نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی
نویسنده
استادیار اندیشه سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
مقولهٔ شهروندی و حقوق و تکالیف مترتب بر آن در کانون مبانی شکلگیری دولتهای مدرن قرار دارد و بر چگونگی ساختارهای حقوقی و فرایندهای تصمیمگیری در نظامهای مردمسالار تأثیری بس گسترده دارد. در این راستا، منشور حقوق شهروندی، که دستاورد تلاشهای دولت یازدهم بوده است، با هدف تأکید، تبیین و تبویب نظام حق و تکلیف شهروندان جمهوری اسلامی ایران منتشر و به ادارات و سازمانهای دولتی ابلاغ شد. هدف این نوشتار این است که متن منشور را با بهرهگیری از رهیافتی میانرشتهای مورد ارزیابی نقادانه قرار دهد و از این طریق، مزایا و کاستیهای آن را بهمنظور بهرهبرداری در ویراستهای بعدی آن نشان داده شود. متن منشور بهعنوان یک سند حقوقی منتشر شده است، اما مباحث بنیادین آن در حوزهٔ اندیشهٔ سیاسی مطرح شده و میشود. بنابراین، پس از مرور سریع تاریخ تکوین و مبادی فلسفی حق شهروندی در بخش اول، با بهرهگیری از مطالعات انجامیافته در اندیشهٔ سیاسی، تبیین سهدیدگاه اصلی دربارهٔ اساس حقوق شهروندی (لیبرال، جامعهگرا و جمهوریتگرا) در بخش دوم صورت گرفته است. در بخش سوم، با بهرهگیری از مباحث ارایه شده در بخشهای اول و دوم نوشتار، ارزیابی نقادانهٔ منشور حقوق شهروندی جمهوری اسلامی ایران انجام گرفته است که شامل برخی پیشنهادات برای تکامل و اصلاح آن نیز هست.
کلیدواژهها
بهشتی، سیدعلیرضا (۱۳۹۵الف). بنیاد نظری سیاست در جوامع چندفرهنگی. تهران: ناهید.
بهشتی، سیدعلیرضا (۱۳۹۵ب). همزیستی اتحاد و افتراق: هفت مقاله در سیاست چندفرهنگی. تهران: ناهید.
دوکولانژ، فوستل (۱۳۰۹). تمدن قدیم (مترجم: نصرالله فلسفی). تهران: مجلس شورای ملی.
رالز، جان (۱۳۹۲). لیبرالیسم سیاسی (مترجم: موسی اکرمی). تهران: ثالث.
مکاینتایر، السدیر (۱۳۹۰). در پی فضیلت (مترجم: حمید شهریاری، و محمدعلی شمالی). تهران: سمت.
ورعی، سیدجواد (۱۳۹۴). بررسی فقهی فرمانبرداری و نافرمانی مدنی. تهران: سمت.
Bell, D. (1993). Communitarianism and its critics. Oxford: Oxford University Press.
Bunnin, N., & Yu, J. (2004). Blackwell Dictionary of Western philosophy. London: Blackwell.
Coulanges. N.D. (1980). The Ancient City. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press.
Mullen, J. (2005). John Major’s citizen’s charter: Fifteen years later.
Pettit, Ph. (1997). Republicanism: A theory of freedom and government. London: Routledge.
Rawls, J. (1993). Political liberalism. New York: Columbia University Press.
Rawls, J. (1999). Collected papers.Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Schwarzmantel, J. (2003). Citizenship and identity: towards a new republic. London: Routledge.
Seely, A., & Jenkins, P. (1995). The Citizen’s Charter.London: House of Common Library.
Taylor, Ch. (1991). The ethics of authenticity. Cambridge: Harvard University Press.
Tonnies, F. (1957). Community and society. East Lansing: Michigan University Press.
Young, I. M. (1990). Justice and the politics of difference. New Jersey: Princeton University Press.