نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار جامعه‌شناسی، گروه مطالعات اجتماعی، پژوهشگاه مطالعات اجتماعی، فرهنگی و تمدنی، تهران، ایران

چکیده

در روایت‌های رایج، اولاً انقلاب ایران ناشی از غلبه بخش سنتی-مذهبی جامعه بر بخش مدرن آن بود. ثانیاً همین بخش سنتی-مذهبی بود که پس از انقلاب قدرت را به دست گرفت و مسلط شد. این مقاله می‌خواهد این هر دو نکته را به چالش بکشد. از منظر این مقاله اولاً بخش سنتی-مذهبی ایران پیشاانقلابی خود دو بخش غیرسیاسی و سیاسی داشت. گفتمان «اسلام سیاسی»، متفاوت بود از گفتمان سنتی و محافظه‌کاری که در میان بخش‌های بزرگی از جمعیت مذهبی جامعه ایران حاکمیت داشت. اما نکته‌دوم، و مهم‌تر آن است که حتی همین گفتمان اسلام سیاسیِ پیشاانقلاب نیز پس از پیروزی انقلاب و استقرار جمهوری اسلامی در دهه شصت، به همان شکلِ پیشاانقلابی خود باقی نماند. در فضای اسلامیِ پساانقلابی در نتیجه همایندی رخ‌داد جنگ و کاریزمای «امام خمینی» گفتمان جدیدی شکل گرفت. این گفتمان که ایدئولوژی مشروعیت‌بخش به جمهوری اسلامی را در دهه شصت شکل می‌داد، به ناچار سوژه‌هایی مطیع و محافظه‌کار می‌طلبید و نمی‌توانست همان گفتمانی باقی بماند که پیش از انقلاب، سوژه‌های سرکش انقلابی پرورش می‌داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

احمدی، اصغر؛ آقاگل‌زاده، فردوس؛ خلیلی، محمدعلی؛ قبادی حسین‌علی و جوادی یگانه، محمدرضا (۱۳۹۳). تأثیر تعاملات ادبی و بسیج منابع در شکل‌گیری گفتمان ادبیات سیاسی در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی. فصلنامه راهبرد اجتماعی-فرهنگی، ۳(۱۰)، ۸۴-۵۳.  
امیر، آرمین (1396). ره افسانه زدند؛ تبارشناسی آثار خلقیات‌نویسان ایرانی در پنجاه سال اخیر. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
آزاد ارمکی، تقی؛ و نصرتی‌نژاد، فرهاد (۱۳۸۹). تبیین جامعه‌شناختی شکل‌گیری دولت مطلقه مدرن در ایران. فصلنامه مسائل اجتماعی ایران، 1(1)، 35-7.
آزادبخت، فرید (۱۳۸۹). پارادایم میان‌رشته‌ای حقوق بین‌الملل: یک بررسی سیستمی با روابط بین‌الملل. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 3(1)، ۱۷۱–۱۳۵.    doi: 10.7508/isih.2011.09.005
آلتوسر، لویی (1395). ایدئولوژی و سازوبرگ‌های ایدئولوژیک دولت (مترجم: روزبه صدرآرا؛ چاپ چهارم). تهران: نشر چشمه. (تاریخ اصل اثر 1970)
بیات، آصف (1400). کارگران و انقلاب ۵۷ (مترجم محمد دارکش). تهران: نشر اختران. (تاریخ اصل اثر 1987)
توفیق، ابراهیم؛ یوسفی، سیدمهدی؛ ترکمان، حسام و حیدری، آرش (1398). برآمدن ژانر خلقیات در ایران. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
توفیق، ابراهیم؛ یوسفی، مهدی؛ اسلامی، روح‌الله؛ اولاد دمشقیه، صالح؛ تمجیدی، مزدک؛ خراسانی، امیر؛ صفاری، حسام؛‌ وزوایی، نوید (۱۳۹۸). نامیدن تعلیق؛ برنامه‌ای پژوهشی برای جامعه‌شناسی تاریخی انتقادی در ایران. تهران: نشر مانیا هنر.
جمال‌زاده، محمدعلی (1371). خلقیات ما ایرانیان. تهران: انتشارات مسئله ایران.
حسینی بهشتی، علیرضا (۱۳۹۸). منشور حقوق شهروندی: ارزیابی نقادانه از منظر میان‌رشته‌ای. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، ۱۱(۳)، ۲۹-‍۱.   doi: 10.22035/ISIH.2019.3425.3648
درویشی، هادی؛ و مؤمنی، سمیه (1399). تأملی درباره پوپولیسم و انواع آن. مجله جامعه، فرهنگ، رسانه، ۹(۳۴)، ۸۵-۶۹.   
رضایی، محمد؛ و آقاجان‌زاده، هادی (1396). مسئله غرب، ایده فرهنگ و زندگی روزمره در ایران پس از انقلاب. ایران‌نامگ، ۲(۳)، 43-70.
شریعتی، سارا؛ و مهدوی مزده، سعید (1399). بررسی جامعه‌شناختی زمینه‌های تحول موسیقی در ایران دهه ۵۰ شمسی. فصلنامه جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، ۱۲(1-91).   doi: 10.22059/JSAL.2020.78614
عبدی، عباس (1397). روایت عباس عبدی از روزنامه سلام. خبرگزاری جمهوری اسلامی، 9/7/1397، کد خبر: 83050351  
غفاری، مسعود؛ ایگدر، افسانه (۱۳۹۶). دولت توسعه‌گرا، پیش‌نیاز تحقق حکمرانی خوب. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، ۱۰ (۱)، ۱۲۴–۱۰۳. doi: 10.22631/isih.2018.2604.3000
فرقانی، محمدحسین (1387) .گفتگو با خبرگزاری ایسنا.  19 بهمن 1387؛ کد خبر: 8711-91575/0711۰
فکوهی، ناصر (1398). رازهای دهه چهل: واقعیت یا نوستالژی. هفته‌نامه کرگدن، شماره ۱۱۹ .
قندی، حسین (1387). گفتگو با خبرگزاری ایسنا. ۱۹ بهمن ۱۳۸۷؛ کد خبر: 8711-91575/0711۰ دسترسی در ۱۱/۷/۱۴۰۰
کاظمی وریج، عباس (۱۳۹۸). امر روزمره در جامعه‌ پساانقلابی. تهران: نشر فرهنگ جاوید.
کلاهی، محمدرضا (۱۳۹۲). تغییر در قدرت مادی و معنوی روحانیت در گذر از قاجار به پهلوی. فصلنامه مطالعات اجتماعی ایران، ۷ (۱)،  ۱۱۳-۱۳۵.
کلاهی، محمدرضا (۱۴۰۰). طرح مسئله ایران در رویکرد تشیع بازگشت‌گرا. گزارش پژوهش انجام شده در مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی 
لکلائو، ارنستو؛ و موف،‌ شانتال (۱۳۹۷). هژمونی و استراتژی سوسیالیستی؛ به سوی سیاست دموکراتیک رادیکال (مترجم: محمد رضایی). تهران: نشر ثالث. (تاریخ اصل اثر 2014)
منوچهری، عباس؛ و نریمان، سعید (۱۳۹۵). ظرفیت نظری رهیافت قابلیت آمارتیا سن برای مقوله شهروندی. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 9(2)، ۲۱۰ – ۱۸۹. doi: 10.22035/ISIH2017.2039.2561
موسوی خمینی، روح‌الله (1392). ولایت فقیه و جهاد اکبر. قم: انتشارات مرصاد.
Bosteels, B., et. al. (2016). What is a people? (J. Gladding, Trans.). Colombia University Press.
Giddens, A. (1985). The Nation-State and Violence. London: Polity Press.
Hechter, M. (2000). Containing Nationalism. New York: Oxford University Press Inc.
CAPTCHA Image