فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی

نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

¹ پژوهشگر پسادکتری آینده‌پژوهی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

² استاد مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22035/isih.2018.286

چکیده

سازمان‌ها، آحاد جامعه، نخبگان، و خط‌مشی‌های دولتی، درحالی‌که خود به‌شدت تحت تأثیر دانشمندان رشته‌های علمی گوناگون قرار دارند، به روش‌های گوناگون بر فراگرد ساخت آینده تأثیر می‌گذارند. براساس نظریه‌های «وضع» و «ساخت اجتماعی واقعیت»، و مدل خط‎مشی‎گذاری «نخبگان‌ـ‌توده‌ها»، آینده به‌طور مستمر تحت تأثیر عناصر فردی و سازمانی فعال در جامعه در حال شکل‎گیری است و این افراد و سازمان‌ها، معمولاً اقدامات خویش را با توجیهاتی علمی صورت‌بندی می‎کنند؛ توجیهاتی که در تعامل با دانشمندان و نخبگان می‎آموزند. ضمن اینکه یافته علمی حاصل از تلاش پژوهشگران رشته‎های علمی گوناگون، ممکن است در قالب مجموعهای از نظریههای معطوف به اجرا، ساخت جهان آینده را تحت تأثیر قرار دهند. زیرا این علوم میان‌رشته‌ای، برایند نظری علوم و فنون گوناگون بوده و نظریه‎ها و استراتژی‎های تغییر و برنامه‎های تحول آینده را تحت تأثیر قرار می‎دهند؛ تأثیری که از طریق رسوخ دانش به زبان عامه، منطق کارگزاران دولتی، و رویه‌های رفتاری و ساختاری مرسوم در روند توسعه سازمان‌ها و نهادهای اجتماعی، ایجاد می‌شود. این مقاله با طرح این پرسش که آینده چگونه ساخته می‌شود؟ فراگرد ساخت آینده را برایند مؤلفه‌های اجتماعی، واقعیت‌های زبانی، مدل‌های تصمیم‌گیری و کنشگری فوق‌فعال بازیگران (سازمان‌ها، احاد مردم و نخبگان) معرفی می‌کند. این مؤلفه‌ها با تأثیرپذیری از علوم میان‌رشته‌ای و تأثیرگذاری متقابل بر آن، واقعیت آینده را شکل می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آینده پژوهی

مراجع

آذر، عادل؛ و مومنی، منصور (1388). آمار و کاربرد آن در مدیریت. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).

احمدی، بابک (1381). مارکس و سیاست مدرن. تهران: نشر مرکز.

اصیل،‌ حجت اله (1381). آرمانشهر در اندیشه ایرانی. تهران: نشر نی.

الوانی، مهدی؛ و شریف‌زاده، فتاح (1379). فرایند خطمشی‌گذاری عمومی. انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.

پایا، علی (1386). ملاحظاتی نقادانه درباره دو مفهوم علم دینی و علم بومی. حکمت و فلسفه، 3(10و11)، 76-39. doi: 10.22054/wph.2007.6689

پایا، علی (1386). آینده علوم انسانی در ایران. حوزه و دانشگاه، 12(49)، 24-9.

پورعزت، علی‌اصغر (1382). تصویرپردازی از آینده، استراتژی اقدام در سیستم‌های اجتماعی. سخن سمت، 10، 52-31.

پورعزت، علی‌اصغر (1384). تصویرپردازی بصیرت‌بخش از آینده موعود: استراتژی فوق فعال انتظار شهر عدل در ایران. کمال مدیریت، 8 و 9، 82-57.

پورعزت، علی‌اصغر (1387). مختصات حکومت حق‌مدار، در پرتو نهج‌البلاغه امام علی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

خورسندی‌طاسکوه، علی (1392). گفتمان میان‌رشته‌ای دانش. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.

رضایان، احد؛ و کاظمی، معصومه (1393). تصویرپردازی و کلان‌تصاویر آینده سیاست جهانی؛ تصویرپردازی روشی مناسب برای شناخت آینده در جهان پیچیده. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 6(3)، 200-173. doi: 10.7508/isih.2014.23.007

رضایان، احد (1396). آینده‌نگاری تهدیدهای امنیتی ناشی از تغییر اقلیم در ایران (رساله منتشرنشده دکتری). دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، تهران، ایران.

رضایان، احد؛ و رضایان، علی‌حسین (1395). آینده‌پژوهی بحران آب در ایران به روش سناریوپردازی. فصلنامه اکوهیدرلوژی، 3(1)، 17-1. doi: 10.22059/IJE.2016.59185

سریع‌القلم، محمود (1381). عقلانیت و آینده توسعه‌یافتگی ایران. تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.

قلی‌پور، آرین (1380). جامعه‌شناسی سازمان‌ها: روی‍ک‍رد ج‍ام‍ع‍ه‌ش‍ن‍اخ‍ت‍ی‌ ب‍ه‌ س‍ازم‍ان‌ و م‍دی‍ری‍ت‌. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.

ملکی‌فر، عقیل؛ و همکاران (1385). الفبای آینده‌پژوهی: علم و هنر کشف آینده و شکل بخشیدن به دنیای مطلوب فردا. تهران: کرانه علم.

Bell, W. (2004). Foundations of futures studies: History, purposes and knowledge. (Volume 1: Human science for a new era). London: Routledge.

Berger, P.L., Luckmann, T., & Zuleta, S. (1968). La construcción social de la realidad (Vol. 975). Buenos Aires: Amorrortu.

Dator, J. (2002). Futures studies as applied knowledge. In Slaughter RA (ed)., New Thinking for a New Millennium (pp. 105-115), New York: Routledge.

Dye, T. R. (2005). Understanding public policy, Pearson. Prentice Hall.

Frederickson, H.G. (2000). Can bureaucracy be beautiful?. Public Administration Review, 60, 47-53.

Gerth, H.H., & Wright Mills, C. (1946). (Eds. & Trans.). From Max Weber: essays in sociology (Pp. 490). New York: Oxford University Press.

Gleick, J. (2005). Chaos: Making a new science (1^st ed.). New York: Penguin.

Hatch, M.J., & Cunliffe, A.N. (1997). Organization theory: Modern, symbolic and postmodern perspectives. Oxford: Oxford University Press.

Inayatullah, S. (2006). Alternative futures of a challenged democracy. Democracy and Futures, 113-127.

Inayatullah, S. (2008). Six pillars: Futures thinking for transforming. Foresight, 10(1), 4-21.

Keynes, J. M. (1933). An open letter to President Roosevelt. New York Times, 16.

Kraft, M. E., & Furlong, S. R. (2010). Public policy: Politics, analysis, and alternatives. Washington, D.C: CQ Press.

Morgan, G. (2006). Images of organization. Updated edition, Sage.

Orwell, G. (1984). Animal farm. Harcourt Inc.

Paya, A., & Baradaran Shoraka, H. R. (2009). Futures studies in Iran: Learning through trial and error. Futures, 42(5), 484-495. doi: 10.1016/j.futures.2009.11.033

Popper, K.R. (1962). The open society and its enemies (Vol. I: The Spell of Plato). New Jersey: Princeton University Press.

Pourezzat, A., & Taheri Attar, G. (2009). Professional adhocracy, an appropriate design for knowledge economy in the light of Mintzberg's perspective. Journal of Electronic Commerce in Organization, 7(4), 1-20.

Pourezzat, A., Mollaee, A., & Firouzabadi, M. (2008). Building the future: Undertaking proactive strategy for national outlook. Futures, 40(10), 887-892.doi: 10.1016/j.futures.2008.07.024

Scott, W.R., & Gerald, F.D. (2007). Organization and organizing: Rational, natural, and open system perspectives. New York: Pearson Education.

Toffler, A. (1971). Future shock. New York: Bantam Books.

نام و نام خانوادگی *

پست الکترونیکی *

سمت / سازمان *

توضیحات *

شناسه امنیتی *

CAPTCHA Image

فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی

دوره 10، شماره 4 - شماره پیاپی 40
مهر 1397
صفحه 1-22

فایل ها

سابقه مقاله

تاریخ دریافت: 25 بهمن 1396
تاریخ بازنگری: 19 تیر 1397
تاریخ پذیرش: 14 اردیبهشت 1397
تاریخ اولین انتشار: 01 مهر 1397

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار

تعداد مشاهده مقاله: 1,706
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,443