سخن سردبیر
ارتباطات میانفرهنگی
حسن بشیر
چکیده
حوزه ارتباطات میان فرهنگی یکی از حوزه های مهم ارتباطات است که با توجه به گسترش مطالعات فلسفه میان فرهنگی نیازمند پژوهش و توجه عمیقتر و بیشتر است. یکی از دلایل اهمیت این حوزه ارتباطی، شکل گیری ارتباطات مختلفی است که در وجهه و برندسازی ملت ها و فرهنگ ها نقش اساسی دارد.حضور عینی تر این گونه ارتباطات با تحرک و جابجایی انسان در فضای واقعی ...
بیشتر
حوزه ارتباطات میان فرهنگی یکی از حوزه های مهم ارتباطات است که با توجه به گسترش مطالعات فلسفه میان فرهنگی نیازمند پژوهش و توجه عمیقتر و بیشتر است. یکی از دلایل اهمیت این حوزه ارتباطی، شکل گیری ارتباطات مختلفی است که در وجهه و برندسازی ملت ها و فرهنگ ها نقش اساسی دارد.حضور عینی تر این گونه ارتباطات با تحرک و جابجایی انسان در فضای واقعی و مجازی باعث شده است که ارتباطات میان فرهنگی از دایره محدود ارتباطات چهره به چهره به ارتباطات همه با همه گسترش یابد و در حوزه های فردی و یا میان فردی و حتی گروهی متوقف نشود.اتفاقا در همین زمینه، یکی از مباحث مهم در این حوزه این است که آیا مقصود از فرهنگهای مختلف، فرهنگ های ملتهای دیگر است یا اینکه در یک جامعه چندفرهنگی نیز می توان ارتباطات افراد مختلف دارای فرهنگهای گوناگون یا حتی مثلاً ارتباطات بین نسلی را نیز به نوعی ارتباطات میان فرهنگی نامید.ارتباطات میان افراد وابسته به فرهنگهای مختلف در یک جامعه را هنوز طبق دیسیپلین ارتباطات میانفرهنگی نمیتوان ارتباطات میان فرهنگی نامید. شاید یکی از دلایل آن این است که نمی توان تمایز جدی میان افراد یک جامعه که فرهنگ عمومی بر آنها حاکم است، قائل شد. آنچه که به عنوان تفاوت در چنین جامعهای می توان مطرح کرد، تفاوت دیدگاهها و برخی از رفتارها و آیینهایی است که میتواند متاثر از تاریخ و جغرافیا و آموزشهای بین نسلی مناطق مخصوص باشد.علیرغم اینکه وضعیت بالا هنوز وارد مباحث جدی ارتباطات میان فرهنگی نشده اند، اما میتوان گفت که در این زمینه مباحث گوناگونی مطرح شده است که میتواند تحولی در این دیدگاهها ایجاد نماید.البته برخی از تعاریف در این زمینه بیانگر وسعت مصداقی ارتباطات میان فرهنگی بر حالتهای مختلف می باشد. در اینجا، برای اختصار، فقط به یک تعریف و یک توضیح اشاره می شود.جاندت معتقد است که «ارتباطات میان فرهنگی هنگامی ظهور میکند که مردمانی با فرهنگ یا پاره فرهنگ های هویتی متفاوت به ارتباط میان خود بپردازند.» (Jandt, 1995: 408)جاندت یکی از دلایل ارتباطات میان فرهنگی را احساس متمایز شدن می داند. وی می گوید: «فرد هنگامی نیازمند آگاهی از راز و رمزهای ارتباطات میان فرهنگی می شود که در یک حس فرهنگی خود را متمایز از دیگران ببیند.» (Jandt, 1995: 7)به عبارت دیگر ارتباطات افراد داری فرهنگ و یا پاره فرهنگ متفاوت در یک فرهنگ وسیعتر را میتوان ارتباطات میان فرهنگی نامید. یکی از دلایل این نام گذاری، احساس تمایز یک فرد از دیگری است. بنابراین، مصداق ارتباطات میان فرهنگی می تواند بسیار وسیعتر از آنچه هم اکنون در مطالعات این رشته مطرح است، باشد.علیرغم اینکه مطالعات و تحقیقات مربوط به ارتباطات میان فرهنگی در بسیاری از دانشگاههای جهان به یک رشته آکادیمیک مهمی تبدیل شده است، متاسفانه در ایران، که به شدت درگیر بسیاری از ارتباطات میان فرهنگی با ملت های مختلف، چه در داخل و چه خارج از کشور، است، این حوزه مطالعاتی نه در سطح دانشگاهی و نه در سطح اجتماعی هنوز مورد توجه جدی نمی باشد. آنچه که مایه تأسف بیشتر است این که تا کنون تقریبا کتاب های تألیفی و ترجمه ای در این زمینه بسیار کم و محدود هستند.با توجه به این وضعیت، نگارنده تلاش نمود که مهمترین کتاب در حوزه ارتباطات میان فرهنگی که توسط ویلیام بی گادیکانست (Gudykunst, 2005) و با عنوان «نظریه پردازی درباره ارتباطات میان فرهنگی» (گادیکانست، 1396) منتشر شده است را در دو جلد ترجمه که توسط انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) در سال 1396 منتشر گردیده است.کتاب مزبور شامل مهمترین نظریات حوزه ارتباطات میان فرهنگی است. در حقیقت این کتاب یک دانشنامه ارتباطات میان فرهنگی است که مباحث نظری را به شکل وسیع و همه جانبه مطرح نموده است.یکی از مشکلات مباحث نظری به ویژه در تدریس آنها در سطح دانشگاهی، نبود مصادیق و یا مطالعات موردی در مورد نظریات مرتبط است. در حقیقت رویکردهای نظری با مطالعات عملی همراه نیستند و این خود نوعی از جهت گیری انتزاعی در ذهن ایجاد می کند که از فایده عملی تا اندازه زیادی به دور می باشد.از جهت دیگر با تلفیق رویکردهای نظری با مصادیق عملی می توان روایی نظری را نیز مورد ارزیابی قرار داد. همچنین، امکان تطبیق نظری و عملی را مورد آزمایش قرار داد.ویژه نامه ارتباطات میان فرهنگی در همین راستا تلاش کرده است که به شکل موضوعی تعدادی از مقالات مرتبط با این حوزه را منتشر کند که تا اندازه زیادی با رویکردی عملی و با استفاده از نظریات و رویکردهای میان فرهنگی به نگارش درآمده اند؛ با این امید که استادان، پژوهشگران و دانشجویان در این زمینه تلاش های بیشتری را انجام داده تا این حوزه مهم ارتباطی با تحقیقات گستردهتری غنی تر گردد.
مقاله علمی پژوهشی
ارتباطات میانفرهنگی
امیررضا وکیلیفرد؛ الهام عباسی جوکندان
چکیده
درک فرد از فرهنگهای جدید و همچنین فرهنگ خود، نقش مهمی در موفقیت فرد در یادگیری زبان مقصد دارد. مسئله این است که مشخص نیست در کلاسهای آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان، چگونه و به چه میزان به آموزش جنبههای فرهنگی برای گسترش توانش بینافرهنگی فارسیآموزان پرداخته میشود. هدف این پژوهش بررسی دیدگاههای فارسیآموزان غیرایرانی ...
بیشتر
درک فرد از فرهنگهای جدید و همچنین فرهنگ خود، نقش مهمی در موفقیت فرد در یادگیری زبان مقصد دارد. مسئله این است که مشخص نیست در کلاسهای آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان، چگونه و به چه میزان به آموزش جنبههای فرهنگی برای گسترش توانش بینافرهنگی فارسیآموزان پرداخته میشود. هدف این پژوهش بررسی دیدگاههای فارسیآموزان غیرایرانی در مورد آموزش فرهنگ و توانش ارتباطی بینافرهنگی است. این پژوهش که یک مطالعۀ کمی است، به روش میدانی و با استفاده از پرسشنامه انجام گرفته است. شرکتکنندگان این پژوهش میدانی 104 فارسیآموز از کشورهای گوناگون هستند که به صورت تصادفی ساده انتخاب شدهاند. دادههای بهدست آمده در این مقاله، به کمک یک پرسشنامۀ اعتبارسنجیشده به دست آمده است و با استفاده از نرمافزار اسپیاساس مورد واکاوی قرار گرفت. نتایج نشان میدهد فارسیآموزان بر این باورند که مدرسان سطح مهارتهای زبانی آنان را در یادگیری زبان فارسی افزایش میدهند تا بتوانند زبان فارسی را برای اهداف علمی استفاده کنند، ولی میزان انگیزهبخشی مدرسان برای آموزش زبان فارسی چندان رضایتبخش نیست. فارسیآموزان، به دلیل زندگی در کشور ایران، تا حد زیادی با کشور، فرهنگ و مردم ایران و زبان فارسی آشنا هستند. اما آنان از مدتزمان اختصاصیافته به آموزش فرهنگ و پرداختن به توانش ارتباطی بینافرهنگی در کتابهای آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان رضایت چندانی ندارند. از یافتههای این پژوهش چنین میتوان نتیجه گرفت که مدرسان فارسی آموزان را برای یادگیری زبان فارسی تشویق نمیکنند و نیز اطلاعاتی را در مورد شرایط تاریخی، جغرافیایی و سیاسی فرهنگ ارائه نمیدهند. که کلاسهای درسی زبان فارسی نیازمند صرف وقت بیشتری به اهداف بینافرهنگی است تا فارسیآموزان بهتر بتوانند به توانش بینافرهنگی دست یابند.
مقاله علمی پژوهشی
ارتباطات میانفرهنگی
الهام شیردل؛ شکیب ضربی قلعه حمامی
چکیده
در بستر متنوع قومی و مذهبی ایران زمین، دائما مسئله نحوه و کیفیت تعامل بین اقوام و پیروان مذاهب مورد بحث بوده است. این تعامل میتواند متأثر از عوامل واگرا باشد. نظر به اهمیت دوچندان همسویی و وحدت ملی در شرایط تاریخی کنونی، در این مقاله سعی شده است تا زمینهها و دلایل تشدید اختلاف و فاصله افتادن بین ادیان و مذاهب در استان سیستان ...
بیشتر
در بستر متنوع قومی و مذهبی ایران زمین، دائما مسئله نحوه و کیفیت تعامل بین اقوام و پیروان مذاهب مورد بحث بوده است. این تعامل میتواند متأثر از عوامل واگرا باشد. نظر به اهمیت دوچندان همسویی و وحدت ملی در شرایط تاریخی کنونی، در این مقاله سعی شده است تا زمینهها و دلایل تشدید اختلاف و فاصله افتادن بین ادیان و مذاهب در استان سیستان و بلوچستان، که میزبان پیروان اقوام و مذاهب متعددی است، مطالعه شود. در این مقاله ذیل چارچوب مطالعه کیفی و بر اساس نظریه زمینهای با 25 نفر از ساکنین استان سیستان و بلوچستان طی بازه زمانی 6 ماهه مصاحبه انجام شده است. روش نمونهگیری بر اساس نمونهگیری نظری بوده و با مشارکتکنندگان مصاحبه نیمهساختاریافته صورت گرفته است. یافتهها بر اساس روش اشتراوس و کوربین کدگذاری و تحلیل شدهاند. در کدگذاری باز، متن مصاحبهها چندین بار خوانده و حدود 95 مفهوم از جملات معنیدار استخراج شد. مفاهیم در کدگذاری محوری در 16 مقولهٔ فرعی و 7 مقولهٔ اصلی و انتزاعیتر تلفیق شدند. در نهایت یک مقولهٔ هستهای نهایی «نیروهای واگرا و ازهمگسیختگی تعاملات بین ادیان و مذاهب» که جامع و چکیدهای از تمامی مقولات اصلی و تحلیل داستانی از فرایند دادههاست، استخراج شد. این مطالعه ثابت میکند که عواملی تحت عنوان تبعیض، عدم پذیرش دیگری، نابخردی برخی علمای دینی و فقدان گفتوگوی آزاد و در بستری که بنا به مشکلات اقتصادی و تحت تأثیر جغرافیای فرهنگی شکل گرفته و با مداخله عواملی مانند تعصبات شدید قومی و دینی منجر به شکلگیری شبکه تعاملی متعصب و منافع داخلی و خارجی شده است که در راستای منع تعامل بین ادیان و مذاهب فعالیت میکنند. پیامد این فرایند هم روی آوردن به کنش تحقیرآمیز و توهینآمیز افراد و همچنین تغییر تصور آنها نسبت به دین است.
مقاله علمی پژوهشی
ارتباطات میانفرهنگی
مجید موحد؛ احسان حمیدی زاده؛ محمود علیگو
چکیده
یکی از مسائل عمدهای که در سالیان بعد از انقلاب بهخصوص در دهههای اخیر توسط مسئولان و سیاستگذاران فرهنگی مطرح بوده، مسئله بحران هویت است. این بحران که نتیجه تلاقی سه فرهنگ ایرانی، اسلامی و غربی و تقابل آنها در برابر یکدیگر طی سدههای متمادی است، چالشها و آسیبهایی جدی را در مسیر هویت ایرانی قرار داده است. هدف از این مطالعه، ...
بیشتر
یکی از مسائل عمدهای که در سالیان بعد از انقلاب بهخصوص در دهههای اخیر توسط مسئولان و سیاستگذاران فرهنگی مطرح بوده، مسئله بحران هویت است. این بحران که نتیجه تلاقی سه فرهنگ ایرانی، اسلامی و غربی و تقابل آنها در برابر یکدیگر طی سدههای متمادی است، چالشها و آسیبهایی جدی را در مسیر هویت ایرانی قرار داده است. هدف از این مطالعه، بررسی وضعیت و تحلیل شبکه هویتی نوجوانان اقوام مختلف و فهم پیچیدگیهای آن، اولویتها و برجستگیهای این شبکهها است تا بتوان به درک جامعه از الگوهای هویت ایرانی در بین نوجوانان دست پیدا کرد. در این مقاله با اتکا به چارچوب نظری ترکیبگرا عناصر هویتی نوجوانان مورد بررسی قرار گرفته است. این مطالعه با رویکرد کمی و با استفاده از تکنیک پیمایش انجام گرفته است. ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه است و جامعه آماری هم نوجوانان شهرهای زاهدان، اهواز، ارومیه، سنندج و گرگان است. نمونه آماری 2000 نفر است که پس از جمع آوری اطلاعات، دادههای تحقیق از طریق پرسشنامه با استفاده از نرمافزار SPSS ،AMOS و UCINET تحلیل شبکه رابطۀ بین ابعاد هویت به صورت جداول و نمودارهای ترسیم شد. با توجه به تحلیل شبکه منابع هویتی نوجوانان، میتوان گفت که هویت مدنی با بقیه سازههای منابع هویتی ارتباط ندارد و این عدم ارتباط شامل سازههای درونبرد هویت ملی و همچنین سازههای مابقی ابعاد هویت است. به نظر میرسد سازههای فرهنگی نقش زیرساختی و اساسی در هویتیابی افراد در دورههای نوجوانی دارد و ابعاد رفتاری، تاریخی و سیاسی هویت متأثر از فرهنگ است و چون عنصر فرهنگ یک کل انگیزشی شناختی و رفتاری است، عامل اصلی ارتباط تمامی ابعاد هویتی فرد است.
مقاله علمی پژوهشی
ارتباطات میانفرهنگی
مارال رحیمی؛ سحر فائقی؛ سید رحمان مرتضوی
چکیده
جُسـتارها نـوع جدیـدی از ادبیـات روایـیاند که در بازنمایی واقعیت از پراکسیس و گفتمانهای فرهنگی-سیاسی متأثر میشوند؛ گفتمان مسلط الگوهای کنشی و حیات مطلوب خود را به نمایش میگذارد و ادبیات داستانی یکی از مجراهای آن است. این مطالعه با هدف توصیف برساخت مفهوم زن مهاجر افغانستانی در ادبیات داستانی معاصر افغانستان و بهرهمندی از ...
بیشتر
جُسـتارها نـوع جدیـدی از ادبیـات روایـیاند که در بازنمایی واقعیت از پراکسیس و گفتمانهای فرهنگی-سیاسی متأثر میشوند؛ گفتمان مسلط الگوهای کنشی و حیات مطلوب خود را به نمایش میگذارد و ادبیات داستانی یکی از مجراهای آن است. این مطالعه با هدف توصیف برساخت مفهوم زن مهاجر افغانستانی در ادبیات داستانی معاصر افغانستان و بهرهمندی از رویکرد نظری هومی بابا و آدورنو انجام شده است تا بازنماییهای زن مهاجر افغانستانی را در ژانر ادبی جُستار (داستان کوتاه) شناسایی و متناظر با بافت فرهنگی سرزمین مقصد تفسیر کند. برای نیل به این هدف، جُستار مرز از مجموعه داستانهای کوتاه «چرا تاریکی را خدای خود نکنم»، نوشتهٔ مرضیه جعفری به عنوان نمونه انتخاب و با استفاده از روش تحلیل روایت «سیمور چتمن» در سه بخش داستان، گفتمان و ایدئولوژی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت تا از زبان روایی و مواضع ایدئولوژیک آن در رابطه با مفهوم زن مهاجر افغانستانی پردهبرداری کند. یافتهها نشان میدهند که هویت زن مهاجر افغانستانی متناسب با گفتمان فرهنگی حاکم بر فضای جامعه مقصد دستخوش تغییر شده و بهنوعی هویت سرگردان (هویت آشفته یا هویت مغشوش) را زیست میکند و برای رهایی از این بحران تصمیم میگیرد در راه مهاجرت مجدد به سرزمینهای جدید و نه موطن خود قدم بردارد. بازتاب گسیختگی و تداخل فرهنگی جامعه میزبان با زن مهاجر افغانستانی در جُستار مرز با صدای حاشیهای و معترض نویسنده به وضع موجود و متن واقعیتهای مسلط بازتاب نموده است که به کارکرد «انتقادی» و نقش «رهاییبخشی» هنر در راستای تحلیل و نقد ساختارهای سلطه و سرکوب ارجاع دارد.
مقاله علمی پژوهشی
ارتباطات میانفرهنگی
ابوالحسن حسین زاده
چکیده
حضور دانشجویان خارجی در ایران یکی از مهمترین بسترهایی است که میتوان در آن به عمق و ابعاد ارتباطات میانفرهنگی پی برد. ارتباط میانفرهنگی شامل ارتباطات میانشخصی، میانمتنی، میانذهنی و تعاملی است که به درک مشترک و پیوند میان کنشگران از حوزههای مختلف فرهنگی منجر میشود. هدف مقاله حاضر نشان دادن برهمکنش ابعاد مختلف ارتباط میانفرهنگی ...
بیشتر
حضور دانشجویان خارجی در ایران یکی از مهمترین بسترهایی است که میتوان در آن به عمق و ابعاد ارتباطات میانفرهنگی پی برد. ارتباط میانفرهنگی شامل ارتباطات میانشخصی، میانمتنی، میانذهنی و تعاملی است که به درک مشترک و پیوند میان کنشگران از حوزههای مختلف فرهنگی منجر میشود. هدف مقاله حاضر نشان دادن برهمکنش ابعاد مختلف ارتباط میانفرهنگی دانشجویان خارجی شاغل به تحصیل در دانشگاه المصطفی شعبه خراسان رضوی است. ارتباطات میانفرهنگی در بعد میانشخصی با تأکید بر معاشرت و دوستی، در بعد میانمتنی با تأکید بر آشنائی با زبان و ادبیات، آداب و رسوم و مفاخر فرهنگی، در بعد میانذهنی با تأکید بر تصورات قبل و بعد از حضور در دانشگاه، در بعد تعاملی بر مبادله و تعامل اقتصادی، و در بعد سیاسی، با تأکید بر اختلاف و کدورت در روابط میان اشخاص از حوزههای فرهنگی مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعه حاضر به صورت پیمایشی بر روی یک نمونه طبقهای نامتناسب متشکل از 180 نفر از دانشجویان خارجی کشورهای هندوستان، پاکستان، افغانستان، آذربایجان و افریقا که در دانشگاه المصطفی واحد مشهد شاغل به تحصیل هستند انجام گرفته است. نتایج نشان میدهد میان ابعاد چهارگانه ارتباط میانفرهنگی مذکور برهمکنش معناداری وجود دارد. همچنین، میزان ارتباطات میانفرهنگی دانشجویان در حد متوسط و یا کمتر از حد متوسط است. آشنایی دانشجویان با زبان و ادبیات و فرهنگ و داشتن تصور مثبت از یکدیگر باعث ایجاد درک و فهم مشترک شده که خود باعث تقویت و تسهیل ارتباط میانفرهنگی آنهاست. و در نهایت، عدم اعتماد، تفکرقالبی و قوم مداری، و فقدان زبان مشترک مانع شکلگیری ارتباطات پایدار و مؤثر میانفرهنگی دانشجویان است.
مقاله علمی پژوهشی
ارتباطات میانفرهنگی
امیررضا عباس زاده باویلی؛ حسن بشیر؛ سید مجید امامی
چکیده
سرود «سلام فرمانده»، پدیدهای بود که به فاصله کمتر از یکسال از انتشار آن در ایران، توانست به حداقل 35 نسخه به زبانها و گویشهای مختلف بازتولید شود و زنجیرهای از ارتباطات میانفرهنگی را شکل دهد که در مجموع بتوان به آن بهعنوان یک پدیده فرهنگی ارتباطی نگریست. این سرود در جمهوری آذربایجان نیز به زبان ترکی بازتولید شد. مسئله ...
بیشتر
سرود «سلام فرمانده»، پدیدهای بود که به فاصله کمتر از یکسال از انتشار آن در ایران، توانست به حداقل 35 نسخه به زبانها و گویشهای مختلف بازتولید شود و زنجیرهای از ارتباطات میانفرهنگی را شکل دهد که در مجموع بتوان به آن بهعنوان یک پدیده فرهنگی ارتباطی نگریست. این سرود در جمهوری آذربایجان نیز به زبان ترکی بازتولید شد. مسئله این پژوهش، بررسی تحلیل گفتمان مقایسهای نسخه فارسی و ترکی با رویکرد ارتباطات میانفرهنگی است. روش مورد استفاده تحلیل گفتمان به روش عملیاتی پدام است. چارچوب نظری نیز مبتنی بر نظریه مذاکره بر سر هویت است. بر اساس یافتههای این مطالعه، بهطورکلی این سرود در خارج از مرزهای ایران، بهخصوص برای اقلیتهای شیعیان در قفقاز، نمودی از مقاومت فرهنگی شیعیان در برابر فرهنگ جهانیشده غربی، درک و بازتولید میشود. گروههای مختلف برای حفظ و انتقال هویت گروهی مذهبی خود به نوجوانان و کودکان، به بازخوانی و بازتولید این اثر روی آوردند. گفتمان حاکم بر نسخه ترکی آذربایجانی حول سه دال اساسی «معرفی امامزمان(عج) به نوجوانان»، «انتظار فعالانه ظهور امامزمان(عج)» و «ساخت آینده آذربایجان، متناسب با هویت مذهبی» تشکیلیافته است. در مقایسه نسخه ترکی با نسخه فارسی، دو دال اساسی «معرفی امامزمان (عج) به نوجوانان» و «انتظار فعالانه ظهور امامزمان (عج)»، که گفتمان نسخه فارسی نیز حول آن شکل یافته بود، تکرار شدند. همچنین در نسخه ترکی آذربایجانی به دو مفهوم «وجود زمینههای تشکیل حکومت اسلامی در آذربایجان» و «احساس تعلق به جبهه مقاومت» اشاره شده که در نسخه فارسی وجود نداشتند و برای اولینبار در این نسخه مطرح شده است.