نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی، سمت، تهران، ایران

2 گروه ادبیات انگلیسی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجه، دانشگاه علامه طباطبائ، تهران، ایران

چکیده

کتاب نظریه و نقد ادبی: درسنامه‌ای میان رشته‌ای نوشتۀ حسین پاینده به‌عنوان کتاب درسی دانشگاهی برای درس نظریه‌ها و نقد ادبی در دورۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی (برای همۀ گرایش‌ها) در دو جلد نخستین بار در سال 1397 در انتشارات سازمان مطالعه و تدوین (سمت) منتشر شد. با توجه به اهمیت جهانی مطالعات میان‌رشته‌ای در ادبیات طی چند دهۀ اخیر و نیاز مبرم به چنین مطالعاتی در ادبیات فارسی، در این مقاله میزان و نحوۀ کاربست رویکردهای میان‌رشته‌ای در کتاب یادشده بررسی شده است. بر این اساس با روشی تاریخ‌نگارانه و توصیف و تحلیل، تاریخچه‌ای از نظریه و نقد ادبی در غرب و سپس در ایران به دست داده‌ایم. این موضوع در برنامه‌های رسمی دانشگاه‌های ایران نیز ارائه شده است. پس از تبیین دورۀ رواج گفتمان نقد ادبی در ایران، شکل و ساختار کتاب بررسی شده است. در بخش بررسیِ محتوای کتاب، ضمن برشمردن مهم‌ترین مؤلفه‌ها، نسبت مباحث آن با وضعیت کنونی نظریه و نقد ادبی در غرب و ایران توضیح داده شده و مطالب آن از جهت انطباق با مطالعات میان‌رشته‌ای در ادبیات فارسی در کانون توجه قرار گرفته است. بر اساس یافته‌های این مقاله، می‌توان ادعا کرد انتشار کتاب نظریه و نقد ادبی: درسنامه‌ای میان رشته‌ای، ضمن حفظ پیوند با نظریه‌های ادبی، نشان‌دهندۀ گسست از این نظریه‌ها و عطف توجه به مطالعات میان‌رشته‌ای در ادبیات فارسی است و انتشار آن در جایگاه کتاب درسی دانشگاهی را می‌توان چرخشگاهی در مطالعات ادبیِ دانشگاهی در ایران دانست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آرین‌پور، یحیی (1372). از صبا تا نیما: تاریخ 150 سال ادب فارسی (جلد دوم، چاپ پنجم). تهران: انتشارار زوّار.

امن‌خانی، عیسی؛ و علی‌مددی، مونا (1391). درد یا درمان: آسیب‌شناسی کاربرد نظریه‌های ادبی در تحقیقات معاصر. فصلنامهٔ پژوهش‌های ادبی، 9(36)، 76-51.

بهفر، مهری (1389). ناسازگاری نظریه با نوع ادبی. فصلنامه نقد ادبی، 3(10)، 211-105. doi: 20.1001.1.20080360.1389.3.0.13.1

پارسی‌نژاد، ایرج (1380). روشنگران ایرانی و نقد ادبی. تهران: انتشارات سخن.

پاینده، حسین (1397). نظریه و نقد ادبی: درسنامه‌ای میان‌رشته‌ای (جلد اول و دوم). تهران: سمت.

پرینس، جرالد؛ بارت، رولاند؛ و تودوروف، تزوتان (1394). درآمدی بر روایت‌شناسی (گردآوری و ترجمه: هوشنگ رهنما). تهران: انتشارات هرمس.

تلطف، کامران (1394). سیاست نوشتار: پژوهشی در شعر و داستان معاصر (مترجم: مهری ‌‌کمالی). تهران: نشر نامک.

دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران (25/1/1398). تاریخچه دانشکده. برگرفته از https://literature.ut.ac.ir/history

درزی، قاسم (1398). تاریخ انگاره میان‌رشتگی؛ گذار از نگاه آرمان‌گرایانه و مبتنی‌بر «تلفیق دانش» به رویکرد عمل‌گرایانه و مبتنی‌بر «حل مسئله». فصلنامۀ مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 11(4)، 32-1. doi: 10.22035/isih.2020.3626.3809

دهقانی، محمد (1380). پیشگامان نقد ادبی در ایران. تهران: انتشارات سخن.

سبحانی‌نژاد، مهدی؛ نورآبادی، سولماز (1396). پیش‌نیازها و سازوکار برنامه درسی میان‌رشته‌ای دانشگاهی برای تقویت آینده‌پژوهی در راستای تحقق معرفت جامع. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 9(3)، 41-25. doi: 10.22631/isih.2017.1937.2480

طاهری، قدرت‌الله (1397). جستجوی امر ناموجود: مقدمه‌ای بر دلایل فقدان نظریه و نظام نقد ادبی در ایران. نظریه و نقد ادبی، 1(3)، 93-69. doi: 10.22124/naqd.2019.3266

عمارتی مقدم، داوود (1388). تصادف نظریه و متن. نقد ادبی، 2(8)، 219-215.

فتوحی رودمعجنی، محمود (1396). یادداشت سردبیر. نقد ادبی. 39، 12-7.

قاسمی‌پور، قدرت (1396). آسیب‌شناسی و نارسایی‌های درسنامه‌های نقد ادبی. ادب پارسی معاصر، 7(1)، 91-67.

محمدی کله‌سر، علیرضا (1397). نقد کاربرد نظریهٔ ادبی در مقالات پژوهشی: با تأکید بر روایت‌شناسی ساختارگرا. نقد ادبی، 42، 172-149.

نیک‌منش، مهدی (1389). نقد و بررسی گردهم‌آیی بازنگری در برنامه‌ریزی درسی زبان و ادبیات فارسی. کتاب ماه ادبیات، 159، 54-47.

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (4/4/1391) برنامۀ درسی دورۀ کارشناسی زبان و ادبیات فارسی، در سه زمینهٔ مهارت‌های ادبی؛ فنون ادبی؛ متون ادبی (بازنگری)، گروه زبان و ادبیات، کمیتۀ تخصصی زبان و ادبیات فارسی، مصوب هشتصدمین جلسۀ شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی.

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (5/9/1390). برنامۀ درسی دورۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، گرایش ادبیات عرفانی، گروه علوم انسانی، کمیتۀ برنامه‌ریزی زبان و ادبیات فارسی، مصوب هفتصدونودمین جلسۀ شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی. برگرفته از www.msrt.ir

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (7/6/1394). برنامۀ درسی دورۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، گرایش نظریه و نقد ادبی، گروه علوم انسانی، کمیتۀ تخصصی زبان و ادبیات فارسی، مصوب هشتشصد و شصت و پنجمین جلسۀ شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی.  برگرفته از www.msrt.ir

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (7/6/1394). برنامۀ درسی دورۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، گرایش ادبیات معاصر، گروه علوم انسانی، کمیتۀ تخصصی زبان و ادبیات فارسی، مصوب هشتشصد و شصت و پنجمین جلسۀ شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی.

یاوری، حورا (1372). تأملی در نقد روانشناختی و رابطۀ روانکاوی و ادبیات در ایران. ایران‌نامه، 45، 158-129.

Eagleton, T. (2012). The event of literature. Yale University Press.

Habib, M. A. R. (2005). A history of literary criticism from Plato to the present. Oxford: Blackwell.

Jacobs, J. A. & Frickel, S. (2009). Interdisciplinarity: A Critical Assessment, Annual Review of Sociology, 35,43-65.

Moran, J. (2002). Interdisciplinarity. London: Routledge. 

Spelt, E. J., Biemans, H. J., Tobi, H., Luning, P. A., & Mulder, M. (2009). Teaching and learning in interdisciplinary higher education: A systematic review. Educational Psychology Review, 21(4), 365.

Wilde, O. (2009). Intentions. Auckland: Floating Press.

Wolfreys, J. (2013). Key concepts in literary theory. Edinburgh University Press.‌

Woolf, V. (2000). Modern fiction, in theory of the novel: A historical approach (M. McKeon, Ed.). JHU Press.

CAPTCHA Image