نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی
نویسندگان
1 دانشآموختهٔ دورهٔ دکتری اندیشهٔ سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
2 دانشیار علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 دانشیار علوم سیاسی، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
چکیده
نحوهٔ برخورد با غرب از مهمترین مؤلفههای مهم فضای اندیشهای ایران است. انقلاب اسلامی یکی از محصولات همین دغدغهمندی اندیشهای میباشد. مطهری بهعنوان یکی از مهمترین ایدئولوگهای انقلاب کوشید تا در مقابله با پارادایم غزبزدگی با ایجاد ساز و برگی نوین برای باورها و اصول دینیِ سنتی، زمینهای فراهم کند که دین اسلام توان رقابت با ایدئولوژیهای غربی را داشته باشد. او میخواست از این راه ایمان جوانان را در مبارزه با سکولاریسم حفظ کند. در این مسیر، با خلق معناها و مضامین جدیدی که برگرفته از عناصر سنتی، مذهبی، اسطورهای و مدرن بود به بازنمایی غرب پرداخت. در این مقاله سعی شده تا با بهرهگیری از آموزههای مطالعات پسااستعماری در باب غیریت و دیگریسازی بهعنوان چارچوب نظری و روش تحلیل گفتمان لاکلا و موفه بهمثابهٔ روش، به این سؤال پاسخ داده شود که غرب در گفتمان سیاسی مطهری چگونه بازنمایی میشود؟ یافتههای این مقاله مبیّن آن است که مطهری از طریق مکانسیم بازنمایی و غیریتسازی به ترسیم یک مرز هویتی میان «ما»ی ایرانی و «دیگری» غربی پرداخته و به تولید تصویری از غرب اقدام کرد که واجد دالهایی چون امپریالیست، استثمارگر، شیطان، ظالم، مستکبر، طاغوت و ظلمت است. این مقاله، بر اساس منطق همارزی، تفاوت غرب را در رویههای «استعماری» و«ضدیّت با دین» در گفتمان مطهری بررسی کرده و چگونگی برجستهسازی «خود» و حاشیهرانی بازنمایی غرب بهمثابهٔ «دیگری» را نشان میدهد.
کلیدواژهها
موضوعات
آجیلی، هادی (1389). صورتبندی گفتمان اسلامی در روابط بینالملل. تهران: نشر دانشگاه امام صادق(ع).
ادیبزاده، مجید (1387). زبان، گفتمان و سیاست خارجی. تهران: نشر اختران.
بروجردی، مهرزاد (1384). روشنفکران ایرانی و غرب (مترجم: جمشید شیرازی). تهران: نشر فرزانروز.
پهلوی، محمدرضا (1336). بهسوی تمدن بزرگ. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
جمشیدی، محمدحسین (1378). غرب از دیدگاه امام خمینی(ره). فصلنامه دانشگاه اسلامی، 9و10، 47-33.
حسینیزاده، سیدمحمدعلی (1386). اسلام سیاسی در ایران. قم: نشر دانشگاه مفید قم.
خالقی افکند، علی (1378). امام خمینی و غرب. فصلنامه علوم سیاسی، 5(2)، 339-307.
رضوی، سیدعباس (1380). شهید مطهری و رویه دیگر تمدّن غرب. فصلنامه حوزه، 105 و 106، 365-344.
سعید، بابی (1379). هراس بنیادین (مترجم: غلامرضا جمشیدیها و موسی عنبری). تهران: نشر دانشگاه تهران.
سعید، ادوارد (1377). شرقشناسی (مترجم: عبدالرحیم گواهی). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
شاهمیری، آزاده (1389). نقد و نظریه پسااستعماری. تهران: نشر علمی.
کدی، آرنیکی (1392). نتایج انقلاب ایران (مترجم: مهدی حقیقتخواه). تهران: نشر ققنوس.
کرمی، سعید (1382). امام خمینی و گفتمان غرب. تهران: باشگاه اندیشه.
مطهری، مرتضی (1358). نهضتهای اسلامی در صدسال اخیر. تهران: نشر صدرا.
مطهری، مرتضی (1370). آشنایی با قرآن (14 جلد). تهران: نشر صدرا.
مطهری، مرتضی (1376). نظام حقوق زن در اسلام. تهران: نشر صدرا.
مطهری، مرتضی (1387). آزادی معنوی. تهران: نشر صدرا.
مطهری، مرتضی (1389).مجموعه یادداشتها، سخنرانیها و مصاحبههای شهید مطهری. تهران: نشر صدرا.
مطهری، مرتضی (1392). انسان کامل. تهران: نشر صدرا.
منوچهری، عباس (1387). رهیافت و روش در علوم سیاسی. تهران: نشر سمت.
میلز، سارا (1394). گفتمان (مترجم: فتاح محمدی). زنجان: نشر هزاره سوم.
هال، استوارت (1391). معنا، فرهنگ و زندگی اجتماعی (مترجم: احمد گلمحمدی). تهران: نشر نی.
Bhabha, H. (1994). The location of cultuee. London: Routledge.