نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

• الناز ابی زاده ¹
• سمیه قدیم زاده ²

¹ گروه معماری و شهرسازی، دانشگاه فنی و حرفه‌ای، تهران، ایران

² گروه مرمت بناهای تاریخی، دانشکده معماری، شهرسازی و هنر، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

ارزش‌های مکان‌های تاریخی - فرهنگی منحصر در ویژگی‌ها و ارزش‌های کالبدی نبوده، روابط و ارزش‌های اجتماعی را نیز شامل می‌شود که نقش مهمی در شکل‌گیری معانی و ماندگاری آن‌ها دارد و نیازمند حفاظت و توجه به رویکردهای میان‌رشته‌ای در این مسیر است. در این میان یکی از موانع اصلی حفاظت معنامحور، ارتباط اندک و حتی تعارض منافع میان ذی‌نفعان مختلف است که حکایت از سرمایه اجتماعی پایین در امر حفاظت دارد. هدف از این مقاله تبیین چگونگی هدایت سرمایه‌های اجتماعی به‌عنوان مفهوم و پدیده‌ای میان‌رشته‌ای در راستای حفاظت معنامحور مکان‌های تاریخی - فرهنگی است که به روش توصیفی - تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه‌ای و اسنادی انجام‌یافته است. یافته‌ها حاکی از آن است که توانمندسازی ساختارهای اجتماعی و تقویت سرمایه اجتماعی در راستای حفاظت، با استفاده از ظرفیت‌های ارتباطی نهفته در مکان‌های تاریخی - فرهنگی به‌ویژه در مقیاس محله‌های شهری و با رویکردهای میان‌رشته‌ای قابل تحقق است. بر اساس چارچوب ارائه‌شده، تقویت بعد شناختی سرمایه اجتماعی و شبکه معانی مشترک محیطی شامل چهار دسته معانی عاطفی، فرهنگی، اجتماعی و عملکردی، موجب ظهور و ارتقای ارزش‌های اجتماعی شامل حس تعلق و حس تعهد، حس تعاون و حس اثرگذاری می‌شود که نهایتاً می‌تواند موجب فعال شدن سرمایه‌ اجتماعی در امر حفاظت و تقویت بستر ارتباطی مکانمند در یک روند چرخه‌ای شود. در این راستا اقداماتی شامل آگاهی‌بخشی فرهنگی، حفظ مطلوبیت حسی و خاطره‌انگیزی محیط، تداوم سنت‌ها، توسعه و ارتقای کیفیت مکان‌های تعاملات اجتماعی و حمایت از کسب‌وکارهای محلی مورد نیاز است.

کلیدواژه‌ها

• سرمایه اجتماعی
• حفاظت
• معانی مشترک محیطی
• توانمندسازی
• بستر ارتباطی مکانمند

موضوعات

• میان رشته‌ای