نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی
نویسندگان
1 دانشآموختهٔ دکتری جامعهشناسی، اندیشکده مهاجر دانشگاه شریف، تهران، ایران
2 پژوهشگر آزاد، تهران، ایران
چکیده
کرونا در دو موج پیاپی نهادهای اجتماعی عمده سنتی و مدرن در ایران را به تعلیق در آورد. خیلی زود هیئتها، مساجد و مناسک دینی و بهتدریج خیابان و رستورانها و پارکها و سینماها و کافهها بسته شدند. در مقابل این دو موج تعلیقکننده، که همچنان هم با قوت بسیار باقی است، دو نهاد فضای مجازی و خانه نیز تقویت شدند و بار تداوم امر اجتماعی و فرهنگی و حتی آموزشی را در ایران سال 1399 به دوش کشیدند. به نظر میرسد در شرایطی که کرونا جامعه را به تعلیق درآورده، این «زنِ مجازی» است که در تقاطع خانه و فضای مجازی بار تداوم امر اجتماعی در ایران امروز را به دوش میکشد. هدف از این مقاله معرفی این نهاد اجتماعیِ زنانه نوینی است که از میانهٔ تعلیق سنت و مدرنیته مردانهٔ ایرانی در حال ظهور است. در این مقاله از چارچوب نظری نعمتاله فاضلی دربارهٔ بازگشت غیرسنتی به خانه و نظریهٔ ظهور «خانهٔ فعال» در کرونا، و نظریهٔ سایبورگ دانا هاراوی دربارهٔ ویژگیهای زنانه انسانِ آمیخته به تکنولوژی و همچنین، برخی پژوهشهای انجامشده درباره تأثیر فضای مجازی بر زنان و تحلیل کیفی محتوای اینستاگرامی بههنگام شیوع اول کرونا (اسفند 98 تا خرداد99) استفاده شده است. یافتههای این مقاله نوید ظهور نسل تازهای از «زن نوین ایرانی» است؛ نسل سومی از زنان پساسنتیـپسامدرن، که نه چون زنان سنتی (بخشی از خانه)، و نه چون زنان مدرن (بخشی از خیابان)، بلکه شهروندی مولّد در «خانهـاینستاگرام» هستند و «فاعلیت زنانه»ای از خود بروز میدهند که در چارچوب زنانگی تحقیرشدهٔ دوران سنتی و مدرن نمیگنجد.
کلیدواژهها
موضوعات
اردکانی، زهرا (1399 الف).اینستاگرام، زنانهتریم فضای رسانهای ایران. برگرفته از https://shahraranews.ir/fa/publication/content/1347/15422
اردکانی، زهرا (1399 ب). زن ایدهآل بلاگرها، زنی که بیشتر مصرف میکند. برگرفته از https://shahraranews.ir/fa/publication/content/1411/16712
اردکانی، زهرا (1399 ج). مادران اینستاگرامی، قدرت زنانه در مقابل ساختارهای سنتی. برگرفته از https://shahraranews.ir/fa/publication/content/1489/18254
تورن، آلن (1396). پارادایم جدید (مترجم: سلمان صادقیزاده). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
خلقتی، مرضیه؛ و مولایی، حمیده (1398). خوانش کاربران زن اینستاگرام از گفتمان زن سنتگرا. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 12(4)، 50-29. doi: 10.22035/JICR.2019.2172.2689
رحیمپور ازغدی، حیدر (1389). تلخترین نوشته من. مشهد: بینا.
زهرایی، محمدرضا (1399). کرونانوشت: کرونا و حیات خانگی. برگرفته از http://csri.majazi.ir/
فاضلی، نعمتاله (1399 ب). نوروز را چگونه در خانه بگذرانیم؟. برگرفته از http://farhangshenasi.ir
وحیدنیا، بهروز (1399). افزایش سهبرابری آمار تماسهای اختلافات زوجین در قرنطینه. برگرفته از http://www.irna.ir/news/83733948
Van Dijk, J. (2006). Network Society. SAGE publications.