فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

گونه‌شناسی مفهومی عدالت در نظریه‌های برنامه‌ریزی شهری در چهارچوب رویکردی میان‌رشته‌ای

نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، گروه شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

عدالت یکی از اصلی‌ترین اهداف برنامه‌ریزی شهری محسوب می‌شود؛ ازاین‌رو مفهوم کلی عدالت نزد متخصصان و اندیشمندان در طول دوره‌های مختلف از پذیرش و محبوبیت چشمگیری برخوردار بوده و حاصل آن نیز مجموعه‌ای بزرگ از نظریه‌های مختلف و متنوع بر مبنای مفهوم عدالت در عرصه شهر است؛ اما به‌دلیل ماهیت میان‌رشته‌ای عدالت، برداشت‌ها از این مفهوم، تبیین و شیوه پیاده‌ســازی آن در برنامه‌ریزی شهری، نه‌تنها یکسان نبوده، بلکه حتی گاهی متناقض نیز بوده است؛ بنابراین مقاله حاضر به‌دنبال گونه‌شناسی نظریه‌های عدالت در بستر مطالعات شهری و سنخ‌شناسی مفهومی و معرفت‌شناسانه این نظریه‌ها با هدف تبیین مفهومی خط سیر نظریه‌های برنامه‌ریزی شهری (نظریه‌های درون‌زا) است. این مهم با مرور نظام‌مند آرای عدالت‌محور در شهر و با بهره‌گیری از چارچوب «فرانظری آلمندینگر» در عرصه عدالت‌پژوهی و در قالب پنج محور موضوعی محقق شده که می‌تواند علاوه‌بر مشخص کردن چارچوبی برای حرکت، زمینه نظریه‌پردازی در این عرصه را نیز فراهم کند. در این راستا از روش‌شناسی کیفی به‌عنوان راهبرد پژوهش و از تکنیک‌های متن‌پایه‌ای چون مرور نظام‌مند، مطالعه ثانویه و گونه‌شناسی، به‌منظور جمع‌آوری و تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها استفاده شده است. بهره‌گیری از گونه‌شناسی در راستای سنخ‌شناسی و طبقه‌بندی مفهومی عدالت، و درنهایت کمک به درک و شناخت بهتر این مفهوم میان‌رشته‌ای است. به این منظور پس از نقد و بررسی گونه‌شناسی‌های موجود برنامه‌ریزی شهری، سنخ‌شناسی نظریه‌های عدالت بر مبنای گونه انتخاب‌شده تبیین شده‌اند. نتیجه این مقاله ارائه یک «الگوواره مفهومی» برای فهم بهتر و جامع‌تر پیچیدگی‌های اصل عدالت در برنامه‌ریزی شهری است؛ چارچوبی که می‌تواند راهنمای پژوهش‌های گوناگون عدالت‌پژوهی در حوزه برنامه‌ریزی شهری باشد. 

تازه های تحقیق

  • «الگوواره‌ای مفهومی» برای فهم عدالت در برنامه‌ریزی شهری ارائه شده است.
  • ماهیت مفهومی نظریه‌های برنامه‌ریزی شهری عدالت‌محور تبیین شده است.
  • چارچوب ارائه‌شده می‌تواند راهنمای پژوهش‌های عدالت‌پژوهی در حوزه برنامه‌ریزی شهری باشد.
  • الگوواره‌ مفهومی از طریق مرور نظام‌مند مطالعات موجود مبتنی‌بر قالب گونه‌شناسی منتخب استخراج شد.
  • برای حرکت به‌سمت نظریه‌پردازی بومی و تولید نظریه عدالت مبتنی‌بر ارز‌ش‌های ایرانی‌ـ‌اسلامی تلاش شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع
اجلالی پرویز؛ رفیعیان، مجتبی؛ و عسگری، علی (1391). نظریه برنامه‌ریزی: دیدگاه‌های سنتی و جدید. تهران: نشر آگه.
استراس، آنسلم؛ و کوربین، جولیت (1385). اصول روش تحقیق کیفی (مترجم: بیوک محمدی). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اصغری، فیروزه (1394). ملاحظات روش‌شناختی در مطالعات حوزه جنسیت. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 7(4)، 127-105. doi: 10.7508/isih.2015.28.004
افروغ، عماد (1376). فضا و نابرابری اجتماعی: مطالعه جدایی‌گزینی فضایی و تمرکز فقر در محله‌های مسکونی تهران. تهران: گروه علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
ایمان، محمدتقی (1388). مبانی پارادایمی رو‌ش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بازرگان هرندی، عباس (1394). مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته: رویکردهای متداول در علوم رفتاری. تهران: دیدار.
پورعزت، علی‌اصغر (1382). طراحی سیستم خطی‌مشی‌گذار دولتی برای تحقق عدالت اجتماعی بر مبنای حکومت حق‌مدار علوی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
پوراحمد، احمد؛ و حاتمی‌نژاد، حسین (1385). آسیب‌شناسی طرح‌های توسعه شهری در کشور. پژوهش‌های جغرافیایی، 58، 180-167.
تایلور، نایجل (1393). نظریه‌های برنامه‌ریزی شهری (مترجم: محمد شورجه). تهران: انتشارات مدیران امروز.
تراب‌زاده جهرمی، محمدصادق؛ و سجادیه، علیرضا (1390). گونه‌شناسی نظریه‌های عدالت مبتنی‌بر ابعاد فلسفی؛ روشی در تبیین ماهیت مفهومی عدالت. دوفصلنامه علمی‌ـ‌تخصصی مطالعات اقتصاد اسلامی، 3(6)، 95-59.
حاتمی‌نژاد، حسین (1390). اصول عدالت اجتماعی و بازخوانی فضایی ایران. در دومین نشست اندیشه‌های راهبردی عدالت، تهران: دبیرخانه حوزوی مرکز الگوی اسلامی‌‌ ـ ‌ایرانی پیشرفت.
داداش‌پور، هاشم و الوندی‌پور، نینا (۱۳۹۵). عدالت فضایی در مقیاس شهری در ایران. هنرهای زیبا، ۲۱(۳)، ۶۷-۸۰.
داداش‌پور، هاشم؛ علیزاده، بهرام؛ و رستمی، فرامرز (1394ب). جایگاه عدالت فضایی در نظام برنامه‌ریزی شهری ایران. راهبرد توسعه، 43، 205-181.
داداش‌پور، هاشم؛ علیزاده، بهرام؛ و رستمی، فرامرز (1394الف). گفتمان عدالت فضایی در شهر. تهران: آذرخش.
دانایی‌فرد، حسن (1392). نظریه‌پردازی: مبانی و روش‌شناسی‌ها. تهران: سمت.
رایف، دانیل؛ لیسی، استفن؛ و فیکو، فردریک (1391). تحلیل پیام‌های رسانه‌ای (مترجم: مهدخت بروجردی علوی). تهران: سروش.
رهبری، لادن؛ و شارع‌پور، محمود (1393). جنسیت و حق به شهر: آزمون نظریه لوفور در تهران. مجله جامعه‌شناسی ایران، 14(1)، 141-116.
ریاضی، ابوالحسن (1392). شهر؛ پدیده‌ای میان‌رشته‌ای. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 6(1)، 115-101.doi: 10.7508/isih.2014.21.005
ریتزر، جورج (1374). نظریه‌های جامعه‌شناسی (مترجم: احمدرضا غروی‌زاد). تهران: ماجد.
سعیدی رضوانی، هادی (1393). گذری بر شهر عادلانه در نظریه‌های شهرسازی و آموزه‌های اسلامی. شهر پایدار، 1(1)، 163-135.
سعیدی رضوانی، هادی (1391). تبیین مفهوم و شاخص‌سازی شهر عدالت‌محور؛ نمونه ارزیابی شهر تهران. تهران: دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران.
سعیدی رضوانی، هادی؛ و نوریان، فرشاد (1388). بازخوانی عدالت در اجرای طرح‌های شهری کشور؛ نمونه میدان شهدا در مشهد. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 42(68)، 102-85.
سید رضی (1378). نهج‌البلاغه امام علی علیه‌السلام: خطبه‌ها، نامه‌ها و سخنان حکمت (مترجم: حسین انصاریان). تهران: پیام آزادی.
شکوهی بیدهندی، محمدصالح (1393). ارزیابی عدالت فضایی در برنامه‌های توسعه شهری. تهران: دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران.
طبیبیان، منوچهر؛ شکوهی بیدهندی، محمدصالح؛ و ارباب، پارسا (1389). ارزیابی عدالت اجتماعی در طرح منظر شهری محله خوب‌بخت، منطقه 15 شهرداری تهران. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 5(3)، 122-111.
عبدی دانشپور، زهره (1387). درآمدی بر نظریه‌های برنامه‌ریزی: با تأکید ویژه بر برنامه‌ریزی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
فریدمن، جان (1387). برنامه‌ریزی در حوزه عمومی: از شناخت تا عمل (مترجم: عارف اقوامی‌مقدم). تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری ایران.
قاضی طباطبایی، محمود؛ و ودادهیر، ابوعلی (1389). فراتحلیل در پژوهش‌های اجتماعی و رفتاری. تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
کریپندورف، کلوس (1391). مبانی و روش‌شناسی تحلیل محتوا (مترجم: هوشنگ نایبی). تهران: نشر نی.
لشکری، علیرضا (1388). حق، عدالت و جامعه. جستارهای اقتصادی، 6(12)، 57-31.
لینچ، کوین (1381). تئوری شکل شهر (مترجم: حسین بحرینی). تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
مارش، دیوید؛ و استوکر، جری (1390). روش و نظریه در علوم سیاسی (چاپ ششم؛ مترجم: امیرمحمد حاجی‌یوسفی). تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
محمدپور، احمد (1392). روش تحقیق کیفی؛ ضد روش 1. تهران: جامعه‌شناسان.
حافظ‌نیا، محمد (1387). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: سمت.
مرصوصی، نفیسه (1383). تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران. تهران: دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس.
مرصوصی، نفیسه (1386). تحلیلی جغرافیایی از تئوری‌های عدالت اجتماعی. نشریه علوم جغرافیایی، 7، 124-107.
موسی‌خانی، محمد؛ مانیان، امیر؛ اخگر، بابک؛ جوادی آملی، مرتضی؛ و نعمتی شمس‌آبادی، حسنعلی (1392). مدیریت دانش: طرح مسئله مدیریت دانش در تمدن دینی. اسلام و مدیریت، 2(3)، 42-7.
میرویسی نیک، صادق (1394). توسعه انسانی و عدالت جنسیتی در رویکرد قابلیتی آمارتیا سن. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 7(4)، 72-47.  doi: 10.7508/isih.2015.28.003
نوریان، فرشاد؛ و سعیدی رضوانی، هادی (1391). گونه‌شناسی آرای بنیادین معطوف به عدالت در شهر. ساخت شهر، 10(20)، 24-13.
هاروی، دیوید (1376). عدالت اجتماعی و شهر (مترجم: فرخ حسامیان، محمدرضا حائری، و بهروز منادی‌زاده). تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
هومن، حیدرعلی (1391). راهنمای عملی فراتحلیل در پژوهش علمی. تهران: انتشارات سمت.
واعظی، احمد (1393). نقد و بررسی نظریه‌های عدالت. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
وفاییان، امیر؛ و منصوریان، یزدان (1393). چگونه یک تحقیق مروری انجام دهم؟. فناوری اطلاعات و ارتباطات: مفاهیم و کاربردها، 17(197)، 90-85.
Allmendinger, P. (2002a). Planning theory. Hounds Mills: Palgrave.
Allmendinger, P. (2002b). Towards a post-positivist typology. Planning Theory, 1(1), 77-99. doi: 10.1177/147309520200100105
Bailey, K. (1994). Typologies and taxonomies: An introduction to classification techniques. London: Sage Publication.
Campbell, H., & Marshall, R. (2002). Utilitarianism’s bad breath? A re-evaluation of the public interest justification for planning. Planning Theory, 1(2), 163-187.  doi: 10.1177/147309520200100205
Craig, R., & Muller, H. (2007). Theorizing communication: Readings across traditions. Sage Publications.
Fainstein, S. (2001). The city builders. Lawrence, KS: University Press of Kansas.
Fainstein, S. (2010). The just city. Ithaca, NY: Cornell University Press.
Fainstein, S. (2014). The just city. International Journal of Urban Sciences, 18, 1-18. doi: 10.1080/12265934.2013.834643
Gillette, H. (1995). Between justice & beauty: Race, planning, and the failure of urban policy in Washington. D.C. Pennsylvania: University of Pennsylvania Press.
Harvey, D., & Potter, C. (2009). The right to the just city. In J. C. P. Marcuse, Searching for the just city (pp. 40-51), New York, NY: Routledge.
Marcuse, P. (2009). Postscript: Beyond the Just City to the Right to the City. In p. Marcuse, J. Connolly, J. Novy, I. Olivo, C. Potter, & J. Steil, In Searching for the the Just City, New York: Routledge.
Ritzer, G., Zhao, S., & Murphy, J. (2006). Metatheory in sociology the basic parameters and the potential contributions of postmodernism. In J. H. Turne, Handbooks of Sociology and Social Research, Springer.
Sorensen, A. (1982). Planning comes of age: A liberal perspective. The Planner, 68(6), 184-188.
Yiftachel, O. (1989). Towards a new typology of urban planning theories. Environment and Planning B: Planning and Design, 16, 23-39. doi: 10.1068/b160023
 
چگونه به این مقاله استناد کنیم:
داداش‌پور، هاشم؛ الوندی‌پور، نینا (1396). گونه‌شناسی مفهومی عدالت در نظریه‌های برنامه‌ریزی شهری در چهارچوب رویکردی میان‌رشته‌ای، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 9(2)، 27-1.  doi: 10.22035/isih.2017.248
HOW TO CITE THIS ARTICLE
Dadashpoor, H., & Alvandipour, N. (2017). Conceptual Typology of Justice in Urban Planning Theories based on an Interdisciplinary Perspective. Journal of Interdisciplinary Studies in the Humanities, 9(2), 1-27. doi: 10.22035/isih.2017.248
فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی
دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 34
بهار 1396
صفحه 1-27
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 14 شهریور 1395
  • تاریخ بازنگری: 22 فروردین 1396
  • تاریخ پذیرش: 06 دی 1395
اشتراک گذاری
ارجاع به این مقاله
آمار