نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار برنامهریزی شهری و منطقهای، گروه شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
2 دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
چکیده
عدالت یکی از اصلیترین اهداف برنامهریزی شهری محسوب میشود؛ ازاینرو مفهوم کلی عدالت نزد متخصصان و اندیشمندان در طول دورههای مختلف از پذیرش و محبوبیت چشمگیری برخوردار بوده و حاصل آن نیز مجموعهای بزرگ از نظریههای مختلف و متنوع بر مبنای مفهوم عدالت در عرصه شهر است؛ اما بهدلیل ماهیت میانرشتهای عدالت، برداشتها از این مفهوم، تبیین و شیوه پیادهســازی آن در برنامهریزی شهری، نهتنها یکسان نبوده، بلکه حتی گاهی متناقض نیز بوده است؛ بنابراین مقاله حاضر بهدنبال گونهشناسی نظریههای عدالت در بستر مطالعات شهری و سنخشناسی مفهومی و معرفتشناسانه این نظریهها با هدف تبیین مفهومی خط سیر نظریههای برنامهریزی شهری (نظریههای درونزا) است. این مهم با مرور نظاممند آرای عدالتمحور در شهر و با بهرهگیری از چارچوب «فرانظری آلمندینگر» در عرصه عدالتپژوهی و در قالب پنج محور موضوعی محقق شده که میتواند علاوهبر مشخص کردن چارچوبی برای حرکت، زمینه نظریهپردازی در این عرصه را نیز فراهم کند. در این راستا از روششناسی کیفی بهعنوان راهبرد پژوهش و از تکنیکهای متنپایهای چون مرور نظاممند، مطالعه ثانویه و گونهشناسی، بهمنظور جمعآوری و تجزیهوتحلیل دادهها استفاده شده است. بهرهگیری از گونهشناسی در راستای سنخشناسی و طبقهبندی مفهومی عدالت، و درنهایت کمک به درک و شناخت بهتر این مفهوم میانرشتهای است. به این منظور پس از نقد و بررسی گونهشناسیهای موجود برنامهریزی شهری، سنخشناسی نظریههای عدالت بر مبنای گونه انتخابشده تبیین شدهاند. نتیجه این مقاله ارائه یک «الگوواره مفهومی» برای فهم بهتر و جامعتر پیچیدگیهای اصل عدالت در برنامهریزی شهری است؛ چارچوبی که میتواند راهنمای پژوهشهای گوناگون عدالتپژوهی در حوزه برنامهریزی شهری باشد.
تازه های تحقیق
- «الگووارهای مفهومی» برای فهم عدالت در برنامهریزی شهری ارائه شده است.
- ماهیت مفهومی نظریههای برنامهریزی شهری عدالتمحور تبیین شده است.
- چارچوب ارائهشده میتواند راهنمای پژوهشهای عدالتپژوهی در حوزه برنامهریزی شهری باشد.
- الگوواره مفهومی از طریق مرور نظاممند مطالعات موجود مبتنیبر قالب گونهشناسی منتخب استخراج شد.
- برای حرکت بهسمت نظریهپردازی بومی و تولید نظریه عدالت مبتنیبر ارزشهای ایرانیـاسلامی تلاش شده است.
کلیدواژهها
موضوعات
تایلور، نایجل (1393). نظریههای برنامهریزی شهری (مترجم: محمد شورجه). تهران: انتشارات مدیران امروز.
داداشپور، هاشم؛ علیزاده، بهرام؛ و رستمی، فرامرز (1394الف). گفتمان عدالت فضایی در شهر. تهران: آذرخش.
داناییفرد، حسن (1392). نظریهپردازی: مبانی و روششناسیها. تهران: سمت.
ریتزر، جورج (1374). نظریههای جامعهشناسی (مترجم: احمدرضا غرویزاد). تهران: ماجد.
کریپندورف، کلوس (1391). مبانی و روششناسی تحلیل محتوا (مترجم: هوشنگ نایبی). تهران: نشر نی.
لشکری، علیرضا (1388). حق، عدالت و جامعه. جستارهای اقتصادی، 6(12)، 57-31.
لینچ، کوین (1381). تئوری شکل شهر (مترجم: حسین بحرینی). تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
محمدپور، احمد (1392). روش تحقیق کیفی؛ ضد روش 1. تهران: جامعهشناسان.
حافظنیا، محمد (1387). مقدمهای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: سمت.
مرصوصی، نفیسه (1386). تحلیلی جغرافیایی از تئوریهای عدالت اجتماعی. نشریه علوم جغرافیایی، 7، 124-107.
میرویسی نیک، صادق (1394). توسعه انسانی و عدالت جنسیتی در رویکرد قابلیتی آمارتیا سن. فصلنامه مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی، 7(4)، 72-47. doi: 10.7508/isih.2015.28.003
هومن، حیدرعلی (1391). راهنمای عملی فراتحلیل در پژوهش علمی. تهران: انتشارات سمت.
واعظی، احمد (1393). نقد و بررسی نظریههای عدالت. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
Allmendinger, P. (2002a). Planning theory. Hounds Mills: Palgrave.
Fainstein, S. (2001). The city builders. Lawrence, KS: University Press of Kansas.
Fainstein, S. (2010). The just city. Ithaca, NY: Cornell University Press.
Sorensen, A. (1982). Planning comes of age: A liberal perspective. The Planner, 68(6), 184-188.
چگونه به این مقاله استناد کنیم:
داداشپور، هاشم؛ الوندیپور، نینا (1396). گونهشناسی مفهومی عدالت در نظریههای برنامهریزی شهری در چهارچوب رویکردی میانرشتهای، فصلنامه مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی، 9(2)، 27-1. doi: 10.22035/isih.2017.248
HOW TO CITE THIS ARTICLE
Dadashpoor, H., & Alvandipour, N. (2017). Conceptual Typology of Justice in Urban Planning Theories based on an Interdisciplinary Perspective. Journal of Interdisciplinary Studies in the Humanities, 9(2), 1-27. doi: 10.22035/isih.2017.248