فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

تصویر چندوجهی غرب در نخستین سفرنامه‌های ایرانیان

نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استایار مطالعات فرهنگی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد، مطالعات فرهنگی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر که با هدف فهمِ عناصر تصویر غرب در نخستین سفرنامه‌های ایرانی نوشته شده است، بر آن است که تصویر غرب را با منطقی رؤیاگون و دارای تعین چندوجهی درک کند. لویی آلتوسر، تعین چندوجهی، که مفهومی در روانکاوی فرویدی است را برای تبیین ساخت پیچیده، غیرخطی و غیرذاتیِ رخدادهای تاریخی بکار گرفت. این مفهوم نشان می­دهد که ساخت پدیده­های تاریخی از انباشت تاریخ­های گاهاً متفاوت و متضاد در لحظه­ای معین شکل گرفته­است. ازاین‌رو، با کمک این مفهوم تلاش کرده‌ایم نشان دهیم که غرب در نخستین سفرنامه‌های ایرانیان چگونه به‌تصویر کشیده شده و چه نسبتی با تصویر غرب در داستان‌های تمثیلی برقرار کرده است. تصویر غرب، همچون تجلی مادیت و تاریکی، و شرق، همچون جایگاه نور و معنویت، در ادبیات عرفانی ساخته می‌شود و با جایگشتش به نخستین سفرنامه‌های ایرانیان دربارۀ غرب، ترکیب‌بندی جدیدی پدید می‌آورد. در این مقاله با به‌کارگیری روش مطالعۀ تاریخی و اسنادی نشان داده‌ایم که تصویر غرب چگونه به‌طور هم‌زمان، دوگانۀ جانِ والا‌ـ‌تنِ لذت‌جو را در یک تصویر یگانه حفظ، و سیاست‌های میل‌ورزی خاص خود را تولید و توزیع می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع
ابوعلی‌سینا (1320). رساله معراجیه؛ از آثار حکیم بارع حجه­الحق ابوعلی‌سینا. ماهنامۀ ارمغان، 22(118)، 36-25.
ادیبی، مهسا؛ توسلی رکن‌آبادی، مجید؛ و تقوی، سیدمحمدعلی (1397). بازنمایی غرب در گفتمان سیاسی مرتضی مطهری بر اساس رویکرد پسااستعماری. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 10(4)، 51-23. doi: 10.22035/ISIH.2018.287
اعتصام‌الملک (1351). سفرنامۀ خانلرخان اعتصام‌الملک (به کوشش منوچهر محمودی). تهران: منوچهر محمودی.
آلتوسر، لویی (1388). ایدئولوژی و ساز و برگ­های ایدئولوژیک دولت (مترجم: روزبه صدرآرا). تهران: نشر چشمه.
پیرزاده­نائینی، محمدعلی (1342). سفرنامۀ حاجی‌پیرزاده (به کوشش حافظ فرمانفرماییان). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
پیرنجم‌الدین، حسین؛ مرندی، سیدمحمد؛ و عادلی، محمدرضا (1389). گفتمان شرق‌شناسانه در بازنمایی‌های رسانه‌ای غرب از ایران. فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، 3(2)، 100-83. doi: 10.7508/IJCR.2010.10.004
توکلی­طرقی، محمد (1395). تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ. کانادا: کتاب ایران­نامگ.
حائری، عبدالهادی (۱۳۹۴). نخستین رویارویی‌های اندیشه گران ایران با دو رویۀ تمدن بورژوازی غرب. تهران: امیرکبیر.
حیدری، آرش؛ و نصیری، هدایت (1394). مسئلۀ آلتوسر. انتشارات تیسا.
خواجه‌سروی، غلامرضا؛ صمیم، رضا؛ و کاوند، رضا (1395). تیپ‌شناسی مواجهۀ روشنفکران و نخبگان ایرانی با تمدن غرب. فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، 9(2)، 158-131. doi: 10.22035/IJCR.2016.310
دلوز، ژیل (1389). فوکو (مترجم: نیکو سرخوش و افشین جهاندیده). تهران: نشر نی.
رحمانی، غلامرضا (1387). فلسفۀ عرفانی افلوطین. تهران: سفینه.
رضاقلی میرزا قاجار (1346). سفرنامه رضا قلی میرزا نایب الایاله نوۀ فتحعلی‌شاه (به کوشش اصغر فرمان فرمائی قاجار). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ستوده، منوچهر (1353). حدود العالم من‌المشرق الی‌المغرب. تهران: بنیاد فرهنگ ایرانی.
سهروردی، شهاب­الدین (1372). مجموعۀ مصنفات شیخ اشراق (به تصحیح سیدحسین نصر؛ جلد سوم). تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شوشتری، میرعبداللطیف­خان (1363). تحفه­العالم و ذیل­التحفه، سفرنامه و خاطرات (به اهتمام صمد موحد). تهران: کتابخانۀ طهوری.
شیرازی، ابوالحسن­خان ایلچی (1364). حیرت‌نامه، سفرنامه ابوالحسن‌خان ایلچی به لندن (به کوشش حسن مرسلوند). تهران: موسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
شیرازی، میرزاصالح (1347). سفرنامۀ میرزا­صالح شیرازی (به اهتمام اسماعیل رائین). تهران: انتشارات روزن.
طوسی، محمد­بن­محمود­بن­احمد (1382). عجایب‌المخلوقات (به اهتمام منوچهر ستوده). تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
عباسی داکانی، پرویز (1380). شرح قصۀ غربت غربی سهروردی. تهران: نش تندیس.
عزالدوله سالور، عبدالصمدمیرزا (1374). سفرنامۀ عبدالصمد میرزا سالور عزالدوله به اروپا (به کوشش مسعود سالور). تهران: نشر نامک.
غزالی، ابوحامدمحمد (۱۳۶۴). مشکاه‌الانوار (مترجم: صادق آیینه­وند). ت‍ه‍ران‌: ام‍ی‍رک‍ب‍ی‍ر.
فروید، زیگموند (1382). کارکرد رؤیا (مترجم: یحیی امامی). فصلنامه ارغنون، 21، 224-211.
قانون­پرور، محمدرضا (۱۳۹۶). در آینه ایرانی: تصویر غرب و غربی‌ها در داستان ایرانی (مترجم: مهدی نجف‌زاده). تهران: نشر تیسا.
کربن، هانری (1382). روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان (مترجم: عبدالمحمد روح‌بخشان). تهران‏‫: مؤسس پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
هانری، کربن (1383). انسان نورانی در تصوف ایرانی (مترجم: فرامرز جواهری‌نیا). تهران:‌ آموزگار خرد.
کربن، هانری (۱۳۹۰). معبد و مکاشفه (مترجم: انشاالله رحمتی). تهران: انتشارات سوفیا.
کرمانی، حاج محمدکریم­خان (۱۳۴8). رساله ناصریه در تحقیق معاد جسمانی. کرمان: انتشارات فرهنگ و هنر.
گرمرودی، میرزا فتاح‌خان (1347). سفرنامۀ میرزا فتاح­خان گرمرودی به اروپا در زمان محمدشاه قاجار (به کوشش فتح الدین فتاحی). تهران: انتشارات بانک بازرگانی.
مارکس، کارل؛ و انگلس، فردریک (1384). درباره تکامل مادی تاریخ؛ 2 رساله و 28 نامه (مترجم: خسرو پارسا). تهران: نشر دیگر.
موسوی، سیدصدرالدین؛ و درودی، مسعود (1394). نگرشی انتقادی بر مطالعات پسا استعماری و رویکردهای آن. فصلنامۀ مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 5(1). 73-39. doi: 10.7508/ISIH.2014.17.003
میرزا ابوطالب­خان اصفهانی (1352). مسیر طالبی یا سفرنامۀ میرزا ابوطالب­خان (به کوشش حسین خدیوجم). تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
میرزایی، حسین؛ و پروین، امین (1389). نمایش دیگری، جایگاه غرب در سفرنامه‌های دورۀ ظهور مشروطیت. فصلنامۀ تحقیقات فرهنگیایران، 3(3)، 105-75. doi: 10.7508/IJCR.2010.09.003
نساج، حمید؛ سلطانی، محبوبه (1396). خوانش معماری از دیدگاه اندیشه‌های سیاسی. فصلنامۀ مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 9(2)، 84-57.  doi: 10.22631/ISIH.2017.251
Althusser, L. (2005). For Marx (B. Brewster, Trans.). London & New York: VERSO.
Althusser, L, & Balibar, É. (1979). Reading Capital (Ben Brewster trans.). London & New York: VERSO.
Macherey, P. (2006). A theory of literary production. London: Rutledge.
Mansfield, N. (2000). Subjectivity: theories of the self from Freud to Haraway. Australia: Allen & Unwin.
 
 
فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی
دوره 11، شماره 4 - شماره پیاپی 44
پاییز 1398
صفحه 131-132
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 04 خرداد 1398
  • تاریخ بازنگری: 17 مرداد 1398
  • تاریخ پذیرش: 01 مهر 1398
اشتراک گذاری
ارجاع به این مقاله
آمار