. کام یابی تحقیقات جغرافیایی به بین رشته ای بودن آن وابسته است.
Transformation of Geography as an Interdisciplinary Science
چکیده [English]
Geography as a science of the spatial analysis of phenomena is based on three main objectives: studying spatial structures, examining the locational-spatial order of socio-economic activities, and searching spatial relationships and functions through hierarchical leveling of rural and urban settlements. The applied form of geography or “spatial planning” addresses the modification of spatial structures, the locational-spatial order of activities, and the organization of spatial relationships and functions. There are mutual interactions between structure and function in this spatial order. Science has developed a complex structure through the electronic revolution, which is called “third wave science”; also specialized studies have developed. Specialized studies result in a very deep understanding of subjects, but this deep understanding always remains just in a “spot” and its applications could be traumatic, which is because it is not regulated in combination with other dimensions of human life. This kind of science cannot be beneficial in human life or solve some important problems. The main aim of this article, which is based on qualitative content analysis, is to analyze geography as an interdisciplinary science. The findings of the study show that geographical research has interdisciplinary characteristics; otherwise it cannot explain today’s complex problems. Geography can both use the findings of other sciences, including statistics, mathematics, economics, sociology, history and psychology, and provide them with services and help.
کلیدواژه ها [English]
new geography, spatial planning, third wave science, interdisciplinary
مراجع
حافظ‌نیا، محمدرضا (1393). فلسفه و ماهیت جغرافیا [متن سخنرانی]. تهران، ایران: انجمن ژئوپولیتیک ایران. برگرفته از: http://iag.ir/the-community/43-iag/462-geomahiyat
حشمتی مولایی، حسین (1389). رهیافت میانرشتهای در آموزش و پژوهش اقتصاد اسلامی. فصلنامه مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی، 2(3)، 213-191. doi: 10.7508/isih.2010.07.008
خنجرخانی، ذبیحالله؛ بختیاری نصرآبادی، حسنعلی؛ ابراهیمی دینانی، آرزو (1388). درآمدی بر ضرورت، جایگاه و انواع مطالعات میانرشتهای در آموزش عالی. فصلنامه مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی، 2(1)، 186-167.doi: 10.7508/isih.2010.05.007
خورسندی طاسکوه، علی (1388). تنوع گونه‌شناختی در آموزش و پژوهش میانرشتهای در علوم انسانی، فصلنامه مطالعات میانرشتهای، 1(4)، 83-57. doi: 10.7508/isih.2009.04.003
دوسرتو، میشل (1382). قدم زدن در شهر (ترجمه: شهریار وقفی‌پور، چاپ اول). سایمون دیورینگ؛ نیما ملک‌محمدی و شهریار وقفی‌پور، مجموعه مقالات مطالعات فرهنگی. تهران: نشر تلخون.
ریاضی، سیدابوالحسن (1392). شهر پدیده‌ای میانرشتهای. فصلنامه مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی، 6(1)، 115-101. doi: 10.7508/isih.2014.21.005
علیجانی، بهلول (7 آذر، 1394). ماهیت و تعریف جغرافیا [کلاس درس روش تحقیق] . تهران: دانشگاه خوارزمی.
مامفورد، لوئیس (1385). فرهنگ شهر (ترجمه: عارف اقدامی‌مقدم، چاپ اول). تهران: انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
Baerwald, T. J. (2010). Prospects for Geography as an Interdisciplinary Discipline. Annals of the Association of American Geographers, 100(3), 493–501. doi: 10.1080/00045608.2010.485443
Gilbert, G. K. (1909). Earthquake forecasts. Science,29(734): 121–38.
Gregory, G., Johnston, R., Pratt, G., Watts, M., & Whatmore, S. (1994). The dictionary of human geography (3rd ed.). USA: Wiley-Blackwell.
Jantsch, E. (1972). Towards interdisciplinary and transdisciplinary in education and innovation. In G. Berger, A. Briggs & G. M. L. Apstel (Eds.), Interdisciplinary: Problems of teaching and research in universities (pp. 97-121). Paris: Organization for Economic Co-operation and Development.
McNeill, D. (1999). Interdisciplinary research: With particular reference to the field of environment and development. Higher Education Quarterly, 53(4), 312-332. doi: 10.1111/1468-2273.00134
Natoli, S. J. (1994). Guidelines for geographic education and the fundamental themes in geography. Journal of Geography, 93(1), 2–6. doi: 10.1080/00221349408979676
Repko, A. F. (2008). Interdisciplinary research: Process and theory. Los Angeles: Sage.
Saxe, J. G. (1878). The blind men and the elephant. In W. J. Linton (ed.). Poetry of America: Selections from one hundred American poets from 1776-1876 (pp. 150-152).London: George Bell.
ابتدای صفحه
