چیستی و چرایی مفهوم میان‌رشته‌ای آینده‌نگاری راهبردی در فرارشتۀ آینده‌پژوهی

شیروانی ناغانی, مسلم; عیوضی, محمد رحیم; قاسمی, حاکم

doi:10.22631/isih.2017.258

صفحه اصلی فهرست مقالات مشخصات مقاله

|
|
|
ارجاع به این مقاله
RIS EndNote BibTeX APA MLA Harvard Vancouver
|
اشتراک گذاری

فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

شماره‌های پیشین نشریه

دوره 10 (1396-1397)

دوره 9 (1395-1396)

شماره 4

شماره 3

شماره 2

شماره 1

دوره 8 (1395-1394)

دوره 7 (1394-1393)

دوره 6 (1393-1392)

دوره 5 (1392-1391)

دوره 4 (1391-1390)

دوره 3 (1390-1389)

دوره 2 (1389-1388)

دوره 1 (1388-1387)

	چیستی و چرایی مفهوم میان‌رشته‌ای آینده‌نگاری راهبردی در فرارشتۀ آینده‌پژوهی
مقاله 1، دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 35، تابستان 1396، صفحه 1-24 اصل مقاله (2940 K)
نوع مقاله: مقاله علمی ـ پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22631/isih.2017.258
نویسندگان
مسلم شیروانی ناغانی ¹؛ محمد رحیم عیوضی²؛ حاکم قاسمی³
¹دانشجوی دکترای آینده‌پژوهی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران
²استاد جامعه‌شناسی سیاسی، گروه آینده‌پژوهی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران
³دانشیار علوم سیاسی، گروه آینده‌پژوهی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران
چکیده
ظهور فرارشتۀ آینده‌پژوهی پس از جنگ جهانی دوم، سبب کنار نهاده شدن غیب‌گویی و پیش‌گویی‌های پیامبرگونه شد. این فرارشته با وجود فرازوفرودهای گوناگون در طول دهه‌های اخیر، همواره سعی در ارائه گزاره‌هایی علمی درباره آینده داشته است. در این میان، رویکردها و مفاهیم مختلفی در عرصه آینده‌‌پژوهی تولید شده است که هریک با وجود برخی نقاط مشترک، دارای ویژگی‌ها و ممیزه‌هایی هستند. یکی از مهم‌ترین این مفاهیم، آینده‌نگاری راهبردی است. این مقاله در پی بررسی چیستی و چرایی این مفهوم است. در این راستا ابتدا به تعریف و تعیین جایگاه آینده‌نگاری راهبردی در آینده‌پژوهی پرداخته شده و سپس ماهیت میان‌رشته‌ای این مفهوم و مبانی معرفت‌شناسی آن، مورد تحلیل و واکاوی قرار گرفته است. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهند که آینده‌نگاری راهبردی به‌عنوان یک میان‌رشته به مسیر روبه‌رشد خود ادامه می‌‌دهد و برخلاف برخی دیگر از رویکردهای آینده‌پژوهی با شکست و افول روبه‌رو نشده است. این میان‌رشته از نوعی عقلانیت درون‌پارادایمی برخوردار است و متناسب با ویژگی‌هایی که دارد، می‌تواند در زمینه‌‌های مختلف برنامه‌ریزی بلندمدت کشور، به‌ویژه در حوزه‌های اقتصادی، بسیار رهگشا و کارساز باشد. در پایان مقاله، پیشنهادهایی در راستای توجه و به‌کارگیری هرچه بیشتر آینده‌‌نگاری راهبردی در کشور ارائه شده است.
کلیدواژه‌ها
راهبرد؛ معرفت‌شناسی؛ عقلانیت جهان‌شمول؛ عقلانیت درون‌پارادایمی؛ عقلانیت تجربی؛ عقلانیت ارزشی؛ عمل‌گرایی
موضوعات
آینده پژوهی


مراجع
بهرامی، آرش؛ یادگارزاده، غلامرضا؛ و پرند، کورش (1388). روش‌شناسی پویایی سیستم در نظام آموزش عالی. تدبیر، 203، 58-53. تریگ، راجر (1394). فهم علم اجتماعی (مترجم: شهناز مسمی‌پرست). تهران: نشر گل آذین. چالمرز، آلن (1393). چیستی علم (چاپ چهاردهم؛ مترجم: سعید زیباکلام). تهران: سمت. خزایی، سعید؛ و الهی دهقی، ایرج (1391). عوامل موفقیت در آینده‌نگاری ملی. فصلنامه مطالعات آینده‌پژوهی، 2، 28-5. خلیل، طارق (1388). مدیریت تکنولوژی (چاپ سوم؛ مترجم: سیدمحمد اعرابی و داود ایزدی). تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی. غفاریان، وفا؛ و کیانی، غلامرضا (1380). استراتژی اثربخش. تهران: نشر فرا. ناظمی، امیر؛ و قدیری، روح‌‌الله (1385). آینده‌نگاری از مفهوم تا اجرا. تهران: مرکز صنایع نوین. Appiah, G., & Sarpong, D. (2015). On the influence of organizational routines on strategic foresight. Foresight, 17(5), 512–527. doi: 10.1108/FS-11-2014-0067 Ackoff, R. (1981). Creating the corporate future: Plan or be planned. New York: John Wiley. Amanatidou, E. (2011). Grand challenges–a new framework for foresight evaluation. EU-SPRI Conference, Manchester. Bell, W. (2005). Foundations of futures studies: Human science for a new era. New Brunswichk, NJ: Transaction Publishers. Bourgeois, P. (2001). Technology foresight for strategic decision making. Regional conference on technology foresight for central and eastern Europe and the newly independent states, Vienna, Austria. Calof, J., Tanguay, D., & Spring, L. (2006). Addressing Canada’s foresight capacity: A report to the national science advisor. Science and Technology Foresight Directorate, Ofﬁce of the National Science Advisor, Government of Canada, Ottawa. Dufva, M., Konnola, T., & Koivisto, R. (2015). Multi-layered foresight: Lessons from regional foresight in Chile. Futures, 73, 100-111. doi: 10.1016/j.futures.2015.08.010 FOREN (2001). A practical guide to regional foresight. Seville, Spain: IPTS. Gaspar, T. S. (2015). Strategia Sapiens–strategic foresight in a new perspective. Foresight, 17(5), 405-426. doi: 10.1108/FS-03-2015-0017 Glenn, J. C., Gordon, T. J., & Dator, J. (2001). Closing the deal: How to make organizations act on futures research. Foresight, 3(3), 177-189. doi: 10.1108/14636680110803111 Godet, M. (1994). From anticipation to action. Paris: UNESCO publication. Godet, M., & Durance, P. (2011). Strategic foresight for corporate and regional development. Paris: UNESCO publication. Hideg, E. (2002). Implications of Two new paradigms for futures studies. Futures, 34(3), 283-294. doi: 10.1016/S0016-3287(01)00044-1 Hines, A., & Bishop, P. (2007). Thinking about the future: Guidelines for the strategic foresight. Washington: Social Technologies LLC. Ingvar, D. H. (1985). Memory of the future: An essay on the temporal organization of conscious awareness. Hum Neurobiol, 4(3), 127-136. Kapoor, R. (2001). Future as fantasy: Forgetting the ﬂaws. Futures, 33(2), 161-170. doi: 10.1016/S0016-3287(00)00061-6 Keenan, M. (2003). Technology foresight: An introduction. Technology foresight for organizers, Ankara, Turkey. Kuhn, T. (1970). The structure of scientific revolutions. Chicago: university of Chicago press. Kuosa, T. (2011). Evolution of futures studies. Futures, 43, 327-336. doi: 10.1016/j.futures.2010.04.001 Kuosa, T. (2012). The evolution of strategic foresight: Navigating public policy making. Oxfordshire: Routledge. Miles, I., & Keenan, M. (2003). Overview of methods used in foresight. Technology foresight for organizers, Ankara, Turkey. 8-12 December. Mullin, J., Adam, R. M., Halliwell, J. E., & Milligan, L. P. (2000). Science, technology, and innovation. Ottawa: International Development Research Centre (IDRC). Paya, A., & Baradaran Shoraka, H. (2010). Futures studies in Iran: Learning through trial and error. Futures, 42(5), 484-495. doi: 10.1016/j.futures.2009.11.033 Podesta, G. P., Natenzon, C. E., Hidalgo, C., & Toranzo, F. R. (2013). Interdisciplinary production of knowledge with participation of stakeholders: A case study of a collaborative project on climate variability, human decisions and agricultural ecosystems in the Argentine Pampas. Environmental Science & Policy, 26, 40–48. doi: 10.1016/j.envsci.2012.07.008 Popper, K. R. (1969). Conjectures & refutations. London: Routledge and Kegan Paul. Popper, R. (2008). How are foresight methods selected?. Foresight, 10(6), 62-89. doi: 10.1108/14636680810918586 Porter, M. E. (1998). Competitive advantage: Techniques for analyzing industrial and competitors. New York: Free Press. Pourezzat, A. (2008). Building the future: Undertaking proactive strategy for national outlook. Futures, 40(10), 887-892.doi: 10.1016/j.futures.2008.07.024 Rejeski, D., & Olson, R. L. (2006). Has futurism failed?. The Wilson Quarterly, Wilson Institute, Washington D.C; Winter, 14-21. Riedy, C. (2009). The influence of futures work on public policy and sustainability. Foresight, 11(5), 40-56. doi: 10.1108/14636680910994950 Robbins, L. (1984). An essay on the nature and significance of economic science. London: Macmillan Company. Sardar, Z. (2010). The namesake: Futures; Futures studies; Futurology; Futuristic; Foresight What’s in a name?. Futures, 42(3), 177-184. doi: 10.1016/j.futures.2009.11.001 Saritas, O., Taymaz, E., & Tumer, T. (2006). Vision 2023: Turkey’s national technology foresight program: A contextualist description and analysis. Economic Research Center Middle East Technical University. Shimizu, K. (2011). The cores of strategic management. Oxfordshire: Routledge. Silva, M. (2015). A systematic review of foresight in project Management literature. Procedia Computer Science, 64, 792-799. doi: 10.1016/j.procs.2015.08.630 Slaughter, R. (1995). The foresight principle: Cultural recovery in the 21^st century. London: Adamantine Press. Slaughter, R. (2002). Futures studies as a civilizational catalyst. Futures, 34, 349-363. doi: 10.1016/S0016-3287(01)00049-0 Smits, R., Zweck, A., Rader, M., Barre, R., & Salo, A. (2001). Strategic policy intelligence: Current trends, the state of play and perspectives. Seville, Spain: IPTS. Stein, Z. (2007). Modeling the demands of interdisciplinarity: Toward a framework for evaluating interdisciplinary endeavors. Integral Review, 4, 92-107. doi: 10.1.1.538.9065&rep Stevenson, T. (2001). The futures of futures studies. Futures, 33(7), 665-669. doi: 10.1016/S0016-3287(01)00009-X UNIDO. (2005). Technology foresight manual (vol. 1). Vienna: United Nations Industrial Development Organization. Vishnevskiy, K., Meissner, D., & Karasev, O. (2015). Strategic foresight: State of the art and prospects for Russian corporations. Foresight, 17(5), 460-474. doi: 10.1108/FS-11-2014-0075 Voros, J. (2003). A generic foresight process framework. Foresight, 5(3), 10-21. doi: 10.1108/14636680310698379
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,121 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,303