واکاوی رویکرد فضاییِ عدالت در پژوهش‌های نابرابری‌ منطقه‌ای؛ مروری نظام‌مند در حوزه میان‌رشته‌ای

نوع مقاله: مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای،گروه شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 پژوهشگر و دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

نابرابری‌ منطقه‌ای همواره مسئله‌ای چالش‌برانگیز برای جوامع انسانی و یکی از موضوعات اصلی در پژوهش‌های دانشگاهی و نیز از نگرانی‌های عمده سیاستگذاران دولتی است. بر این اساس، مباحث بسیاری درباره حدود، ابعاد، مکانیسم و پیامدهای این موضوع، به‌ویژه سیاست‌های منجر به فقر  و نابرابری، صورت ‌گرفته‌ و نظریه‌پردازان، ایده‌های متفاوت و گاه متضادی را در این زمینه بیان داشته‌اند. در این میان، توجه به ابعاد فضاییِ عدالت در مقابله با نابرابری‌های منطقه‌ای یکی از حوزه‌های میان‌رشته‌ای موردتوجه، به‌ویژه  در دهه‌های اخیر، بوده است. ازاین‌رو، مقاله حاضر قصد دارد با تحلیل و تفسیر نظام‌مند و جامع محتوای متون دانشگاهی در حوزه نابرابری‌های منطقه‌ای از منظر عدالت فضایی، به سنخ‌شناسی و استخراج مفاهیم و اصول و نگرش‌های اصلی مطرح‌شده در این حوزه بپردازد. این مقاله برگرفته از طرح پژوهش کیفی، راهبردِ استفهامی و با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوای کیفی صورت گرفته است. تحلیل محتوای کیفی یکی از روش‌های رایج پژوهش برای تبیین و تفسیر عینی و منظم پیام‌های مفهومی موجود در متون دانشگاهی است. از این روش به‌منظور آشکارسازی خطوط اصلی و جهت‌دهنده متون دانشگاهی و کاربرد آن‌ها در سیاست‌گذاری‌های دولتی استفاده می‌شود. بر این اساس، در مقاله حاضر، چارچوب تفسیری‌ـ‌نظری مستخرج از متون دانشگاهی مطرح در حوزه عدالت فضایی در مواجهه با نابرابری‌های منطقه‌ای تدوین و واکاوی شده و خطوط جریان‌ساز درخور توجه در این حوزه به پژوهشگران، برنامه‌ریزان، تصمیم‌سازان و سیاست‌گذاران ایرانی برای مقابله با نابرابری‌های منطقه‌ای معرفی‌شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

الوندی‌پور، نینا؛ و داداش‌پور، هاشم (۱۳۹۷). فراروش پژوهش‌های مرتبط با عدالت فضایی در مقیاس شهری در بـازه‌ی زمـانی ۱۳۸۳-۱۳۹۴. پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، ۹(۱۸)، 92-75.

برک‌پور، ناصر؛ و اسدی، ایرج (۱۳۸۷). نظریه‌های مدیریت و حکمروایی شهری (طرح‌ پژوهشی). تهران: دانشکده معماری و شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشگاه هنر.

حافظ‌نیا، محمد؛ قادری‌حاجت، مصطفی؛ احمدی‌پور، زهرا؛ رکن‌الدین‌افتخاری، عبدالرضا؛ و گوهری، محمد (۱۳۹۴). طراحی الگوی سنجش عدالت فضایی، مطالعه موردی: ایران. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، ۱۹(۱)، 52-33.

داداش‌پور، هاشم؛ و الوندی‌پور، نینا (۱۳۹۵). عدالت فضایی در مقیاس شهری در ایران؛ فرامطالعه چارچوب نظری مقاله‌های علمی موجود. هنرهای زیبا، 21(3)، 80-67. doi: 10.22059/jfaup.2016.61103

داداش‌پور، هاشم؛ و الوندی‌پور، نینا (1396). گونه‌شناسی مفهومی عدالت در نظریه‌های برنامه‌ریزی شهری در چهارچوب رویکردی میان‌رشته‌ای. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 9(2)، ۲7-۱. doi: 10.22631/ISIH.2017.248

داداش‌پور، هاشم؛ علیزاده، بهرام؛ و رستمی، فرامرز (۱۳۹۴). جایگاه عدالت فضایی در نظام برنامه‌ریزی شهری ایران. راهبرد توسعه، ۴۳، 206-181.

داداش‌پور، هاشم؛ علیزاده، بهرام؛ و مدنی، بهاره (1390). بررسی و تحلیل روند توسعه‌یافتگی و نابرابری‌های فضایی در شهرستآن‌های استان آذربایجان غربی. فصلنامه علمی‌ـ‌‌پژوهشی علوم اجتماعی، 53، 207-173. 

داداش‌پور، هاشم؛ علیزاده، سمانه؛ و رفیعیان، مجتبی (1392). سنجش سطوح توسعه‌یافتگی و نابرابری‌های فضایی در استان خراسان شمالی با استفاده از مدل منطق فازی. مجله علمی‌ـ‌پژوهشی جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 11(21)، 120-103. doi: 10.22067/geography.v11i21.36335

زبردست، اسفندیار؛ و حق‌روستا، سمیه (۱۳۹۴). تحلیل تطبیقی نابرابری‌های منطقه‌ای بین استآن‌های هم‌جوار‌ـ‌بررسی موردی: استآن‌های همدان و مرکزی. نامه معماری و شهرسازی، 8(۱۵)، 138-113.

سالدنا، جانی (۱۳۹۵). راهنمای کدگذاری برای پژوهشگران کیفی (مترجم: عبدالله گیویان). تهران: انتشارات علمی فرهنگی روانه.

شیخ بیگلو، رعنا؛ تقوایی، مسعود؛ و وارثی، حمیدرضا (۱۳۹۱). تحلیل فضایی محرومیت و نابرابری‌های توسعه در شهرستآن‌های ایران. فصلنامه علمی‌ـ‌پژوهشی رفاه اجتماعی، ۱۲(۴۶)، 245-215.

صرافی، مظفر؛ و نجاتی‌علاف، ناصر (۱۳۹۳). رویکرد نو منطقه‌گرایی در راستای ارتقای نظام مدیریت توسعه فضایی ایران. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، ۴۶(۴)، 874-857. doi: 10.22059/JHGR.2015.51221

علوی، علی (۱۳۹۱). تحلیل نابرابری منطقه‌ای استان گلستان با رویکرد عدالت اجتماعی. دو فصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، ۱(۵)، 104-89.

کریپندورف، کلوس (۱۳۹۵). تحلیل محتوا؛ مبانی روش‌شناسی (مترجم: هوشنگ نایبی). تهران: نشر نی.

Alizadeh, T. (2015). The spatial justice implications of telecommunication infrastructure: The socio-economic status of early national broadband network rollout in Australia. Int. J. Critical Infrastructures, 11(3), 278-296. doi: 10.1504/IJCIS.2015.072156

Amer, S. (2007). Towards spatial justice in urban health services planning. Enschede: Internathional Institute for Geo-Information Science and Earth Observaion.

Amin, A. (2006). The good city. Urban Studies, 43, 1009-1023. doi: 10.1080/00420980600676717

Ay, J. S., & Napoléone, C. (2013). Efficiency and equity in land conservation: The effects of policy scale. Journal of Environmental Management, 129, 190-198. doi: 10.1016/j.jenvman.2013.07.012

Ballas, D., Dorling, D., & Hennig, B. (2017). Analysing the regional geography of poverty, austerity and inequality in Europe: A human cartographic perspective. Regional Studies, 51(1), 174-185. doi: 10.1080/00343404.2016.1262019

Berry , D., & Steiker, G. (1974). The concept of justice in regional planning: Justice as fairness. Journal of the American Institute of Planners, 40(6), 414-421.  doi: 10.1080/01944367408977499

Boyne, G., & Powell, M.  (1991). Territorial justice. Political Geography Quarterly, 10(3), 263-281. doi: 10.1016/0260-9827(91)90038-V

Brenner , N. (2004). New state spaces: Urban governance and the rescaling of statehood. Oxford: Oxford University Press.

Bromberg, A., Morrow, G., & Pfeiffer, D. (2007). Editorial note: Why spatial justice? Critical Planning, 14, 1-4.

Bryant, B. (Ed.). (1995). Environmental justice: Issues, policies and solutions. Washington, D.C: Island Press.

Campbell, H., & Marshall, R. (2002). Utilitarianism’s bad breath? A re-evaluation of the public interest justification for planning. Planning Theory, 1(2), 163-187. doi: 10.1177/147309520200100205

Campbell, H., & Marshall, R. (2006). Towards justice in planning: A reappraisal. European Planning Studies, 14(2), 23-252. doi: 10.1080/09654310500418192

Chapple, K., & Goetz, E. G. (2011). Spatial justice through regionalism? The inside game, the outside game, and the quest for the spatial fix in the United States. Community Development, 42(4), 458-475. doi: 10.1080/15575330.2010.532878

Chowdhury, D. (2011). Space, identity, territory: Marichjhapi Massacre, 1979. The International Journal of Human Rights, 15(5), 664-682. doi: 10.1080/13642987.2011.569333

Dabinett, G., & Richardson, T. (2005). The Europeanization of Spatial Strategy: Shaping Regions and Spatial Justice through Governmental Ideas. International Planning Studies, 10(3-4), 201–218. Doi:10.1080/13563470500378549

Dadashpoor, H., & Rostami, F. (2017). Measuring spatial proportionality between service availability, accessibility and mobility: Empirical evidence using spatial equity approach in Iran. Journal of Transport Geography, 65, 44-55. doi: 10.1016/j.jtrangeo.2017.10.002

Dadashpoor, H., Rostami, F., & Alizadeh, B. (2016). Is inequality in the distribution of urban facilities inequitable? Exploring a method for identifying spatial inequity in an Iranian city. Cities, 52, 159-172. doi: 10.1016/j.cities.2015.12.007

Davies, B. (1968). Social needs and resources in local services. London: Michael.

Di Ciommo, F., & Lucas, K. (2014). Evaluating the equity effects of road-pricing in the European urban context e The Madrid Metropolitan Area. Applied Geography, 54, 74-82. doi: 10.1016/j.apgeog.2014.07.015

Dikec, M. (2001). Justice and the spatial imagination. Environment and Planning A, 33, 1785-1805. doi: 10.1068/a3467

Dikeç, M. (2009). Space, politics and (in) justice. Spatial Justice, 1. Retrieved from http://www.jssj.org

Donnelly, F. P. (2014). The geographic distribution of United States public libraries: An analysis of locations and service areas. Journal of Librarianship and Information Science, 46(2), 110-129. doi: 10.1177/0961000612470276

Dufaux, F., Gervais-Lambony, P., Lehman-Frisch, S., & Moreau, S. (2009). Birth Announcement. justice spatiale |spatial justice, 1.

Etherington, D., & Jones, M. (2009). City-regions: New geographies of uneven development and inequality. Regional Studies, 43(2), 247-265. doi: 10.1080/00343400801968353

Fainstein, S. (2010). The just city. Ithaca, NY: Cornell University Press.

Fainstein, S. (2014). The just city. International Journal of Urban Sciences, 18, 1-18. doi: 10.1080/12265934.2013.834643

Fleisher, B., Li, H., & QiangZhao, M. (2010). Human capital, economic growth, and regional inequality in China. Journal of Development Economics, 92(2), 215-231. doi: 10.1016/j.jdeveco.2009.01.010

Frenkel, A., & Israel, E. (2017). Spatial inequality in the context of city-suburb cleavages–enlarging the framework of well-being and social inequality. Landscape and Urban Planning. doi: 10.1016/j.landurbplan.2017.02.018

Goodyear, P., & Eastwood, D. (1979). Regional development and spatial equity in Northern Ireland. Economic and Social Review, 10(4), 321-340. http://hdl.handle.net/2262/68829

Hadjimichalis, C. (2011). Uneven geographical development and socio-spatial justice and solidarity: European regions after the 2009 financial crisis. European Urban and Regional Studies, 18(3), 254-274. doi: 10.1177/0969776411404873

Harvey, D. (2003). Debates and developments: The right to the city. International Journal of Urban and Regional, 27(4), 939-941.

Heckert, M., & Rosan, C. D. (2016). Developing a green infrastructure equity index to promote equity planning. Urban Forestry & Urban Greening, 19, 263-270. doi: 10.1016/j.ufug.2015.12.011

Hsieh, H. F., & Shannon, S. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288. doi: 10.1177/1049732305276687

Janssen-Jansena, L., & Schilder, F. P. (2015). How healthy and sustainable is the Dutch housing mix? Measuring and comparing the theoretical housing market balance of Dutch regional housing markets. Urban, Planning and Transport Research, 3(1), 88-108. doi: 10.1080/21650020.2015.1054565

Kaplan, S., Popoks, D., Giacomo, C., & Ceder, A. (2014). Using connectivity for measuring equity in transit provision. Journal of Transport Geography, 37, 82-92. doi: 10.1016/j.jtrangeo.2014.04.016

Kay, A. (2005). Territorial justice and devolution. BJPIR, 7, 544-560. doi: 10.1111/j.1467-856x.2005.00200.x

Kim, H., & Sultana, S. (2015). The impacts of high-speed rail extensions on accessibility and spatial equity changes in South Korea from 2004 to 2018. Journal of Transport Geography, 45, 48-61. doi: 10.1016/j.jtrangeo.2015.04.007

Kim, S. (2008). Spatial inequality and economic development: Theories, facts, and policies. Commission on Growth and Development. Washington, DC: World Bank.

Koike, A., Tavasszy, L., & Sato, K. (2009). Spatial equity analysis on expressway network development in Japan. Transportation Research Record: Journal of the Transportation Research Board, 2133, 46-55. doi: 10.3141/2133-05

Krumholz, N. (1982). A retrospective view of equity planning Cleveland 1969–1979. Journal of the American Planning Association, 48(2), 163-174. doi: 10.1080/01944368208976535

Krumholz, N., & Forester, J. (1990). Making equity planning work. Philadelphia, PA: Temple University Press.

Kutscherauer, A., Fachinelli, H., Hučka, M., Skokan, K., Sucháček, J., Tománek, P., & Tuleja, P. (2010). Regional disparities - concept, theory, identification and assessment. Ostrava: University of Ostrava.

Lall, S. V., Schroeder, E., & Schmidt, E. (2014). Identifying spatial efficiency–equity trade-offs in territorial development policies: Evidence from Uganda. The Journal of Development Studies, 50(12), 1717-1733. doi: 10.1080/00220388.2014.957277

Lefebvre, H. (2003). The urban revolution (R. Bononno, Trans.). Minneapolis: University of Minnesota Press.

Lefebvre, H. (2009). State, space, world: Selected essays (N. Brenner, & S. Elden, Eds.; G. Moore, & N. Brenner, Trans.). Minneapolis: University of Minnesota Press.

MacKinnon, D. (2017). Regional inequality, regional policy and progressive regionalism. Soundings: A Journal of Politics and Culture, 65, 141-158.

Mahpula , A., Yang , D., & Kur, A. (2013). An overview of 20 years of Chinese logistics research using a content-based analysis. Journal of Transport Geography, 31, 30-34. doi: 10.1016/j.jtrangeo.2013.04.011

Malý, J. (2016). Questioning territorial cohesion: (Un) equal access to services of general interest. Regional Science, 2(4), 1-21. doi: 10.1111/pirs.12250

Manuel, J. (2016). Social and spatial justice: Grassroots community action. CHI’2016. SanJose, CA, USA.

Martić, M., & Savić, G. (2001). An application of DEA for comparative analysis and ranking of regions in Serbia with regards to social-economic development. European Journal of Operational Research, 132(2), 343-356. doi: 10.1016/S0377-2217(00)00156-9

Martin, D. G. (2011). Regional urbanization, spatial justice, and place. Urban Geography, 32(4), 484-487. doi: 10.2747/0272-3638.32.4.484

Matsumoto, M. (2008). Redistribution and regional development under tax competition. Journal of Urban Economics, 64(2), 480-487. doi: 10.1016/j.jue.2008.05.002

Mihalopoulos, A. P. (2010). Spatial justice: Law and the geography of withdrawal. International Journal of Law in Context, 6(3), 201-216. doi: 10.1017/S174455231000011X

Mollanejad, M., & Zhang, L. (2014). Incorporating spatial equity into interurban road network design. Journal of Transport Geography, 39, 156-164. doi: 10.1016/j.jtrangeo.2014.06.023

Monzón, A., Ortega, E., & López, E. (2013). Efficiency and spatial equity impacts of high-speed rail extensions in urban areas. Cities, 30, 18-30. doi: 10.1016/j.cities.2011.11.002

Morello-Frosch, R., Pastor, M., Porras, C., & Sadd, J. (2002). Environmental justice and regional inequality in southern. Environ Health Prospect, 110(2), 149-154.

Morgan, J., & Shetty, S. (2011). Regional equity through community development planning: The metro detroit regional investment initiative. Community Development, 42(4), 511-524. doi: 10.1080/15575330.2011.640089

Morgan, K. (2006). Devolution and development: Territorial justice and the North-South divide. Publius, 36(1), 189-206. doi: 10.1093/publius/pjj003

Mouter, N., Cranenburgh, S. V., & We, B. V. (2017). An empirical assessment of Dutch citizens' preferences for spatial equality in the context of a national transport investment plan. Journal of Transport Geography, 60, 217-230. doi: 10.1016/j.jtrangeo.2017.03.011

Noor, A., Zurovac, D., Hay, S., Ochola, S., & Snow, R. (2003). Defining equity in physical access to clinical services using geographical information systems as part of malaria planning and monitoring in Kenya. Tropical Medicine and International Health, 8(10), 917-926. doi: 10.1046/j.1365-3156.2003.01112.x

Pagliara, F., Biggiero, L., Patrone, A., & Peruggini, F. (2016). An analysis of spatial equity concerning investments in high-speed rail systems: The case study of Italy. Transport Problems, 11(3), 55-68. doi: 10.20858/tp.2016.11.3.6

Pastor, M., Benner, C., & Matsuoka, M. (2011). For what it’s worth: Regional equity, community organizing, and metropolitan America. Community Development, 42(4), 437-457. doi: 10.1080/15575330.2010.532877

Pike, A. (2007). Editorial: Whither regional studies?. Regional Studies, 41(9), 1143-1148. doi: 10.1080/00343400701675587

Rahman, M., & Nigar Neema, M. (2015). A GIS based integrated approach to measure the spatial equity of community facilities of Bangladesh. AIMS Geosciences, 1(1), 21-40. doi: 10.3934/geosci.2015.1.21

Rasoolimanesh, S., Badarulzaman, N., & Jaafar, M. (2016). City development strategy: Theoretical background, themes, and building blocks. International Journal of Urban Sciences, 20(2), 285-297. doi: 10.1080/12265934.2016.1189348

Reardon, M., & Dymen, C. (2015). Towards the just city: Addressing poverty and social exclusion in the Stockholm Region. Local Economy, 30(7), 838-856. doi: 10.1177/0269094215601821

Rosero-Bixby, L. (2004). Spatial access to health care in Costa Rica and its equity: A GIS-based study. Social Science & Medicine, 58, 1271-1284. doi: 10.1016/S0277-9536(03)00322-8

Soja, E. (1989). Postmodern geographies: The reassertion of space in critical social theory. London and New York: Verso.

Soja, E. (2000). Postmetropolis: Critical studies of cities and regions. Oxford: Blackwell Publishers.

Soja, E. (2009). The city and spatial justice (S. Didier, & F. Dufaux, Eds.). justice spatiale |spatial justice, 1.

Soja, E. (2010). Seeking spatial justice. Minneapolis, MN: University of Minnesota Press.

Stewart, K. (2002). Measuring well-being and exclusion in Europes regions. Centre for Analysis of Social Exclusion. London: London School of Economics and Political Science.

Van Dijk, J., Krygsman, S., & De Jong, T. (2015). Toward spatial justice: The spatial equity e ects of a toll road in Cape Town, South Africa. Journal of Transport and Land Use, 8(3), 95-114. doi: 10.5198/jtlu.2015.555

Van Lidth de Jeude, M., Schütte, O., & Quesada, F. (2016). The vicious circle of social segregation and spatial fragmentation in Costa Rica's greater metropolitan area. Habitat International, 54(1), 65-73. doi: 10.1016/j.habitatint.2015.10.001

Varro, K. (2012). Reconsidering the English question as a matter of democratic politics and spatial justice. Environment and Planning C: Government and Policy, 30, 29-45.

Wei, Y. D. (2015). Spatiality of regional inequality. Applied Geography, 61, 1-10. doi: 10.1016/j.apgeog.2015.03.013

Wei, Y. D., & Fan, C. (2000). Regional inequality in China: A case study of Jiangsu province. The Professional Geographer, 52(3), 455-469. doi: 10.1111/0033-0124.00238

Williams, M. (2016). Care-full justice in the city. Antipode, 00(0), 1-19. doi: 10.1111/anti.12279

Williamson, J. (1965). Regional inequality and the process of national development: A description of the patterns. Economic Development and Cultural Change, 13(4),1-84.

Zapata, M., & Bates, L. (2015). Equity planning revisited. Journal of Planning Education and Research, 35(3), 245-248. doi: 10.1177/0739456X15589967

Zapata, M., & Bates, L. (2017). Equity planning or equitable opportunities? The construction of equity in the HUD sustainable communities regional planning grants. Journal of Planning Education and Research, 37(4), 411–424. doi: 10.1177/0739456X16657874

Zheng, D., & Kuroda, T. (2013). The role of public infrastructure in China's regional inequality and growth: A simultaneous equations approach. The Developing Economies, 51(1), 79-109. doi: 10.1111/deve.12003

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار