نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترا جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
2 استاد جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 استاد جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
چکیده
در دو دهه گذشته، محصولات تراریخته، موضعی برای اختلاف‌نظر و مناقشه بوده‌اند. هدف این مقاله، بررسی ادعاهای مطرح‌شده در این مناقشه و شناسایی کنشگران و مدعیانی است که آن‌ها را طرح می‌کنند. مقاله حاضر، یک مطالعه موردی کیفی است که داده‌‌های آن از طریق مصاحبه با کنشگران کلیدی و فعال در این حوزه، مناظره‌های دانشگاهی، و متون مرتبط با این مناقشه، شامل متون تخصصی و غیرتخصصی، گرد‌آوری شده و برای تحلیل آن‌ها نیز از روش تحلیل تماتیک استفاده شده است. یافته‌‌ها نشان می‌‌دهد که دو شبکۀ موافق و مخالف با تولید این محصولات شکل گرفته است که هریک دربردارندۀ کنشگرانی است که نقطه اشتراک آن‌ها دیدگاهی است که در مورد محصولات تراریخته دارند. شبکه موافقان، محصولات تراریخته را در چارچوب‌‌های امنیت غذایی، محیط زیست پاک، غذای سالم، و تولید ملی قرار می‌دهند؛ چارچوب امنیت غذایی برای متقاعد کردن وزارت جهاد کشاورزی، چارچوب محیط زیست پاک برای اقناع و جلب‌توجه سازمان محیط زیست، و غذای سالم برای جلب حمایت وزارت بهداشت به‌کار می‌رود و تولید ملی نیز موردحمایت تمام برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران است. اما مخالفان، با برجسته کردن مخاطرات این محصولات که شامل مخاطرات ایمنی زیستی و امنیتی است، در پی جلب حمایت کنشگران ذی‌ربط هستند. چیرگی هریک از این چارچوبها، پیامدهای متفاوتی برای مسئله غذا و نظام‌‌های مرتبط با آن خواهد داشت.
کلیدواژه‌ها
انجمن بیوتکنولوژی ایران (1396). ویژه نامه گیاهان تراریخته. بازیابی از انجمن بیوتکنولوژی ایران.
خوش‌‌خلق، سیما؛ و نیره، اعظم (1396). دلایل موافقت سازمان محیط زیست با تراریخته. خبرگزاری ایسنا، برگرفته از https://www.isna.ir/news/96072715546
رهنما، حسن (1387). اخلاق زیستی و محصولات تراریخته. اخلاق در علوم و فناوری، 3(2-1)، 14-1.
سرویس خبری بیوتکنولوژی ایران (1398). قطعنامه پایانی همایش بیوتکنولوژی.برگرفته از http://biotechnews.ir
سنستا (1392). به نژادی تکاملی. تهران: مؤسسه توسعه پایدار و محیط زیست.
کرمی، علی (1394). تراریخته یک نفوذ خطرناک است. برگرفته از https://www.tasnimnews.com/fa/news
مرتضوی، سیدالیاس؛ و پورامینی، پونه (1395).52 حقیقت درباره محصولات تراریخته. کرج: مدیر فلاح.
Amorese, V. (2010). From public understanding of gmos to scientists’understanding of public opinion: A case study of the listening capacity of scientists in the Uk and Italy (Unpublished doctoral dissertation). The London School of Economics and Political Science, London, United Kingdom.
Benford, R., D., & Snow, D. A. (2000). Framing processes and social movements: An overview and assessment. Annual Review of Sociology, 26, 611-639. doi: 10.1146/annurev.soc.26.1.611
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101. doi: 10.1191/1478088706qp063oa
Brooks, S. (2005). Biotechnology and the politics of truth: From the green revolution to an evergreen revolution. Sociologia Ruralis, 45(4), 360-379. doi: 10.1111/j.1467-9523.2005.00310.x
Callon, M. (1986). Some elements of a sociology of translation: domestication of the scallops and the fishermen of St Brieuc Bay. In J. Law (Ed.), Power, Action and Belief: A New Sociology of Knowledge (pp. 196-223). London: Routledge.
Collavin, E. (2007). Food biotechnologies in Italy: A social psychological study (Unpublished doctoral disertation). University of Helsinki, Helsinky, Finland.
Einsiedel, E. (2009). Stakehoder representation in genomics. In P. Atkinson, P. Glasner & M. Lock (Eds.), Handbook of Genetics and Society: Mapping the New Genomic Era. London: Routledge.
FAO. (2011). Frequently answered questions about FAO and agricultural biotechnology. Retrieved from http://www.fao.org/fileadmin/user_upload/biotech/docs/faqsen.pdf
Feenberg, A. (2001). Questioning technology (1st ed.). London: Routledge.
Jakku, E. (2003). Murky waters? Science, politics and environmental decision - making in the Brisbane River dredging dispute (Unpublished doctoral dissertation), Griffith University. Griffith. Ausatrlia.
Jasanoff, S. (2007). Design and nature: Science and democracy in Europe and the United States (4th ed.). Princeton: Princeton University Press.
Kortelainen, J. (1999). The river as an actor-network: the Finish forest industry utilization of lake and river systems. Geoforum, 30(235-247). doi: 10.1016/S0016-7185(99)00019-6
Latour, B. (1987). Science in action: How to follow scientists and engineers through society. Cambridge: Harward University Press.
Levido, L. (2009). Making Europe unsafe for agbiotech. In P. Atkinson, P. Glasner & M. Lock (Eds.), The handbook of genetics and society-Mapping the new genomic era. London: Routledge.
Mabry, L. (2008). Case study in social research. In P. Alasuutari, L. Bickman & J. Brannen (Eds.), The SAGE Handbook of Social Research Methods (pp. 214-227).). London: Sage Publications.
Mackenzie, D. (1978). Statistical theory and social interests: a case-study. Social Studies of Science, 8, 35-83. doi: 10.1177/030631277800800102
Mackenzie, D., & Wajcman, J. (1985). Introductory essay (4-25). Milton Keynes: Open University Press.
Mgbeoji, I. (2006). Global biopiracy: Patents, plants and indigenous knowledge. Toronto: UBC Press.
O'Connell, B., Ciccotosto, S., & De Lange, P. (2014). Understanding the application of Actor-Network Theory in the process of accounting change. Paper presented at the Critical Perspectives on Accounting Conference, Toronto, Canada.
Richards, E. (1988).The Politics of Therapeutic Evaluation: The Vitamin C and Cancer Controversy. Social Studies of Science, 18(4), 653–701. doi:10.1177/030631288018004004
Robins, R. (2012). The controversy over GM canola in Australia as an ontological politics. Environmental Values, 21(2), 185-208. doi: 10.2307/23240361
Schön, D. A., & Rein, M. (1994). Frame Reflection: Toward the Resolution of Intractable Policy Controversies. New York: Basic Books.
Shiva, V. (1996). Biopiracy: the plunder of nature and knowledge. Boston: South End Press.
Shiva, V. (2016). Stolen harvest: The hijacking of the global food supply. Kentucky: University Press of Kentuckey.
Veltri, G., & Suerdem, A. (2013). Worldviews and discursive construction of GMO-related risk perceptions in Turkey. Public Understanding of Science, 22(2), 137-154. doi: 10.1177/0963662511423334
Yearley, S. (2005). Making sense of science: Understanding the social study of science. London: SAGE.
)