فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

راهنمای ارسال مقاله جدید

اصلاحات بعد از اخذ پذیرش

فرم ها و دستورالعمل ها

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

واکاوی تطورسازه توانمندسازی در ایران با رویکرد میان‌رشته‌ای

نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشیار مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 استاد مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

برساخت یا سازه توانمندسازی به‌معنای «قدرت دادن» و «تواناسازی» بارها در رشته‌های مختلف به‌عنوان یک سازه میان‌رشته‌ای بررسی شده است. معنای این سازه در ابتدای رخداد تحول در دو رشته دین‌شناسی و جامعه‌شناسی به سهم‌بندی یا به‌اشتراک‌گذاری قدرت مربوط می‌شد. در سال‌های بعد که سازه توانمندسازی در رشته‌های آموزش و پرورش، روان‌شناسی، و مددکاری اجتماعی مطرح شد، هدف غایی از طرح آن، افزایش رفاه انسان بود و در حوزه مدیریت، به پیوند توانمندسازی با بهره‌وری توجه شد. هدف این مقاله، واکاوی تطور سازه توانمندسازی بین رشته‌های حوزه علوم تجربی، انسانی، و اجتماعی در ایران است؛ بنابراین، با استفاده از روش پژوهش کیفی تحلیل محتوا، داده‌های موردنیاز از 250 مقاله در سامانه مجله‌های علمی کشور در رشته‌های مختلف جمع‌‌آوری و با‌‌ استفاده از نرم‌افزار اس‌پی‌اس‌اس23 و تکنیک‌های آماری کروسکال والیس، تحلیل خوشه‌ای و کای‌دو تحلیل شد. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که این سازه در رشته‌های مدیریت بیشتر بر ارتقای بهره‌وری نیروی انسانی، و در رشته‌های دیگر، بر ارتقای رفاه انسان و سهم‌بندی قدرت متمرکز بوده است. علاوه‌بر این، در ایران سعی شده است، مقوله تعالی انسان با رویکرد اسلامی ایرانی الگو‌سازی شود. پیشنهاد می‌شود برای درک درست سازه توانمندسازی و طراحی الگوی جامع، با نگاه میان‌رشته‌ای به رویکرد روان‌شناختی یا رویکرد ساختاری و یا ترکیبی از آن‌ها توجه شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع
قرآن کریم (مترجم: الهی قمشه‌ایی).
احمدوند، علی‌محمد؛ احمدی مقدم، اسماعیل؛ و بختیاری حسن (1388). طراحی الگوی توانمندسازی فرماندهان و مدیران ناجا. فصلنامه پژوهش‌های مدیریت انتظامی، 4(2)، 160-139.
ابطحی، معصومه‌السادات (1390). بررسی جایگاه توانمندسازی شغلی در برنامه درسی دوره متوسطه حرفه‌ای دانش‌آموزان آهسته‌گام آموزش‌پذیر. فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 2(1)، 166-135.
الحانی، فاطمه (1382). طراحی و ارزشیابی توانمندسازی خانواده محور در پیشگیری از کم خونی فقر آهن (رساله دکتری). دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
بازرگان، عباس؛ سرمد، زهره؛ و حجازی، الهه (1386). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: نشر آگه.
پیری، عیسی؛ زالی، نادر؛ و تقیلو، علی‌اکبر (1391). امکان‌سنجی بکارگیری رهیافت‌های توانمندسازی در ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی ناحیه گلشهر مشهد. فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 3(12)، 134-119.
پسران قادر، مجید (1391).تبیین راهکارهای توانمندسازی منابع انسانی. گزارش پژوهشی کارگروه توانمندسازی مرکز آموزش مدیریت دولتی.
تقوایی، مسعود؛ حسینی‌خواه، حسین؛ و علیزاده اصل، جبار (1394). استراتژی توسعه شهری با تاکید بر توانمندسازی محلات شهری مطالعه موردی: محله اکبرآباد یزد. فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، 5(15)، 148-129.
حیدری ساربان، وکیل (1391). توانمندسازی گامی اساسی در جهت نیل به توسعه روستایی (مطالعه موردی: شهرستان مشگین‌شهر). فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 27(3)، 188-168.
خیبر، نسرین؛ نیکپور، صغری؛ حاجی کاظمی، افتخار‌السادات؛ حقانی، حمید؛ و دستورپور، مریم (1393). بررسی تأثیربحث گروهی بر توانمندی مبتلایان به پرفشاری خون مراجعه‌کننده به دو مرکز بهداشتی‌ـ‌درمانی شهر تهران در سال 1390. مجله حکیم سیداسماعیل جرجانی، 1(2)،  39-33.
درخشیده، حامد؛ انصاری، محمد اسماعیل (1393). بررسی تأثیرشایستگی مدیریتی و تعهد مدیریت در برابر توانمندسازی کارکنان با عملکرد شغلی آنان؛ مورد مطالعه، کارکنان بانک. فصلنامه فرایند مدیریت و توسعه، 27(1)، 114-73.
رضوی؛ نیلوفر(1390). ضرورت و مبانی مشارکت کودکان در توانمندسازی جوامع روستایی. فصلنامه مسکن و محیط، 30(133)، 38-29.
سیدنعمت‌اله روشن؛ فاطمه‌السادات؛ ناوی‌پور، حسن؛ و الحانی، فاطمه (1393). تأثیرالگوی توانمندسازی خانواده‌محور بر کیفیت زندگی دختران نوجوان. فصلنامه یافته، 16(4)، 99-88.
ستاری، بهزاد (1385). بررسی وضعیت اجتماعی و سلامت سالمندان روستایی با رویکرد طرح توانمندسازی روستایی. فصلنامه سالمند، 1(2)،139-132.
شاهبداغی، زهرا؛ و برهانی، فریبا (1391). تأثیربرنامه توانمندسازی بر میزان هموگلوبین گلیکوزیله بیماران مبتلا به دیابت نوع دو.  فصلنامه پرستاری داخلی‌ـ‌جراحی، 1(2)، 30-24
.
طل، آذر؛ اعظم، کمال؛ اسمعیل شهمیرزادی، سیما؛ شجاعی‌زاده، داود؛ محبی، بهرام؛ اصفیاء، ابوالقاسم؛ و رضاخانی، حامد (1391).  بررسی ارتباط بین توانمندی به‌منظور کنترل دیابت با اتخاذ رفتارهای خودمدیریتی و عوامل مؤثر بر آن در بیماران دیابتی نوع 2. مجله علوم پزشکی رازی، 19(98)، 18-11.
کشاورز محمدی، نسترن؛ بحرینی، فرح؛ و دژپسند، صفورا (1393).  برنامه‌های ارتقاء سلامت اجتماع محور سی ساله اخیر در ایران: نوع‌شناسی مداخلات. مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، 12(4)، 11-1.  
کریمی، محمود؛ امین شکروی، فرخنده؛ ضاربان، ایرج؛ کوهپایه‌زاده، جلیل؛ برادران، حمید؛ و خوشدل، علیرضا (1393). بررسی میزان تأثیرآموزش براساس الگوی توانمندسازی فردی بر کیفیت زندگی زنان یائسه زرندیه. یافته، 16(2)، 90-80.
کریمی، محمود (1390). تأثیرمداخله آموزشی مدون بر اساس الگوی توانمندسازی فردی بر رفتارهای ارتقادهنده سلامت در دوران یائسگی. دو ماهنامه دانشور پزشکی، 18(94)، 80-73.
کتابی، محمود؛ یزدخواستی، بهجت؛ و فرخی راستایی، زهرا (1384).  پیش‌شرط‌ها و موانع توانمندسازی زنان: مطالعه موردی زنان شهر اصفهان. مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، 19(2)، 20-1.
کتابی، محمود؛ یزدخواستی، بهجت؛ و فرخی راستایی، زهرا (1382). توانمندسازی زنان برای مشارکت در توسعه. فصلنامه زن در توسعه و سیاست، 1(7)، 30-5.
فال سلیمان، محمود؛ صادقی، حجت‌اله؛ و موحدی‌پور، معصومه (1391). تحلیلی بر نقش پروژه ترسیب کربن در توانمندسازی زنان روستایی؛ مطالعه موردی حسین‌آباد غیناب، شهرستان سربیشه. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 2(8)، 27-13.
فراهانی، محمدتقی؛ و خانی‌پور، حمید (1395) نقش روان‌شناسی در ایجاد پیوند بین رشته‌های علوم انسانی برای توسعه مؤسسه‌های میان‌رشته‌ای. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 8(4)، 193-173. doi: 10.22035/isih.2016.239
فنی، زهره؛ و صادقی، یداالله (1388). توانمندسازی حاشیه‌نشینان در فرآیند بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری؛ مطالعه‌ موردی اسلام‌آباد، منطقه 2 شهرداری تهران. فصلنامه آمایش محیط، 2(7)، 73-57.
فنی، زهره؛ و فرج‌زاده، مژگان (1393). توانمندسازی شغلی زنان و توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: زنان شاغل؛ منطقه 18 شهر تهران). مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، 1(1)، 102-91. doi: 10.22067/gusd.v1i1.21602
قاسمی، علی‌اصغر؛ و امامی میبدی، راضیه (1394). نقش و جایگاه مطالعات میان‌رشته‌ای در رشد و توسعه علوم انسانی در کشور. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 7(4)، 16-1.doi: 10.7508/isih.2015028.001
قطبی، طاهره؛ مداح، سادات سیدباقر؛ دالوندی، اصغر؛ ارسلانی، نرگس؛ و فرضی، مرجان (1392). بررسی تأثیرآموزش رفتارهای خودمراقبتی مبتنی بر الگوی توانمندسازی خانواده‌محور در دیابت نوع 2. پرستاری و مامایی، 23(83)، 67-43.
لطیفی، سمیه؛ سعدی، حشمت اله؛ و شعبانعلی فمی، حسین (1393). ارزیابی نقش تعاونی‌های فرش دستباف روستایی در توانمندسازی زنان قالیباف: مطالعه موردی: استان همدان. مجله جغرافیا و توسعه، 12(37)، 132-119.
لطفی، کورش؛ و ماجدی، حمید (1388). چالش‌ها و تنگناهای موجود در توانمندسازی سکونتگاه‌‌های غیر رسمی شهری و ارائه راهکار مناسب جهت اجرایی نمودن طرح‌های توانمندسازی. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 43، 624-617.
لطفی، کورش؛ و ماجدی، حمید (1388). بررسی میزان تمایل ساکنان سکونتگاه‌های غیر رسمی کلان‌شهر اهواز به مشارکت در طرح‌های توانمندسازی. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 11(3)، 324-317.
محمودی‌راد، غلامحسین؛ محلی، فاطمه؛ و الحانی، فاطمه (1392). بررسی تأثیرالگوی توانمندسازی خانواده‌محور بر سبک زندگی بیماران مبتلا به پرفشاری خون. فصلنامه پرستاری داخلی‌ـ‌جراحی، 2(4و3)، 136-128.
مطهری، مرتضی (1381). انسان کامل. تهران: انتشارات مطهر.
مهرابی، امیرحمزه؛ خنیفر، حسین؛ امیری، علی‌نقی؛ زارعی متین، حسن؛ و جندقی، غلامرضا (1390). معرفی روش‌شناسی نظریه داده‌بنیاد برای تحقیقات اسلامی؛ ارائه یک نمونه. نشریه مدیریت فرهنگ سازمانی، 9(23)، 30-5.
مشکینی، ابوالفضل؛ سجادی، ژیلا؛ دین‌دوست، جواد؛ و تفکری، اکرم (1390). ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی با شیوه توانمندسازی (نمونه موردی باقرشهر‌ـ‌محله باباجعفری). فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 26(3)، 148-123.
مهران، گلناز (1385). بررسی روند تواناسازی دختران و زنان در نظام آموزشی ایران. فصلنامه تعلیم و تربیت، 22(3)، 92-59.
مؤمنی، فرشاد؛ و امینی میلانی، مینو (1390). توانمندی و توسعه پایدار در برنامه سوم و چهارم توسعه ایران با رویکرد آمارتیاسن. فصلنامه رفاه اجتماعی، 11(42)، 66-37.
نیکنامی، مهرداد؛ بندرز، زینب؛ و ثمری، داود (1391). عوامل اقتصادی مؤثر بر توانمندسازی اعضای تعاونی‏های روستایی زنان استان ایلام. فصلنامه تعاون و کشاورزی، 23(11)، 59-41.
نعامی، عبدالزهرا؛ ارشدی، نسرین؛ و غفوری ورنوسفادرانی، محمدرضا (1388). رابطه جوّ روان‌شناختی ادراک‌شده سازمانی با کنترل شغلی در کارکنان کارخانه صنعتی اِسنوا در اصفهان. مجله تحقیقات علوم رفتاری، 7(2)، 130-119.
Ala, M. (1997). Keys to success in today's business environment. Business Forum, 22(1), 24-28.
Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American Psychologist, 44(9), 1175-1184. doi: 10.1037/0003-066X.44.9.1175
Baritz, l. (1960). The servant of power: A history of the use of social science in American industry. New York: John Wiley.   doi: 10.1037/11283-000
 Bartunek, J. M., & Spreitzer, G. M. (2006). The interdisipnary career of a popular constract used in management empowerment in the late 20th century. Journal of Managment Inquiry, 15(3), 255-273.
Bowen, D. E., & Lawer, E. E. (1992). The empowerment of service workers: What, why, how, and when. Sloan Management Review, 33(3), 31-39. 
Brief, A. P. (2000). Still servants of power. Journal of Management Inquiry, 9, 342-351. 
Chen, C. C., Yan Zhang, A., & Wang, H. (2014). Enhancing the effects of power sharing on psychological empowerment: The roles of management control and power distance orientation. Management and Organization Review, 10(1), 135-156. doi: 10.1111/more.12032
Cronbach, l. J., & Meehl, P. E. (1955). Construct validity in psychological tests. Psychological Bulletin, 52, 281-302. https://marces.org/EDMS623/Cronbach%20LJ%20&%20Meehl
Czarniawaska, B., & Joerges, B. (1996). Travels of ideas: Organizational change as translation. In B. Czerniawaska, & G. Sevon, (Eds.) (pp.13-48), Berlin, Germany: Walter de Gruyter.
Daniels, B. E. (1996). State libraries: Architects for the information highway. Internet Research, 6(4), 33-36. doi: 10.1108/10662249610152285
Dooley, L., & O'Sullivan, D. (1999). Decision support system for the management of systems change. Technovation, 19(8), 483-494. doi: 10.1016/S0166-4972(99)00023-1
Fernandez, S., & Moldogaziev, T. (2011). Empowering public sector employees to improve performance: Does it work?. The American Review of Public Administration,Originally Published online 18 August 2010. doi: 10.1177/0275074009355943
Freire, P., & Faundez, A. (1989). Learning to question: A pedagogy of liberation. New York: Continuum Publishing.
Giroux, H., & Taylor, J. R. (2002). The justification of knowledge: Tracking the translations of quality. Management Learning, 23, 497-517. doi: 10.1177/1350507602334006
Hegar, R., & Hunzeker, J. M. (1988). Moving toward empowerment-based practice in public child welfare. Social Work, 33(6), 499-502. doi: 10.1093/sw/33.6.499
Hirsch, P. M., & Levin, D. Z. (1999). The rise and fall of organizational effectiveness: Acautionary tale. Organization Science, 10, 199-212. doi: 10.1287/orsc.10.2.199
Holpp, L. (1995). If empowerment is so good, why does it hurt?. Trianing, 32(3), 52-57.
Huffman, E. S. (1998). Authentic rubrics. Art Education, 51(1), 64-68.doi: 10.2307/3216187
Hyung Hur, M. (2006). Empowerment in terms of theoretical perspectives: Exploring a typology of the process and components across disciplines. Journal of Community Psychology, 34(5), 523-540. doi: 10.1002/jcop.20113
Jones, D. L. (2013). Empowering leadership [Electronic book].  http://bookboon.com/en/empowering-leadership-ebook
Kirkman, B. L., & Rosen, B. (2000). Powering up teams. Organizational Dynamics, 28(3), 48-67. doi: 10.1016/S0090-2616(00)88449-1
Knouse, S. B., & Strutton, D. (1996). Molding a total quality sales force through managing empowerment, evaluation and reward and recognition processes. Journal of Marketing Theory and Practice, 4(3), 1-10. doi: 10.1080/10696679.1996.11501730
Lincoln, N. D., Travers, C., Ackers, P., & Wilinson, A. (2002). The meaning of empowerment: The interdisciplinary etyomology of a new management concept. International Journal of Management Reviews, 4(3), 271-290. doi: 10.1111/1468-2370.00087
Ongori, H., & Shunda, J. P. W. (2008). Managing behind the scenes: Employee empowerment. The International Journal of Applied Economics and Finance, 2(2), 84-94. doi: 10.3923/ijaef.2008.84.94
Osigweh, C. A. B. (1989). Concept fallibility in organization science. Academy of Mangment Review, 14(4), 579-594. doi: 10.5465/AMR.1989.4308390
Perlmutter, J., & Monroe, G. (1975). Renewal of educational systems through organizational strategies. Clearing House, 49(3), 125-129.
Reinelt, C. (1994). Fostering empowerment, building community. Human Relations, 47, 685-705. doi: 10.1177/001872679404700606
Robbins, T. L., Crino, M. D., & Fredendall, L. D. (2002). An integrative model of the empowerment process. Human Resource Management Review, 12(3), 419-443. doi: 10.1016/S1053-4822(02)00068-2
Rogers, C. (1970). White ethnics and black empowerment. Christian Century, 87, 1372-1373.
Rovik, K. (2003). The secrets of the winners: Management ideas that flow. In: K. Sahlen Andersson, & l. Engwall, (Eds.). The Expansion of Management Knowledge (pp. 113-144), Stanford, CA: Stanford University Press. doi: 10.1177/1056492606291201
Sahlin Andersson, K., & Engwall, L. (2003). Carriers, flows, and sources of management knowledge. In: K. sahlen Anderson, & L. Engwall, (Eds.). The Expansion of Management Knowledge (pp. 3-32), Stanford, CA: Stanford University Press.
Sarason, S. (1978). An unsuccessful war on powerty?. American psychologist, 33, 831-839.
Schwab, D. P. (1980). Construct validity in organizational behavior. In L. L. Cumming and B. Staw (Eds.). Research in Organizational Behavior, Greenwich, CT: JAI Press.
Spreitzer, G. M. (1995). Psychological empowerment in the workplace: Dimensions, measurement, and validation. Academy of Management Journal, 38(5), 1442-1465.  doi: 10.2307/256865
Spreitzer, G. M., & Doneson, D. (2005). Musings on the past and future of employee empowerment.In: T. Cummings, (Ed.). Handbook of Organizational Development, Thousand Oaks: Sage.
Strawn, C. (1994). Beyond the buzz word: Empowerment in community outreach and education. Journal of Applied Behavioral Science, 30(2), 159-174.  doi: 10.1177/0021886394302002
Sturdy, A. (2004). The adoption of management ideas and practices: Theretical perspectives and possibilities. Management Learning, 35, 155-179. doi: 10.1177/1350507604043023
Van Dyne, L., & LePine, J.A. (1998). Helping and voice extra-role behavior: Evidence of construct and predictive validity. Academy of Management Journal.  41(1), 108-119.
Van Dyne, L., Cummings, L. L., & Parks, J. M. (1995). Extrarole behaviors: In pursuit of construct and definitional clarity (a bridge over muddied waters). Reseach in Organizational Behavior, 17, 215-330.
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی
دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 37
دی 1396
صفحه 27-56
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 24 اسفند 1395
  • تاریخ بازنگری: 27 تیر 1396
  • تاریخ پذیرش: 06 آبان 1396
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار