نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی
نویسنده
دانشیار اندیشه سیاسی، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، ایران
چکیده
رویکرد میانرشتهای، رویکرد پساتوسعه به دانش است؛ رویکردی که آرمانـهنجار مسئولیت را پیش مینهد: «میانِ» سوژه و ابژه، خود و دیگری، و گذشته و آینده چیزی لازم است تا خدشههای نظام غایی امنیت را جبران کند. بدون این غایت میانی، همۀ ارزشهای نو در معرض خدشه و انحراف هستند. اما این مسئولیت نیز با محدودیت روبهرو است؛ بهگونهای که چهبسا میانرشتگی نیز ناقض غایت خود شود. خوانش پدیدارشناختی، این محدودیت را جبران میکند. تحقق آن جبران و رفع این محدودیت، در گرو مسئولیت برای کاستن استعداد وقوع شرارت در موقعیت است: درست آنگاه که کمتر دست به خشونت میزنیم، کمتر به تبعیض وقع مینهیم، و کمتر به بهرهکشی، تخریب، تجاهل، و بیعملی روی میآوریم، زمینۀ مسئولیت را خلق کردهایم. برای ما که در فرایند پیشرفت هستیم، میانرشتهکاری بهمثابه کنش برآمده از همکاری رشتهها، در راستای تحقق مسئولیتی که با خود امنیت و ایمنی را نیز محقق میکند، امری خطیر و کاری بسیار دشوار است؛ تنها با پرمایگی دانشی و اخلاقی است که میتوان در نظر و عمل، میانرشتهشناس و میانرشتهکار شد. میانرشتگی از خود ما آغاز میشود و تحقق خود، بدون ادراک خردورزی و بدون تلاش سنجشگری ناممکن است. مساهمت من در این مطالعه میانرشتهای در حد همین افزوده است که میتوان با رهیافتی متفاوت از رهیافت اثباتگرایانه به تبیین افقی از میانرشتهای پرداخت که انتقادهای گذشته، دیگر سر راست نکنند و زمینههای تبانی میانرشتگی برای مباشرت در شرارت را منتفی کند.
کلیدواژهها
موضوعات
آوثویت، ویلیام (1386). هابرماس (مترجم: حسن چاووشیان و لیلا جوافشانی). تهران، ایران: نشر اختران.
باترفیلد، هربرت (1373). مبانی علم نوین (مترجم: یحیی نقاش صبحی). تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
پارخ، بیخو (1383). فلسفه فلسفه سیاسی (مترجم:منصور انصاری). اندیشه سیاسی، 1، 21-5.
پازوکی، شهرام (1379). دکارت و مدرنیته. فصلنامه فلسفه دانشگاه تهران، 1، 171-180.
پینکر، استیون (9 خرداد 1397). اگر انسان در عصر روشنگری پیشرفت نکرده است، پس پیشرفت اصلاً چیست؟. سایت ترجمان علوم انسانی، برگرفته از http://tarjomaan.com/barresi_ketab/9006/
تقویان، ناصرالدین علی (1397). هابرماس، زبان و کنش همرسانشی. تهران: قصیدهسرا.
حائری یزدی، مهدی (1384). کاوشهای عقل عملی. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
خاتمی، محمود (1387). گفتارهایی در پدیدارشناسی هنر. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
خورسندیطاسکوه، علی (1388). گفتمان میانرشتهای دانش. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
دکارت، رنه (1381). تأملات در فلسفه اولی (مترجم: احمد احمدی). تهران: سمت.
دکارت، رنه (1388). گفتار در روش راه بردن عقل (مترجم: محمدعلی فروغی). تهران: نیلوفر.
دیویس، کالین (1386). درآمدی بر اندیشه لویناس (مترجم: مسعود علیا). تهران: حکمت.
رشر، نیکولاس (1395). معرفتسنجی (مترجم: مرتضی بحرانی). تهران: کتاب نشر.
ریختهگران، محمدرضا (1380). پدیدارشناسی چیست؟. فصلنامه فلسفه، 1، 200-193.
سروش، عبدالکریم (1360). دانش و ارزش. تهران: یاران.
شوتز، آلفرد (1371). چند مفهوم اصلی پدیدارشناسی (مترجم: یوسف اباذری). مجله فرهنگ، 11، 32-11.
الفارابی، ابونصر(1996). احصاءالعلوم (مقدمه و شرح: علی بوملحم؛ چاپ اول)، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
کانت، ایمانوئل (1362). سنجش خرد ناب (مترجم: شمسالدین ادیب سلطانی). تهران: امیرکبیر.
گرِی، جان (30 خرداد 1397). استیون پینکر دربارۀ خشونت و جنگ اشتباه میکند (مترجم: محمد باسط). برگرفته ازhttp://tarjomaan.com/neveshtar/9026/
گیدنز، انتونی (1378). سیاست، جامعهشناسی و نظریه اجتماعی (مترجم: منوچهر صبوری). تهران: نشر نی.
گیدنز، انتونی (1380). پیامدهای مدرنیت (مترجم: محسن ثلاثی). تهران: نشر مرکز.
مورَن، جو (1377). میانْرشتگی (مترجم: داود حاتمی). تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
نیکفر، محمدرضا (1381). خاستگاه و چیستی عصر جدید. مجله آفتاب، ۱۷، 10-1.
هازن، نورستن (1377). ایده دانشگاه (مترجم: علی طایفی). نشریه رهیافت، 18، 28-14.
هوسرل، ادموند (1378). عقلگرایی و بحران تمدن اروپایی (مترجم: مراد فرهادپور). ارغنون، 15، 38-25.
هوسرل، ادموند (1384). تأملات دکارتی (مترجم: عبدالکریم رشیدیان). تهران: نشر نی.
هوسرل، ادموند (1386). ایده پدیدهشناسی (مترجم: عبدالکریم رشیدیان). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
Bride, W. M. (Mar. 24, 2005). Kant’s moral philosophy and the question of pre-emptive war. Reteirved from http://sens-public.org/article150.html?lang=fr
Doyle, T. E. (Mar. 2010). Kantian nonideal theory and nuclear proliferation. Reterived from https://www.cambridge.org/core/journals/international-theory
Du Bois, W. E. B. (1975). Dusk of Dawn. Millwood, N.Y.: Kraus-Thomson Organization.
Fish, S. (1989). Being interdisciplinary is so very hard to do. Profession, 15-22.
Fordman, R., & Klein, J. T. (2010). The Oxford Handbook of Interdisciplinarity. Oxford Press.
Hegel, G. (1956). The philosophy of history. New York: Dover.
Kearney, R. (1999). Poetics of modernity: Toward a hermeneutic imagination. Humanity Books.
Kelly, J. (1996). Wide and narrow interdisciplinarity. The Journal of Education, 45(2), 95-113.
Klein, J. T., & Mitcham, C. (2010). Oxford Handbook of Interdisciplinarity. Oxford UP.
Leitch, V. B. (2005). Theory ends. Profession, 2005(1), 122–128. doi:10.1632/074069505x82707
Pinker, S. (2018). Enlightenment now: The case for reason. Science, Humanism, and Progress, Penguin.
Popper, K. (1963). Conjectures and refutations: the groth of scientific knowledge. Routledge.
Shortland, M. & Gregory, J. (1991). Communicating Science: A Handbook. England: Longman Scientific.