تاریخ انگاره میان‌رشتگی؛ گذار از نگاه آرمان‌گرایانه و مبتنی‌بر «تلفیق دانش» به رویکرد عمل‌گرایانه و مبتنی‌بر «حل مسئله»

درزی, قاسم

doi:10.22035/isih.2020.3626.3809

نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسنده

قاسم درزی

استادیار علوم قرآن و حدیث، پژوهشکده اعجاز قرآن، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

10.22035/isih.2020.3626.3809

چکیده

تاریخ انگاره، در زمرۀ روش‌های جدیدی است که با رویکردی تاریخی، یک مفهوم و انگارۀ مشخص را بررسی و مهم‌ترین تغییراتِ مؤلفه‌ای در آن را شناسایی می‌کند و درنهایت نیز توسعه، تضییق، یا تغییرات اساسی‌ای که در طول تاریخ برای آن مفهوم ایجاد شده است را نشان می‌دهد. نگاهی تاریخی به مهم‌ترین تعریف‌ها در مورد میان‌رشتگی و گونه‌های مختلف آن نشان می‌دهد که میان‌‌رشتگی، ابتدا بیشتر مفهومی آرمانی و مربوط به دستیابی به «علم واحد» بوده است. در دوره مدرن نیز نخستین تعریف‌ها از میان‌رشتگی در راستای دستیابی به علم واحد هستند، اما این ایده به‌سرعت کنار گذاشته شده و «تلفیق دانش»، به‌عنوان اصلی‌ترین معیار، مطرح ‌شد و ازآن‌پس، کم‌کم رویکرد ابزاری به میان‌رشته‌ای در میانِ صاحب‌نظران شکل گرفت. کل‌گرایان، مهم‌ترین منتقدان رویکرد تلفیقی به میان‌رشته‌ای بودند و انتزاعی بودن بحث‌های مرتبط با «تلفیق دانش» را اصلی‌ترین آسیب آن می‌دانستند. نگاه انضمامی و مسئله‌محور، در این رویکرد کاملاً مشهود است و برهمین‌اساس نیز تعریف‌های مرتبط با میان‌رشتگی تبیین می‌شوند. همچنین، در قرن بیست‌و‌یکم شاهد محوریتِ رویکردِ کاربردی و توجه جدی به فرارشته‌ای هستیم. مفهوم‌‌سازی «فرارشته‌ای» کاملاً براساس میزانِ کاربردی بودن و بومی بودنِ مسائل موردنظر است. در گونۀ نخست فرارشته‌ای با «عبور از مرزهای دانش» و در گونه دوم، با «عبور از حوزه دانشی» روبه‌رو خواهیم بود؛ بنابراین، نگاه تاریخی به این انگاره، دو گذارِ اساسی را به ما نشان می‌دهد: 1) گذار از نگاه آرمان‌گرایانه و مبتنی‌بر رخنه‌های معرفتی به نگاه عمل‌‌گرایانه و مبتنی‌بر حل مسئله؛ 2) گذار از میان‌رشته‌‌ای به فرارشته‌ای.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

میان رشته‌ای

مراجع

بحرانی، مرتضی (1392). رشته، میان‌رشته، و تقسیم‌بندی علوم. فصلنامه مطالعات میان‌‌رشته‌ای در علوم انسانی، 5(2)، 59-37. doi: 10.7508/ISIH.2014.18.003

خورسندی‌طاسکوه، علی (1387). گفتمان میان‌رشته‌ای دانش. تهران: ‌پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

توفیقی، جعفر؛ حمید جاودانی (1387). مطالعات میان‌رشته‌ای: مفاهیم، رویکردها، دیرینه‌شناسی و گونه‌شناسی. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 1(1)، 1-17. doi: 10.7508/ISIH.2009.01.001

خورسندی طاسکوه، علی (1388)، تنوع گونه‌شناختی در آموزش و پژوهش میان‌رشته‌ای. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 1(4)، 57-83. doi: 10.7508/ISIH.2009.04.003

درزی، قاسم (1397). استعاره و میان‌رشتگی: بیان موارد کاربست استعاره‌ها در پژوهش میان‌رشته‌ای. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 10(2)، 1-26. doi: 10.22035/ISIH.2018.277

درزی، قاسم؛ احد فرامرز قراملکی؛ و منصور پهلوان (1392). گونه‌شناسی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 5(4)، 102-73. doi: 10.7508/ISIH.2014.20.004

معتمدی، اعظم؛ یمنی دوزی‌سرخابی، محمد؛ خورسندی طاسکوه، علی؛ و عارفی، محبوبه (1397)؛ سیرتحول گونه‌شناسی پژوهش میان‌رشته‌ای: مطالعه‌ای تاریخی ـ تبارشناسانه. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 11(1)، 1-32.

Boden, M.A. (1999). What is interdisciplinarity? In: R. Cunningham (ed.) Interdisciplinarity and the organization of knowledge in Europe (pp. 13–24). Luxembourg: Offi ce for Offi cial Publications of the European Communities.

Boix Manzila,V (2005). Assessing Student Work at Disciplinary Crossroads. Change, January, 14-21. doi: 10.3200/CHNG.37.1.14-21

Bunders, J. F. G., Broerse, J. E. W., Keil, F., Phol, C., Scholtz, R. W., & Zweekhorst, M. B. M. (2010). How can transdisciplinary research contribute to knowledge democracy? In R. In ‘tVeld (Ed.), Knowledge Democracy, Consequences for Science, Politics and Media (pp. 125–152), Dordrecht: Springer. doi: 0.1007/978-3-642-11381-9_11

Clarke, S., Walsh, A. (2009). Scientific Imperialism and the Proper Relations between the Sciences. International Studies in the Philosophy of Science, 23, 195–207. doi: 10.1080/02698590903007170

Clarke, S., Walsh, a,. (2013). Imperialism, Progress, Developmental Teleology, and Interdisciplinary Unification. International Studies in the Philosophy of Science, 27, 341–351. doi: 10.1080/02698595.2013.825493

Cohen, E., Lloyd, S. (2014). Disciplinary evolution and the rise of the transdiscipline. Informing Science. International Journal of an Emerging Transdiscipline, 17, 189-215.

Defila, R., & Di Guilio, A. (1999). Evaluating trandisciplinary research. Panoroma Special Issue, 1, 1–28. https://doi.org/10.1080/17483107.2018.1496361

Dupré, J. (1995). Against Scientific Imperialism. PSA: Proceedings of the Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association. 2, 374–381.

Fernández P.M. (2016). Economics Imperialism in Social Epistemology: A Critical Assessment. Philosophy of the Social Science., 46(5). 443–472. doi: 10.1177/0048393115625325

Fine, B. (1999). The Question of Economics: Is it Colonizing the Social Sciences?. Economy and Society, 28, 403–425. doi: 10.1080/03085149900000011

Fine, B. (2002). Economic Imperialism: A View from the Periphery. Review of Radical Political Economics, 34, 187–201. doi: 10.1177/048661340203400205

Gibbons, M., Gibbons, M., Limoges, C., Nowotny, H., Schwartzman, S., Scott, P., & Trow, M. (1994). The new production of knowledge: The Dynamics of Science and Research in Contemporary Societies. SAGE Publications London. Thousand Oab, New Delhi, 1994. doi: 10.4135/9781446221853

Graff, Harvey J. (2015). Undisciplining knowledge: Interdisciplinarity in the twentieth century. Johns Hopkins University Press. http://dx.doi.org/10.4135/9781446221853

Hirsch Hardon, G., Pohl, Ch., & Scheringer, M. (2009). Methodology of transdisciplinary research, in Unity of Knowldgw (In Transdisciplinary Research for Sustaintibility, Vol. II, EOLSS Publishers Co Ltd.

Jantsch, E. (1970/1972). Inter- and transdisciplinary university: A systems approach to education and innovation. (Originally published in Policy Sciences 1970). Higher Education, 1, 7–37. doi: 10.1111/j.1468-2273.1947.tb02067.x

Kidd, Ian James. (2013). Historical Contingency and the Impact of Scientific Imperialism. International Studies in the Philosophy of Science 27, 315–324. doi: 10.1080/02698595.2013.825494

Klein, J.T. & Newell, W.H. (1997). Advancing interdisciplinary studies. In J.G. Gaff, J.L. Ratcliff & Associates (Eds.), Handbook of the undergraduate curriculum: A comprehensive guide to purposes, structures, practices, and change (pp. 393-415). San Francisco: Jossey-Bass. doi: 10.1021/ed074p493

Klein, J.T. (2017). A taxonomy of interdisciplinarity: The Boundary Work of Definition. in The Oxford Hanbook of Interdisciplinarity, Editor-in-Chiefed by: Robert Frodeman, Oxford University Press, second edition, 20102017, pp. 15-34. doi: 10.1093/oxfordhb/9780198733522.001.0001

Klien, J.T. (1990). Interdisciplinarity: History, theory and Practice. Dtroit: Wayne State Universirty. doi: 10.1001/jama.1992.03480120121049

Klein, J.T., Grossenbacher-Mansuy, W., Haberli, R., & Bill, A. (Eds.). (2001). Transdisciplinarity: Joint problem solving among science, technology, and society. An effective way for managing complexity. Basel: Birkhauser. doi: 10.1007/978-3-0348-8419-8_2

Klien, J.T. (2009). Unity of knowledge and ransdisciplinarity: Contexts of definition, Theory and New Discourse of problem Solving. Unity of Knowledge (in Transdisciplinary Research for Sustainability), Edited by Gertrude Hirsch Hadorn, EOLSS Publishers Co Ltd.

Kockelmans, J.J. (Ed.). (1979). Interdisciplinarity and higher education. University Park.

Lattuca, L. R. (2001). Creating interdisciplinarity: interdisciplinary research and teaching among college and university faculty. Nashville: Vanderbilt University Press. doi: 10.1353/jge.2002.0009

Mäki, U., Walsh, A. & Fernández, M. (2018). Scientific Imperialism Exploring the Boundaries of Interdisciplinarity. London, Routledge.

Miller, R. C. (1982). Varieties of interdisciplinary approaches in the social sciences. Issues in Integrative Studies, 1, 1-37.

Mittelstraß, J. (1992). Auf dem Weg zur Transdisziplinarität. GAIA, 1(5).

National Academy of Sciences, National Academy of Engineering, and Institute of Medicine of the National Academies (2005). Facilitating interdisciplinary research. Washington, DC: The National Academies Press.

Newell, W. T. (1998). Professionalizing nterdisciplinarity: Literature review and research agenda. In W. H. Newell, ed., Interdisciplinarity: Essays from the literature, (529–63). New York: College Entrance Examination Board.

Repko, A. F., Szostak R. (2017). Interdisciplinary Research: Process and Theory (Third Edition) ,SAGE Publications Ltd.

Repko, A. F., Szostak ,R., & Buchberger, P. M. (2017). Introduction to Interdisciplinary Studies, SAGE Publications, Inc.

Salter, L., and Hearn, A. (1996). Outside the Lines: Issues in Interdisciplinary Research. Buffalo, NY: McGill-Queen’s UP.

Shim, Un-chol. (1986). The structure of interdisciplinary knowledge: a Polanian view. Issues in integrative studies, 4 (1986), 93-104.

Stichweh, R. (2001). Scientific disciplines, History of. In N. J. Smelser & P. B. Baltes (Eds.), International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences (pp. 13727-13731). Oxford: Elsevier Science.

فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی

تاریخ انگاره میان‌رشتگی؛ گذار از نگاه آرمان‌گرایانه و مبتنی‌بر «تلفیق دانش» به رویکرد عمل‌گرایانه و مبتنی‌بر «حل مسئله»

مراجع

مراجع

Boden, M.A. (1999). What is interdisciplinarity? In: R. Cunningham (ed.) Interdisciplinarity and the organization of knowledge in Europe (pp. 13–24). Luxembourg: Offi ce for Offi cial Publications of the European Communities.

Boix Manzila,V (2005). Assessing Student Work at Disciplinary Crossroads. Change, January, 14-21. doi: 10.3200/CHNG.37.1.14-21

Clarke, S., Walsh, A. (2009). Scientific Imperialism and the Proper Relations between the Sciences. International Studies in the Philosophy of Science, 23, 195–207. doi: 10.1080/02698590903007170

Clarke, S., Walsh, a,. (2013). Imperialism, Progress, Developmental Teleology, and Interdisciplinary Unification. International Studies in the Philosophy of Science, 27, 341–351. doi: 10.1080/02698595.2013.825493

Cohen, E., Lloyd, S. (2014). Disciplinary evolution and the rise of the transdiscipline. Informing Science. International Journal of an Emerging Transdiscipline, 17, 189-215.

Defila, R., & Di Guilio, A. (1999). Evaluating trandisciplinary research. Panoroma Special Issue, 1, 1–28. https://doi.org/10.1080/17483107.2018.1496361

Dupré, J. (1995). Against Scientific Imperialism. PSA: Proceedings of the Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association. 2, 374–381.

Fernández P.M. (2016). Economics Imperialism in Social Epistemology: A Critical Assessment. Philosophy of the Social Science., 46(5). 443–472. doi: 10.1177/0048393115625325

Fine, B. (1999). The Question of Economics: Is it Colonizing the Social Sciences?. Economy and Society, 28, 403–425. doi: 10.1080/03085149900000011

Fine, B. (2002). Economic Imperialism: A View from the Periphery. Review of Radical Political Economics, 34, 187–201. doi: 10.1177/048661340203400205

Gibbons, M., Gibbons, M., Limoges, C., Nowotny, H., Schwartzman, S., Scott, P., & Trow, M. (1994). The new production of knowledge: The Dynamics of Science and Research in Contemporary Societies. SAGE Publications London. Thousand Oab, New Delhi, 1994. doi: 10.4135/9781446221853

Graff, Harvey J. (2015). Undisciplining knowledge: Interdisciplinarity in the twentieth century. Johns Hopkins University Press. http://dx.doi.org/10.4135/9781446221853

Hirsch Hardon, G., Pohl, Ch., & Scheringer, M. (2009). Methodology of transdisciplinary research, in Unity of Knowldgw (In Transdisciplinary Research for Sustaintibility, Vol. II, EOLSS Publishers Co Ltd.

Jantsch, E. (1970/1972). Inter- and transdisciplinary university: A systems approach to education and innovation. (Originally published in Policy Sciences 1970). Higher Education, 1, 7–37. doi: 10.1111/j.1468-2273.1947.tb02067.x

Kidd, Ian James. (2013). Historical Contingency and the Impact of Scientific Imperialism. International Studies in the Philosophy of Science 27, 315–324. doi: 10.1080/02698595.2013.825494

Klein, J.T. & Newell, W.H. (1997). Advancing interdisciplinary studies. In J.G. Gaff, J.L. Ratcliff & Associates (Eds.), Handbook of the undergraduate curriculum: A comprehensive guide to purposes, structures, practices, and change (pp. 393-415). San Francisco: Jossey-Bass. doi: 10.1021/ed074p493

Klein, J.T. (2017). A taxonomy of interdisciplinarity: The Boundary Work of Definition. in The Oxford Hanbook of Interdisciplinarity, Editor-in-Chiefed by: Robert Frodeman, Oxford University Press, second edition, 20102017, pp. 15-34. doi: 10.1093/oxfordhb/9780198733522.001.0001

Klien, J.T. (1990). Interdisciplinarity: History, theory and Practice. Dtroit: Wayne State Universirty. doi: 10.1001/jama.1992.03480120121049

Klein, J.T., Grossenbacher-Mansuy, W., Haberli, R., & Bill, A. (Eds.). (2001). Transdisciplinarity: Joint problem solving among science, technology, and society. An effective way for managing complexity. Basel: Birkhauser. doi: 10.1007/978-3-0348-8419-8_2

Klien, J.T. (2009). Unity of knowledge and ransdisciplinarity: Contexts of definition, Theory and New Discourse of problem Solving. Unity of Knowledge (in Transdisciplinary Research for Sustainability), Edited by Gertrude Hirsch Hadorn, EOLSS Publishers Co Ltd.

Kockelmans, J.J. (Ed.). (1979). Interdisciplinarity and higher education. University Park.

Lattuca, L. R. (2001). Creating interdisciplinarity: interdisciplinary research and teaching among college and university faculty. Nashville: Vanderbilt University Press. doi: 10.1353/jge.2002.0009

Mäki, U., Walsh, A. & Fernández, M. (2018). Scientific Imperialism Exploring the Boundaries of Interdisciplinarity. London, Routledge.

Miller, R. C. (1982). Varieties of interdisciplinary approaches in the social sciences. Issues in Integrative Studies, 1, 1-37.

Mittelstraß, J. (1992). Auf dem Weg zur Transdisziplinarität. GAIA, 1(5).

National Academy of Sciences, National Academy of Engineering, and Institute of Medicine of the National Academies (2005). Facilitating interdisciplinary research. Washington, DC: The National Academies Press.

Newell, W. T. (1998). Professionalizing nterdisciplinarity: Literature review and research agenda. In W. H. Newell, ed., Interdisciplinarity: Essays from the literature, (529–63). New York: College Entrance Examination Board.

Repko, A. F., Szostak R. (2017). Interdisciplinary Research: Process and Theory (Third Edition) ,SAGE Publications Ltd.

Repko, A. F., Szostak ,R., & Buchberger, P. M. (2017). Introduction to Interdisciplinary Studies, SAGE Publications, Inc.

Salter, L., and Hearn, A. (1996). Outside the Lines: Issues in Interdisciplinary Research. Buffalo, NY: McGill-Queen’s UP.

Shim, Un-chol. (1986). The structure of interdisciplinary knowledge: a Polanian view. Issues in integrative studies, 4 (1986), 93-104.

Stichweh, R. (2001). Scientific disciplines, History of. In N. J. Smelser & P. B. Baltes (Eds.), International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences (pp. 13727-13731). Oxford: Elsevier Science.

Waldeck, R. (2019). Methods and Interdisciplinarity. Wiley.

دوره 11، شماره 4 - شماره پیاپی 44
پاییز 1398
صفحه 1-32

مراجع

Boden, M.A. (1999). What is interdisciplinarity? In: R. Cunningham (ed.) Interdisciplinarity and the organization of knowledge in Europe (pp. 13–24). Luxembourg: Offi ce for Offi cial Publications of the European Communities.

Mäki, U., Walsh, A. & Fernández, M. (2018). Scientific Imperialism Exploring the Boundaries of Interdisciplinarity. London, Routledge.

National Academy of Sciences, National Academy of Engineering, and Institute of Medicine of the National Academies (2005). Facilitating interdisciplinary research. Washington, DC: The National Academies Press.

دوره 11، شماره 4 - شماره پیاپی 44پاییز 1398صفحه 1-32

دوره 11، شماره 4 - شماره پیاپی 44
پاییز 1398
صفحه 1-32