فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

راهنمای ارسال مقاله جدید

اصلاحات بعد از اخذ پذیرش

فرم ها و دستورالعمل ها

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

تحلیل شبکه موضوعی حوزه جامعه‌شناسی در ایران

نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جامعه‌شناسی، گروه پژوهشی مطالعات نظری علم، فناوری و نوآوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری بازیابی اطلاعات، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

ترسیم ارتباطات میان حوزه‌های علمی در حوزۀ جامعه‌شناسی قادر خواهدبود الگوها و روابط پنهان میان مقالات را مشخص ساخته و نشان بدهد که گرایش­ها و علایق نویسندگان در دوران مختلف در چه حوزه و موضوعاتی ‌بوده­است و از سوی دیگر با ارائهٔ دید عمیق و دقیقی که ازحوزه جامعه‌شناسی ارائه می­شود خلاءهای مطالعاتی این حوزه نیز مشخص خواهدشد. هدف این مقاله ترسیم شبکه هم‌رخدادی واژگان مفاهیم موجود در مقالات نمایه شده نویسندگان فعال در حوزه جامعه‌شناسی ایران، در معتبرترین پایگاه استنادی ایران، یعنی پایگاه استنادی جهان اسلام است تا بدین وسیله میزان گستردگی فعالیت محققان رشتهٔ جامعه‌شناسی را مطالعه کرده و یک دید کلی نسبت به موضوعات پرکار و مفاهیم مطرح در این حوزه ارائه نماید. روش این مطالعه از نوع کاربردی است و رویکرد علم سنجی را در پیش‌گرفته و از روش تحلیل هم‌واژگانی بر اساس کلیدواژه‌های مقالات استفاده کرده و از تکنیک مصورسازی و تحلیل شبکه جهت تحلیل یافته‌ها بهره گرفته‌است. جامعه پژوهش شامل مقالاتِ مجلات نمایه شده در پایگاه  استنادی جهان اسلام در حوزه جامعه‌شناسی است. در این پژوهش کلیدواژگانی که توسط خود نویسندگان به مقالات تخصیص داده بود مبنای تحلیل واژگان و مصورسازی قرارگرفت. جامعهٔ پژوهش شامل تمام مقالاتی شد که در مجلات جامعه‌شناسی به زبان فارسی در پایگاه استنادی جهان اسلام همراه با چکیده و کلیدواژگان در بازه زمانی 1390 تا 1400 نمایه شده بودند. تحلیل یافته‌ها نشان داد که شبکه موضوعی جامعه‌شناسی ایران دارای انسجام بالایی است و موضوعات مطالعات زنان و دین موضوعات اصلی در مبحث جامعه‌شناسی ایران در این بازه زمانی هستند و بر اساس شاخص‌های تحلیل شبکه دارای مقادیر بالای مرکزیت بینابینی بوده و باعث حفظ انسجام شبکه تشکیل شده می‌گردند. علارغم موضوعات زیادی که در شبکهٔ تشکیل شده قابل مشاهده است، تنوع موضوعی حوزه جامعه‌شناسی ایران نیاز به افزایش دارد و لازم است در حوزه‌های کمتر پرداخته شده مثل جامعه‌شناسی ورزش، جامعه‌شناسی پزشکی، جامعه‌شناسی روستایی فعالیت بیشتری صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع
بتولی، زهرا؛ ناخدا، مریم؛ فهیمی‌فر، سپیده؛ و فهیم‌نیا، فاطمه (1399). ترسیم نقشه‌ موضوعی مقالات حوزۀ «بازی در کتابخانه‌ها» در اسکوپوس. پژوهش نامه علم سنجی. 6 (11). 40-21. doi: 10.22070/rsci.2018.642
پارسافرد، نیلوفر؛ خلخالی، علی؛ و شکیبایی، زهره (1400). تحلیل هم‌رخدادی‌ واژگان و ترسیم نقشه علمی پژوهش‌ها با محوریت مدرسه. دانش‌شناسی، 14(55)، 34-18.  
پوررجبی، میلاد؛ و قبادی، علیرضا (1401). کنکاشی در برداشت زنان از معانی آرایش و زیبایی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 15(4)، 60-31.  doi: 10.22035/jicr.2023.2848.3213
ذوالفقاری، ثریا؛ توکلی‌زاده راوری، محمد؛ میرزایی، احمد؛ سهیلی، فرامرز؛ و سجادیان، محمد (1395). کاربرد نقشه‌های به‌دست‌آمده از تحلیل هم‌رخدادی واژگان پروانه‌های ثبت اختراع در آشکارسازی دانش فنی. فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 27(3)، 159-147.
رحمانی مهدی(1401)ترسیم نقشه علمی حوزه سلامت انسان و رشد. سنجش و پژوهش در مشاوره کاربردی،.  ۴(۴)، 1-15.
رحمتی، محمدمهدی (1388). جامعه‌شناسی خشونت ورزشی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
سهیلی، فرامرز؛ خاصه، علی‌اکبر؛ و کرانیان، پریوش (1398). ترسیم ساختار فکری حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی ایران بر اساس تحلیل هم‌رخدادی واژگان. پردازش و مدیریت اطلاعات، 34(4)، 1905-1938. doi: 10.35050/JIPM010.2019.026
شفیعی، سمیه‌سادات (1394). موضوعات پژوهشی در اولویت علوم اجتماعی زنان در ایران. پژوهشنامه زنان، 6(12)، 91-75.
صدیقی، مهری (1393). بررسی کاربرد روش تحلیل هم‌رخدادی واژگان در ترسیم ساختار حوزه‌‌های علمی: مطالعه موردی حوزه اطلاع‌سنجی. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 30(2)، 373-396.  doi:  10.35050/JIPM010.2015.040
طالب، مهدی؛ و عنبری، موسی (1385). بررسی جایگاه و نقش مطالعات بین‌رشته‌ای در مطالعه جوامع روستایی با تأکید بر ایران. روستا و توسعه، 9(3)، 52-35.
عباسی، فهیمه؛ اصلانی‌نیا، وحیده؛ و بیگلو، محمدحسین (1393). بررسی وضعیت تولیدات علمی حوزه روان‌شناسی اجتماعی در پایگاه اطلاعاتی وب آو ساینس و ترسیم نقشه تاریخ نگاشتی آن (1990 – 2009). دانش‌شناسی، 7(24)، 112- 99.
عیوضی، محمدرحیم  (1382). درآمدی بر رویکرد جامعه‌شناختی دین در حوزه دین‌پژوهی. فصلنامه علمی پژوهش قبسات، 8(27)، 140-127.
فراستخواه، مقصود (1401). پیشاتاریخ دانشگاه در ایران. فصلنامه علمی مطالعات دانشگاه، 1(2)، 21- 7. doi: 10.22035/jous.2023.4973.1020
قره، رایحه؛ و باستانی، سوسن (1401). بررسی جامعه‌شناختی مفهوم بدنمندی زنان در مطبوعات دورۀ پهلوی دوم: مطالعه موردیِ نشریۀ بیداری ما. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 15(4)، 88-61. doi: 10.22035/jicr.2023.2769.3153
کرمعلی، مازیار؛ یعقوبی، مریم؛ و پرنده، اکرم (1400). ترسیم نقشه علمی مقالات مرتبط باسواد سلامت با استفاده از تحلیل هم رخدادی واژگانی در مدلاین. آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران، 9(3 )، 295-280.
مکی‌زاده، فاطمه؛ حاضری، افسانه؛ و کیخایی، فرزانه (1395). مطالعه ساختار موضوعی مدارک مرتبط با حوزه درمان دیابت نوع دو در پایگاه پاب مد: 2014-2005. مدیریت سلامت، 19(64)، 55-43.
مکی‌زاده فاطمه، روحانی اعظم؛ زالزاده ابراهیم؛ و کلاته‌ساداتی، احمد (1399). تحلیل پژوهش‌های حوزه جامعه‌شناسی پزشکی در عرصه بین‌المللی. مدیریت اطلاعات سلامت، 17(5)، 257- 251.
مندعلی‌زاده، زینب؛ و هنری، حبیب (1390). بررسی عوامل اثرگذار بر کارآفرینی در ورزش؛ به‌عنوان حوزه‌ای میان‌رشته‌ای. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، (2)2، 113-136.doi: 10.7508/isih.2010.06.006
نعمتی، سعیده؛ شیربگی، ناصر؛ عزیزی، نعمت‌اله؛ و نوه ابراهیم، عبدالرحیم (1398). بازنمایی هویت رشته مدیریت آموزشی در ایران با تأکید بر مقالات منتشرشده در مجلات تخصصی. مدیریت وبرنامه‌ریزی درنظام‌های آموزشی، 13(1)، 32-20.
نیکنامی کمال‌الدین، سعیدی هرسینی، محمدرضا؛ و دژم‌خوی، مریم (1389). درآمدی بر تاریخچه مطالعات زنان در باستان شناسی. مطالعات زنان، 2 (3)، 17-5.
وصفی، محمدرضا؛ محمدیان، سجاد؛ و بامیر، موسی (1393). تحلیل ساختار فکری و متن‌کاوی بروندادهای علمی حوزه علوم سیاسی، با موضوع اسلام. فصلنامه پژوهشهای سیاسی جهان اسلام، (4)1، 140-123.
Aeini, B., Zohouri, M., & Mousavand, M. (2023). Iranians and privacy preservation on social media: A systematic review. Positif Journal, 23(10), 88-100.
Alvarez-Meaza, I., Pikatza-Gorrotxategi, N., & Rio-Belver, R. M. (2020). Knowledge sharing and transfer in an open innovation context: Mapping scientific evolution. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 6(4), 186. doi: 10.3390/joitmc6040186
Aris, S., Aeini, B., & Nosrati, S. (2023). A digital aesthetics? artificial intelligence and the future of the art. Journal of Cyberspace Studies, 7(2), 219-236. doi: 10.22059/jcss.2023.366256.1097
Bai, Y., Li, H., & Liu, Y. (2021). Visualizing research trends and research theme evolution in E-learning field: 1999–2018. Scientometrics, 126, 1389-1414.
Bhattacharya, S., & Basu, P. (1998). Mapping a research area at the micro level using co-word analysis. Scientometrics, 43(3), 359-372. doi: 10.1007/bf02457404
Börner, K., Chen, C., & Boyack, K. W. (2003). Visualizing knowledge domains. Annual review of information science and technology, 37(1), 179-255. doi: 10.1002/aris.1440370106
Boyack, K. W., Klavans, R., & Börner, K. (2005). Mapping the backbone of science. Scientometrics, 64(3), 351–374. doi:10.1007/s11192-005-0255-6
Boyack, K. W., Wylie, B. N., & Davidson, G. S. (2002). Domain visualization using VxInsight for science and technology management. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 53(9), 764-774. doi: 10.1002/asi.10066
Callon, M., Courtial, J. P., & Laville, F. (1991). Co-word analysis as a tool for describing the network of interactions between basic and technological research: The case of polymer chemistry. Scientometrics, 22(1), 155–205. doi: 1570572700828361216
Callon, M., Courtial, J. P., Turner, W. A., & Bauin, S. (1983). From translations to problematic networks: An introduction to co-word analysis. Social science information, 22(2), 191-235. doi: 10.1177/053901883022002003
Crane, D. (2010). Cultural sociology and other disciplines: Interdisciplinarity in the cultural sciences. Sociology Compass, 4(3), 169-179. doi: 10.1111/j.1751-9020.2009.00273.x
Dai, S., Duan, X., & Zhang, W. (2020). Knowledge map of environmental crisis management based on keywords network and co-word analysis, 2005–2018. Journal of Cleaner Production, 262, 121168.
Ding, Y., Chowdhury, G., & Foo, S. (2001). Bibliometric cartography of information retrieval research by using co-word analysis. Information Processing and Management, 37(6), 817–842. doi: 10.1016/j.jclepro.2020.121168
Dubrow, J. K. (2011). Sociology and American studies: A case study in the limits of interdisciplinarity. The American Sociologist, 42, 303-315. doi: 10.1007/s12108-011-9138-x
Foucault Welles, B., & Meirelles, I. (2015). Visualizing computational social science: The multiple lives of a complex image. Science Communication, 37(1), 34-58.‏ doi: 10.1177/1075547014556540
Freeman, L. C. (2002). Centrality in social networks: Conceptual clarification. Social network: critical concepts in sociology. Londres: Routledge.
Freeman, L. C., Roeder, D., & Mulholland, R. R. (1979). Centrality in social networks: II. Experimental results. Social Networks, 2(2), 119-141. doi: 10.1016/0378-8733(79)90002-9
He, Q. (1999). Knowledge discovery through co-word analysis. Library Trends. 48, 133-159.
Hsu, W. C., & Li, J. H. (2019). Visualising and mapping the intellectual structure of medical big data. Journal of Information Science, 45(2), 239-258. doi: 10.1177/0165551518782824
Hu, C. P., Hu, J. M., Deng, S. L., & Liu, Y. (2013). A co-word analysis of library and information science in China. Scientometrics, 97, 369-382. doi: 10.1007/s11192-013-1076-7
Hu, J., & Zhang, Y. (2015). Research patterns and trends of recommendation system in China using co-word analysis. Information Processing & Management, 51(4), 329-339. doi: 10.1016/j.ipm.2015.02.002
Isenberg, P., Isenberg, T., Sedlmair, M., Chen, J., & Möller, T. (2016). Visualization as seen through its research paper keywords. IEEE Transactions on Visualization and Computer Graphics, 23(1), 771-780. doi: 10.1109/TVCG.2016.2598827
Jacobs, J. A. (2013). In defense of disciplines: Interdisciplinarity and specialization in the research university. Chicago: University of Chicago Press.
Jacobs, J. A., & Frickel, S. (2009). Interdisciplinarity: a critical assessment. Annual Review of Sociology, 35, 43–65. doi: 10.1146/annurev-soc-070308-115954
Kumar, S., & Jan, J. M. (2012). Discovering knowledge landscapes: an epistemic analysis of business and management field in Malaysia. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 65, 1027-1032. doi: 10.1016/j.sbspro.2012.11.237
Leydesdorff, L. (2007). Mapping interdisciplinarity at the interfaces between the Science Citation Index and the Social Science Citation Index. Scientometrics, 71(3), 391-405. doi: 10.1007/s11192-007-1694-z
Light, R., & Adams, J. (2016). Knowledge in motion: The evolution of HIV/AIDS research. Scientometrics, 107, 1227-1248. doi: 10.1007/s11192-016-1933-2
Liu, Ch., & Gui, Q. (2016). Mapping intellectual structures and dynamics of transport geography research: A scientometrics overview from 1982 to 2014. Scientometrics, 109(1), 159–184. doi:10.1007/s11192-016-2045-8
Liu, G. Y., Hu, J. M., & Wang, H. L. (2012). A co-word analysis of digital library field in China. Scientometrics, 91(1), 203–217. doi: 10.1007/s11192-011-0586-4
Liu, X., Patacchini, E., Zenou, Y., & Lee, L. (June 22, 2012).  Criminal networks: Who is the key player? FEEM Working Paper No. 39.2012, Available at SSRN doi: 10.2139/ssrn.2089267
Nosrati, S., Sabzali, M., Arsalani, A., Darvishi, M., & Aris, S. (2023). Partner choices in the age of social media: are there significant relationships between following influencers on Instagram and partner choice criteria?. Revista De Gestão E Secretariado [Management and Administrative Professional Review], 14(10), 19191–19210. doi: 10.7769/gesec.v14i10.3022
Noyons, C. M. (2005). Science maps within a science policy context: Improving the utility of science and domain maps within a science policy and research management context. Handbook of Quantitative Science and Technology Research: The Use of Publication and Patent Statistics in Studies of S&T Systems, Springer, Dordrecht.
Noyons, E.C.M., Moed, H.F., & van Raan, A.F.J. (1999). Integrating research performance analysis and science mapping. Scientometrics, 46(3), 591–604 doi: 10.1007/bf02459614
Olmeda-Gómez, C., Ovalle-Perandones, M. A., & Perianes-Rodríguez, A. (2017). Co-word analysis and thematic landscapes in Spanish information science literature, 1985–2014. Scientometrics, 113(1), 195-217. doi: 10.1007/s11192-017-2486-8
Papamitsiou, Z., Giannakos, M., Simon, , & Luxton-Reilly, A. (2020, August). Computing education research landscape through an analysis of keywords. In Proceedings of the 2020 ACM Conference on International Computing Education Research (pp. 102-112). Retrieved from: https://ntnuopen.ntnu.no/ntnu-xmlui/handle/11250/2736771?show=full
Pinto, M., Fernández-Pascual, R., Caballero-Mariscal, D., & Sales, D. (2020). Information literacy trends in higher education (2006–2019): visualizing the emerging field of mobile information literacy. Scientometrics, 124, 1479-1510. doi: 10.1007/s11192-020-03523-4
Powell, W. W., White, D. R., Koput, K. W., & Owen-Smith, J. (2005). Network dynamics and field evolution: The growth of interorganizational collaboration in the life sciences. American Journal of Sociology, 110(4), 1132–1205. doi: 10.1086/421508
Salter, L., & Hearn, A. (1997). Outside the lines: Issues in interdisciplinary research. McGill-Queen's Press-MQUP.
Sarsenbayeva, Z., Van Berkel, N., Hettiachchi, D., Tag, B., Velloso, E., Goncalves, J., & Kostakos, V. (2023). Mapping 20 years of accessibility research in HCI: A co-word analysis. International Journal of Human-Computer Studies, 175, 103018. doi: 10.1016/j.ijhcs.2023.103018
Small, H. (1997). Update on science mapping: Creating large document spaces. Scientometrics, 38(2), 275–293. doi: 10.1007/BF02457414
Small, H. (1999). Visualizing science by citation mapping. Journal of the American Society for Information Science, 50(9), 799–813. doi: 10.1002/(SICI)1097-4571.
Sugimoto, C. R., Li, D., Russell, T. G., Finlay, S. C., & Ding, Y. (2011). The shifting sands of disciplinary development: Analyzing North American Library and Information Science dissertations using latent Dirichlet allocation. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 62(1), 185-204. doi: 10.1002/asi.21435
Tian, E., & Wise, N. (2020). An Atlantic divide? Mapping the knowledge domain of European and North American-based sociology of sport, 2008–2018. International Review for the Sociology of Sport, 55(8), 1029-1055.
Trivedi, G. (2019). Visualization and scientometric mapping of global agriculture big data research. Library Philosophy and Practice, (55) 8. 1-14. doi: 10.1177/1012690219878370
Wang, X., & Inaba, M. (2009). Analyzing structures and evolution of digital humanities based on correspondence analysis and co-word analysis. Art Research, 9, 123-134.
Wasserman, S., & Faust, K. (1994). Social network analysis: Methods and applicationsLondon:  Cambridge University Press.
Yang, K. C. (2016). Intellectual structure of trust in business and management: A co-citation analysis. Electronic Library, 34(3), 358–370. doi: 10.1108/EL-07-2014-0121
Zong, Q. J., Shen, H. Z., Yuan, Q. J., Hu, X. W., Hou, Z. P., & Deng, S. G. (2013). Doctoral dissertations of Library and Information Science in China: A co-word analysis. Scientometrics, 94, 781-799. doi: 10.1007/s11192-012-0799-1
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی
دوره 15، شماره 4 - شماره پیاپی 60
مهر 1402
صفحه 61-90
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 18 فروردین 1402
  • تاریخ بازنگری: 13 تیر 1402
  • تاریخ پذیرش: 24 مرداد 1402
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار