تدوین اصول و مبانی طراحی ریزفضاهای دانشگاه با تأکید بر عوامل فرهنگی و اجتماعی

نوع مقاله: مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری منظر، عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی معماری شیخ بهایی، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 استادیار فلسفه، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، ایران

4 کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم‌و‌صنعت، تهران، ایران

چکیده

فضا و محیط مصنوع نقش مهمی در شکل‌گیری هویت، ساختار فکری و فرهنگی و سبک زندگی افراد داشته و می‌تواند در ایجاد، تشدید و یا کاهش معضلات روانی و اجتماعی آن‌ها تأثیر‌گذار باشد. مقاله حاضر با هدف دستیابی به راهکارهایی جهت تسهیل روند هویت‌بخشی و کاهش تنش‌های فکری، اجتماعی و فرهنگی دانشجویان در فضا یا فضاهای آموزشی دانشگاه تهیه و تولید شده است. ساختار اصلی مقاله برآمده از یک تحقیق میدانی است. پژوهش در میان پنج دانشگاه منتخب دولتی در شهر تهران  به روش تحقیق آمیخته انجام شده و داده‌ها به‌صورت ترکیبی از دو روش مصاحبه و پرسشنامه گردآوری شده است. یافته‌های مصاحبه از اساتید دانشگاه‌ها و مسئولین و کارشناسان فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با روش دلفی گلوله برفی و یافته‌های حاصل از پرسشنامه و مصاحبه در نیازسنجی از دانشجویان از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای به‌دست آمده و تحلیل یافته‌های این بخش با استفاده از نرم افزار SPSS صورت گرفته است. برای تحلیل وضعیت کنونی اجتماعی‌ـ‌فضایی دانشگاه‌های مورد مطالعه نیز، با فعالان فرهنگی دانشجویی مصاحبه انجام شده است. نتایج نشان داد که از نظر خبرگان دانشگاهی، دو معیار «ایجاد حس تعلق» و «اجتماع‌پذیری» نسبت به عوامل دیگر اهمیت بیشتری دارد. دانشجویان نیز بر این باورند که فضاهای فرهنگی و اجتماعی و نیز کالبدی موجود در دانشگاه‌ها جواب‌گوی نیازهای آن‌ها نبوده و به مشکلاتی از قبیل نداشتن فضای کافی، امکانات و تجهیزات مناسب، عدم انعطاف‌پذیری، عدم وجود نور کافی در این فضاها اشاره داشته‌اند. در پایان نیز پیشنهاداتی برآمده از یافته‌های پژوهش، به‌صورت دسته‌بندی شده ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

آلتمن، اروین (1382). محیط و رفتار اجتماعی: خلوت، فضای شخصی، قلمرو و ازدحام (مترجم: علی نمازیان). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. 249-248.

بنتلی، لن (1392). محیط‌های پاسخده (مترجم: مصطفی بهزادفر) تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.

بیسادی، مونا؛ مظفر، فرهنگ؛ و حسینی، سیدباقر (1392). صفات فضایی مؤثر بر افزایش خلاقیت محققین در مراکز تحقیقات معماری و شهرسازی. مجله­ی فناوری آموزش، 7(3)، 249-240.

رضایی، ناهیده؛ محمدزاده، رحمت؛ و عمرانی‌پور، علی (1395). ارزیابی کیفیت اجتماعی مسیرهای ارتباطی باز و نیمه‌باز پردیس‌های دانشگاهی، مطالعه موردی: پردیس دانشگاه کاشان. دو فصلنامه مطالعات معماری ایرانی، 5(10)، 206-183.

زارعی‌حاجی‌آبادی، فاطمه؛ و علی‌تاجر، سعید (1395). نقش محیط ساخته شده در تعاملات دانشجویان در فضاهای غیر رسمی مدارس معماری، نمونه موردی: دانشکده هنر و معماری دانشگاه بوعلی و پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران. نشریه هنرهای زیبا، 21(1)، 90-79.  doi: 10.22059/jfaup.2016.59691

زینعلی‌دهشیری، اکرم (1389). مدرسه زیبا؛ اندیشه‌های کاربردی جدید در طراحی فضاهای آموزشی مدرسه‌های ابتدایی. تعلیم و تربیت، 14(6)، 43-41

سند دانشگاه اسلامی (1392). شورای عالی انقلاب فرهنگی، تصویب مورخ 25/4/۹۲.

شیخی، محمدتقی (1389). بررسی جامعه‌شناختی کیفیت زندگی دانشجویان/جوانان در شهر تهران. فصلنامه جمعیت، 73و74، 84-63.

ضرغامی، اسماعیل؛ و عظمتی، سعید (1392). بررسی مطلوبیت فضاهای باز محیط‌های دانشگاهی از نظر دانشجویان. نشریه علمی پژوهشی فناوری آموزش، 7(4)، 296-287.

عاشوری، مهدی؛ و قائدعلی، حمیدرضا (1392). چالش‌ها و مشکلات مدیریت تشکل‌های دانشجویی. مدیریت در دانشگاه اسلامی، 2(5)، 126-107.

عظمتی، سعید؛ مظفر، فرهنگ؛ حسینی، باقر؛ و صدق‌پور، بهرام (1396). اصول طراحی فضاهای باز دانشگاهی مبتنی بر سرزندگی خلاق و تعامل اجتماعی از نگاه متخصصان. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 11(37)، 200-179.  doi: 10.22034/jiera.2017.57771

عیسی‌زادگان، علی؛ حسنی، محمد؛ و احمدیان، لیلا (1388). دانشجویان و معنای تحصیل. راهبرد فرهنگ، 7، 165-147.

قاسمی‌اشکفتکی، مرضیه؛ و دهقان‌توران‌پشتی، عاطفه (1393). بررسی نقش فاکتورهای تاثیرگذار بر یادگیری دانش‌آموزان در معماری مدارس اسلامی. ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی، شورای اسلامی شهر مشهد، مشهد، ایران.

قانعی‌راد، محمدامین؛ و ابراهیم‌آبادی، حسین (1389). تأثیر ساختار اجتماعی آموزش بر عملکرد دانشجویان. فصلنامه­ انجمن آموزش عالی ایران، 2(4)، 27-1.

لطف‌عطا، آیناز (1387). تاثیر عوامل محیطی بر یادگیری و رفتار در محیط­های آموزشی (ابتدایی) در شهر. فصلنامه مدیریت شهری، 6(21)، 90-73.

لنگ، جان (1381). آفرینش نظریه­ی معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط (مترجم: علیرضا عینی‌فر). تهران: انتشارات دانشگاه تهران. (تاریخ اصل اثر 1987)

لینچ، کوین (1384) . تئوری شکل شهر (چاپ سوم؛ مترجم: سیدحسین بحرینی). تهران: دانشگاه تهران.

مرتضوی، شهرناز (1380). روان­شناسی محیط و کاربرد آن. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

مطلبی، قاسم (1380). روان‌شناسی محیطی، دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. نشریه هنرهای زیبا، 10، 67-52.

نگی، شارلن؛ و بایبر، هسه (1396). روش تحقیق آمیخته (به هم پیوستن نظریه با عمل) (مترجم: مقصود فراستخواه، و زینب ترکمان). تهران: موسسه پژوهش و برنامه­ریزی آموزش عالی.

Abu- Ghazzeh, T. M. (1999). Communicating behavioral research to campus design: Factors affecting the perception and use of outdoor spaces at the University of Jordan. Environment and Behavior, 31(6), 764-804.   doi: 10.1177%2F00139169921972344

Canter, D. (1983). The purposive evaluation of places. Environment and Behavior, 15(6), 659-698. doi: 10.1177/0013916583156001

Catherineو M.& Ron O. (2000). Designing learning environments for cultural inclusivity: A case study of indigenous online learning at tertiary level. Australian Journal of Educational Technology, 16(1), 58-72. doi: 10.14742/ajet.1822

Edgerton, S. Y. (1969). James j. Gibson, The senses considered as perceptual systems. The Art Bulletin, 51(3), 310-311. doi: 10.1080/00043079.1969.10790296

Whitehead, B. A. (1981). James J. Gibson: The ecological approach to visual perception. Boston: Houghton Mifflin, 1979, pp.332 Behavioral Science, 26(3), 308-309. doi: 10.1002/bs.3830260313

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار