تبیین ویژگی‏های فلسفی نظریه پیچیدگی و استلزامات آن در برنامه درسی

نجاریان, پروانه

doi:10.22035/isih.2016.231

نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسنده

پروانه نجاریان

دانش‌آموخته دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد الکترونیکی، تهران، ایران

https://doi.org/10.22035/isih.2016.231

چکیده

نظریه پیچیدگی، نظریه نوینی است که از علوم طبیعی منشأ گرفته، اما پس از چندی در قلمرو علوم اجتماعی نیز گسترش یافته و در دو دهه اخیر با شتاب فزاینده‌ای توسط متخصصان تعلیم و تربیت مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به اینکه نظریه پیچیدگی در ایران، در اغلب قلمروها و به‌ویژه در تعلیم و تربیت و برنامه درسی، موضوع ناشناخته‎ای است، ضرورت دارد مفاهیم و دلالت‏های آن تبیین شوند. مقاله حاضر با این پرسش تدوین شده است که چگونه مفاهیم و استلزامات نظریه پیچیدگی، راهکارهایی برای رفع کاستی‌های برنامه درسی کنونی ارائه می‎کنند؟ این پژوهش از نوع بنیادی بوده و از دو روش‏ پژوهش فلسفی استفاده شده است: «تحلیل مفهومی از نوع ارزیابی ساختار مفاهیم» و «استنتاج از نوع قیاس عملی». یافته‌های مقاله حکایت از این دارد که با یاری گرفتن از ویژگی‎های نوین فلسفی نظریه پیچیدگی، می‎توان در جهت اصلاح برنامه درسی کنونی گام برداشت. برخی استلزامات نظریه در برنامه درسی عبارتند از: بها دادن به ابعاد پیچیده انسان و تعاملات او با جهان هستی، تحقق رویکرد فرارشته‏ای و برنامه درسی مسئله‌محور، ترویج دانش زمینه‎ای و انتخاب منابع و مواد آموزشی مرتبط با مسائل بومی، جایگزینی دانش توزیعی، مشارکتی، و مذاکره‎ای به‌جای دانش کنترلی و سلسله‌مراتبی، حمایت از یادگیری مادام‏العمر و یادگیری از راه دور، تأکید بر یادگیری از طریق بازخورد، پیوند، و تعامل چندجانبه شبکه‏ای با به‌کارگیری فناوری‎های شبکه‌بنیان پیچیده نوین آموزشی، و آمادگی برای رویارویی با تحولات و موقعیت‏های غیرمنتظره.

تازه های تحقیق

نظریه پیچیدگی بر مفاهیم نوین خود - سازمان، نوپدیدی و لبه آشوب تاکید می‌کند.
این نظریه به ابعاد پیچیده انسان و تعاملات او با هستی توجه خاص مبذول می‏دارد.
این نظریه از دانش زمینه‎ای، توزیعی و مشارکتی و رویکرد فرارشته‏ای، یادگیری مادام‏العمر و یادگیری از طریق فناوری‎های شبکه ـ بنیان آموزشی حمایت می‏کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فلسفه تعلیم و تربیت

مراجع

ابن خلدون، عبدالرحمن (1345). مقدمه ابن خلدون (جلد دوم؛ مترجم: محمد پروین گنابادی). تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

دانایی‌فرد، حسن (1385). کنکاشی در مبانی فلسفی تئوری پیچیدگی: آیا علم پیچیدگی صبغه پست‌مدرنیست دارد؟. فصلنامه پژوهش‌های مدیریت در ایران، 46، 210-171.

شورت، ادموند سی (1387). روش‌شناسی مطالعات برنامه درسی (مترجم: محمود مهرمحمدی و همکاران). تهران: سمت.

محمودنیا علیرضا؛ نجاریان، پروانه؛ ضرغامی، سعید؛ یمنی، محمد (1391). رویکرد فرارشته‎ای مورن و مبانی فلسفی اندیشه وی. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‎ای در علوم انسانی، 4(2)، 86-65. http://dx.doi.org/10.7508/isih.2012.14.004

مهرمحمدی، محمود (1374). بررسی ابعاد نظری و عملی نظریه تعلیم و تربیت سؤال‌محور. نشریه علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه تهران، 1(2)، 76-63.

مهرمحمدی، محمود (1381). برنامه درسی: نظرگاه‌ها، چشم‌اندازها. مشهد: آستان قدس رضوی.

مهرمحمدی، محمود (1393). برنامه درسی به‌عنوان محصول («یک» برنامه درسی). دانشنامه ایرانی برنامه درسی. برگرفته از: https://www.academia.edu/11758979

مورن، ادگار (1379). درآمدی به اندیشه پیچیده (مترجم:‌ افشین جهاندیده). تهران: نی.

مورن، ادگار (1383). هفت دانش ضروری برای آموزش و پرورش آینده (مترجم: محمد یمنی دوزی سرخابی). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

مورن، ادگار؛ دومینگو موتا، رائول؛ سییورانا، روخر (1387). اندیشه پیچیده و روش یادگیری در عصر سیاره‌ای (مترجم: محمد یمنی دوزی سرخابی). تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

مورن، ادگار؛ روژه یسورانا، امیلیو؛ دومینگو موتا، رائول (1388). آموزش برای دوران جهانی (اندیشه پیچیده، روش آموختن در خطا و بی‎یقینی انسان) (مترجم: عباس باقری). تهران: نشر علم.

میسون، مارک )ویراستار) (1393). نظریه پیچیدگی و فلسفه تعلیم و تربیت (مترجم: محمود تلخابی و رضا محمدی‌چابکی). تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

Anderson, T. (2008). The theory and practice of online learning. Canada: AU Press, Athabasca University.

Bai, H., & Banack, H. (2006). To see a World in a grain of sand: Complexity ethics and moral education. Complicity: An International Journal of Complexity and Education, 3(1), 5–20.

Byrne, D. (2014). Thoughts on a pedagogy of complexity. Complicity: An International Journal of Complexity and Education, 11(2), 40-50.

Capra, F. (1975). The tao of physics: An exploration of the parallels between modern physics and eastern mysticism. London: Flamingo.

Cohen, B., Manion. L., & Morrison, K. (2010). Research methods in education (6th ed.). London & New York: Routledge.

Collins, S., & Clarke, A. (2008). Activity frames and complexity thinking: Honoring both public and personal agendas in an emergent curriculum. Teaching and Teacher Education, 24(4), 1003–1014. http://dx.doi.org/10.1016/j.tate.2007.11.002

Davis, B., & Sumara, D. (2006). Complexity and education: Inquiries into learning, teaching and research. London & New York: Routledge. http://dx.doi.org/10.1111/j.1470-6431.2008.00737.x

Davis, B. (2008). Complexity and education: Vital simultaneities. Educational Philosophy and Theory, 40(1), 50-65. http://dx.doi.org/10.1111/j.14695812.2007.00402.x

Davis, B., & Sumara, D. (2008). Complexity as a theory of education. Transnational Curriculum Inquiry, 5(2).

Fenwick, T., Edwards, R., & Sawchuk, P. (2011). Emerging approaches to educational research: Tracing the sociomaterial. Abingdon, UK: Routledge.

Doll, W. E. (1993). A post-modern perspective on curriculum. Columbia University, New York and London: Teachers College Press.

Fenwick, T., Edwards, R., & Sawchuk, P. (2011). Emerging approaches to educational research: Tracing the sociomaterial. Abingdon, UK: Routledge.

Fernández Pérez, G. (2007). Heráclito a la luz de Edgar Morin: De la complejidad de la naturaleza a la naturaleza de la complejidad. Universidad de Salamanca: Servicio de Publicaciones.

Garcia A. S., Morrison, K., Tsoi A. C., & He J. (2014). Managing Complex Change in School: Engaging Pedagogy, Technology, Learning and Leadership. Taylor & Francis. http://dx.doi.org/10.4324/9781315814186

Hamidi Tajvid, N. (2007). Chaos/complexity theory in second language acquistion. Novitas-Royal, 1(1), 10-17.http://dx.doi.org/10.1002/9781405198431.wbeal0125

Heylighen, F., Cilliers, P., & Gershenson, C. (2006). Complexity and philosophy. Available at: http://cogprints.org/4847/

Jackson, N. (2002). Using complexity theory to make sense of the curriculum. LTSN Generic Centre, August, 1-3. http://dx.doi.org/10.1.1.114.5559&rep=rep1

Knight, N. (2001). Complexity and curriculum: a process approach to curriculum-making. Teaching in Higher Education, 6(3), 369-381. http://dx.doi.org/10.1080/13562510120061223

Koo Hok-chun, D. (2002). Quality education through a post-modern curriculum. Hong Kong Teacher’s Centre Journal, 1, 56-73.

Lannone, P. (2001). Dictionary of World philosophy. Routledge.

Montuori, A. (2008). Foreword Edgar Morin path of complexity. Reterived from http://ciis.academic.edu/AlfonsoMontuori/Papers/42339/Edgar

Morin, E. (2006). Restricted complexity, general complexity. Presented at: The colloquium “intelligence de la complexit́e: ́Epist ́emologie et pragmatique, Cerisy-La-Salle, France, June 26th.

Morin, E. (2011). The reform in thinking. Available at: http://kickitovr.org/2011/04/19/reform-thinking

Morrison, K. (2003). Complexity theory and curriculum reforms in Hong Kong pedagogy. Culture & Society, 11(2), 279-302. http://dx.doi.org/10.1080/14681360300200174

Morrison, K. (2006). Complexity theory and education. Presented at: APERA Conference, Hong Kong, November, 28-30.

O’Neill, G.(2010). Programme design, overview of curriculum models. UCD teaching and learning. Retervied from https://www.ucd.ie/t4cms/UCDTLP00631.pdf

Pond, F., & Colllege, W. (2006). The evolution of biological complexity. Reports of the National Center for Science Education. http://dx.doi.org/10.1073/pnas.97.9.4463

Prigogine, I. (1997). The end of certainty time, chaos, and the new laws of nature. New York: First Free Press.

Seyyedrezae, S. H. (2014). The application of chaos/complexity theory in classroom teaching, task design and lesson planning. Journal of Language Sciences & Linguistics, 2(2), 27-32.

Shihui, J., & Shaodong, G. (2012). Curriculum studies based on complexity science. Complicity: An International Journal of Complexity and Education, 40(1), 82-89.

Sinclair, M. (2006). Teaching with technology: Complexity theory as a lens for reflecting on practice. In C. Hoyles, J-B. Lagrange, L.H. Son & N. Sinclair (Eds.), Proceedings of the Seventeenth ICMI Study Conference “Technology Revisited”, (CD ROM) December 3-8 2006. Hanoi: Hanoi University of Technology.

Soleimani, H., & Farrokh Alaee, F. (2014). Complexity theory and CALL curriculum in foreign language learning. International Journal of Applied Linguistics & English Literature, 3(3), 19-25.

Sumara, D. J., & Davis, B. A. (2006). Correspondence, coherence, complexity: Theories of learning and their influences on processes of literary composition, English Teaching. Practice and Critique, 5(2), 34-55.

Tosey, p. (2002). Teaching at the edge of chaos. generic center, learning and teaching [working paper]. Faculty of Arts and Social Sciences, Surrey Business School. Retervied from http://epubs.surrey.ac.uk/id/eprint/1195

Waldrop, M. (1993). Complexity: The emerging science at the edge of order and chaos. New York: Simon and Schuster.