نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی سیاسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 استاد مطالعات فرهنگی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

3 استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

4 استاد گروه برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

حوضه آبریز زاینده‌رود به‌عنوان تنها رودخانه دائمی و پرآب فلات مرکزی در خطه‌ جمعیتی پرتراکم و اقلیم خشک و نیمه خشک است. در این حوضه به دلیل مدیریت و نظارت تاریخی دقیق، مسائل اجتماعی تقسیم آب به‌ندرت مشهود بود. بااین‌وجود از اواسط دهه 80 شمسی، این رودخانه به‌طور مداوم جریان طبیعی خود را از دست داده و تبدیل به رودخانه‌ای فصلی شده است. لذا اعتراضات زیادی نیز در استان‌های بهره‌بردار از این حوضه روی داده است. هدف از مقاله حاضر بررسی چرایی بحران آب در زاینده‌رود در دو دهه اخیر است. از آنجاکه شناخت مسائل مدیریت آب فراتر از فهم موضوع از منظر فنی بوده و در زمره علوم بین رشته‌ای قرار دارد، لذا شناخت مسائل و مشکلات در شیوه مدیریت منابع آب در حوضه زاینده‌رود نیز در ابعاد مختلفی در نظر گرفته شده است. بدین‌ترتیب این مقاله نیز با تمرکز بر رویکرد شناخت شکاف حکمرانی آب حوضه زاینه‌رود در بخش‌های مختلف پرداخته است. روش به کار برده شده برای این هدف، علاوه بر تحلیل اسناد و قوانین، مبتنی بر تحلیل مضمون قیاسی مصاحبه‌های تخصیصی با 30 کارشناس و خبره آب در بخش‌ها و استان‌های مختلف (اصفهان و چهارمحال و بختیاری) است. نتایج به دست آمده نشان داد که حکمرانی آب در حوضه زاینده‌رود برآمده از شکاف‌های مختلفی از جمله شکاف اجرایی، شکاف هدفگذاری، شکاف سیاستی، شکاف اطلاعاتی، شکاف ظرفیتی، شکاف سرمایه‌گذاری و شکاف مسئولیت‌پذیری است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

یوسفی، علی؛ امینی، امیرمظفر؛ یادگاری، آمنه؛ و فتحی، امید (1396). پایداری نظام‌های حکمرانی آبِ حوزه زاینده‌رود در گذر توسعه. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 9(4), 23-48. doi: 10.22631/isih.2017.1940.2493

Akhmouch, A. (2016). The 12 OECD principles on water governance e when science meets policy, Utilities Policy: 43, 14-20. doi: 10.1016/j.jup.2016.06.004

Araral. E., & Wang, Y. (2013). Water governance 2.0: A review and second generation research agenda. Water Resources Management. 27(11), 3945–3957.  doi: 10.1007/s11269-013-0389-x

Catton, W. R., & Riley, E. & Dunlap, R.E. (1978). Environmental sociology: A new paradigm. The American Sociologist. 13, 41-49.

Kuzdas, C. & Wiek, A. & Warner, B. & Vignola, R. & Morataya, R. (2014). Sustainability appraisal of water governance regimes: The case of Guanacaste, Costa Rica. Environmental Management.

Molle, F. & Mollinga, P.P. & Wester, P. (2009). Hydraulic bureaucracies and the hydraulic mission: Flows of water, flows of power. Water Alternatives. 2(3): 328‐349.

Mollinga, P.P. (2008). The rational organisation of dissent: Boundary concepts, boundary objects and boundary settings in the interdisciplinary study of natural resources management. Bonn: University of Bonn, Center for Development Research (ZEF).

Mollinga, P.P. (2008). Water, politics and development: Framing a political sociology of water resources management. Water Alternatives, 1(1), 7‐23.

Organisation for Economic Co-operation and Development (2015). OECD Principles on Water Governance. Centre for Entrepreneurship, SMEs, Regions and Cities.

Pahl-Wostl, C. (2009). A conceptual framework for analysing adaptive capacity and multi-level learning processes in resource governance regimes. Global Environmental Change, 19(3), 354-365. doi: 10.1016/j.gloenvcha.2009.06.001

Rijke, J., Brown, R., Zevenbergen, C., Ashley, R., Farrelly, M., Morison, P., & Van Herk, S. (2012). Fit-for-purpose governance: A framework to make adaptive governance operational. Environmental Science & Policy, 22, 73-84. doi: 10.1016/j.envsci.2012.06.010

Safavi. H. R., Golmohammadi, M. H., & Sandoval-Solisb, S. (2015). Expert knowledge based modeling for integrated water resources planning and management in the Zayandehrud River Basin. Journal of Hydrology,  528, 773-789. doi: 10.1016/j.jhydrol.2015.07.014

Tortajada, C., (2010). Water governance: some critical issues. International Journal of Water ResourcesDevelopment, 26(2), 29-37. doi: 10.1080/07900621003683298

United Nation (2006). Water: a shared responsibility; the United Nations world water development report 2, executive summary.  World water Assessment Programme. Berghahn Books.

CAPTCHA Image