نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی
نویسندگان
1 استایار مطالعات فرهنگی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران
2 دانشآموختۀ کارشناسی ارشد، مطالعات فرهنگی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران
چکیده
پژوهش حاضر که با هدف فهمِ عناصر تصویر غرب در نخستین سفرنامههای ایرانی نوشته شده است، بر آن است که تصویر غرب را با منطقی رؤیاگون و دارای تعین چندوجهی درک کند. لویی آلتوسر، تعین چندوجهی، که مفهومی در روانکاوی فرویدی است را برای تبیین ساخت پیچیده، غیرخطی و غیرذاتیِ رخدادهای تاریخی بکار گرفت. این مفهوم نشان میدهد که ساخت پدیدههای تاریخی از انباشت تاریخهای گاهاً متفاوت و متضاد در لحظهای معین شکل گرفتهاست. ازاینرو، با کمک این مفهوم تلاش کردهایم نشان دهیم که غرب در نخستین سفرنامههای ایرانیان چگونه بهتصویر کشیده شده و چه نسبتی با تصویر غرب در داستانهای تمثیلی برقرار کرده است. تصویر غرب، همچون تجلی مادیت و تاریکی، و شرق، همچون جایگاه نور و معنویت، در ادبیات عرفانی ساخته میشود و با جایگشتش به نخستین سفرنامههای ایرانیان دربارۀ غرب، ترکیببندی جدیدی پدید میآورد. در این مقاله با بهکارگیری روش مطالعۀ تاریخی و اسنادی نشان دادهایم که تصویر غرب چگونه بهطور همزمان، دوگانۀ جانِ والاـتنِ لذتجو را در یک تصویر یگانه حفظ، و سیاستهای میلورزی خاص خود را تولید و توزیع میکند.
کلیدواژهها
موضوعات
اعتصامالملک (1351). سفرنامۀ خانلرخان اعتصامالملک (به کوشش منوچهر محمودی). تهران: منوچهر محمودی.
توکلیطرقی، محمد (1395). تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ. کانادا: کتاب ایراننامگ.
حیدری، آرش؛ و نصیری، هدایت (1394). مسئلۀ آلتوسر. انتشارات تیسا.
دلوز، ژیل (1389). فوکو (مترجم: نیکو سرخوش و افشین جهاندیده). تهران: نشر نی.
رحمانی، غلامرضا (1387). فلسفۀ عرفانی افلوطین. تهران: سفینه.
ستوده، منوچهر (1353). حدود العالم منالمشرق الیالمغرب. تهران: بنیاد فرهنگ ایرانی.
شیرازی، میرزاصالح (1347). سفرنامۀ میرزاصالح شیرازی (به اهتمام اسماعیل رائین). تهران: انتشارات روزن.
عباسی داکانی، پرویز (1380). شرح قصۀ غربت غربی سهروردی. تهران: نش تندیس.
غزالی، ابوحامدمحمد (۱۳۶۴). مشکاهالانوار (مترجم: صادق آیینهوند). تهران: امیرکبیر.
فروید، زیگموند (1382). کارکرد رؤیا (مترجم: یحیی امامی). فصلنامه ارغنون، 21، 224-211.
هانری، کربن (1383). انسان نورانی در تصوف ایرانی (مترجم: فرامرز جواهرینیا). تهران: آموزگار خرد.
کربن، هانری (۱۳۹۰). معبد و مکاشفه (مترجم: انشاالله رحمتی). تهران: انتشارات سوفیا.
کرمانی، حاج محمدکریمخان (۱۳۴8). رساله ناصریه در تحقیق معاد جسمانی. کرمان: انتشارات فرهنگ و هنر.
Althusser, L. (2005). For Marx (B. Brewster, Trans.). London & New York: VERSO.
Althusser, L, & Balibar, É. (1979). Reading Capital (Ben Brewster trans.). London & New York: VERSO.
Macherey, P. (2006). A theory of literary production. London: Rutledge.