نوع مقاله : مقاله علمی ـ پژوهشی
نویسنده
استاد جغرافیا، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
چکیده
ایران در بین کشورهای توسعهنیافته از طولانیترین تاریخ برنامهریزی توسعه برخوردار است اما همچنان در گروه کشورهای درحالتوسعه قرار دارد. هیچ یک از برنامههای توسعه، قبل و بعد از انقلاب، به اهداف اقتصادی خود دست نیافته است. اکنون، کشور نهتنها جایگاه نسبی مناسبی از نظر سطح توسعه در جهان ندارد بلکه در مواردی نیز شاهد سیر قهقرایی بوده است. هدف این مقاله، آن است که دستاوردهای اقتصادی برنامههای 70 ساله توسعه ایران را مورد واکای قرار دهد و عوامل مؤثرآن را از منظر سازههای ذهنی تحلیل کند. دادههای مورد نیاز تحقیق از طریق اسنادی و مصاحبه با نخبگان برنامهریزی توسعه جمعآوری شده است. دادههای جمعآوریشده از طریق گراندد تئوری و استدلال استقرایی مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفته است. یافتهها نشان میدهد که اهداف اقتصای برنامههای توسعه بعد از 70سال تحققنیافته است. زیرا برنامهها مبتنی بر بنیان نظری محکم و منطبق بر شرایط کشور نبوده است. بنابراین، مشارکت داوطلبانه مردمی بهدلیل نبود ساختار دموکراتیک تأمین نشده است؛ کار از اهمیت لازم برخوردار نبوده است؛ باوجود وزن کم اقتصادی ایران در جهان، در این کشور سهم بالایی از سیاستهای جهان تعقیب میشود؛ به نقش تأمین فضای با ثبات طبیعی، اقتصادی و اجتماعی در گسترش تولید، اهمیتی داده نمیشود؛ و به اقتصاد بهمثابه کل ارگانیک توجهی مبذول نمیشود. درنتیجه، سازههای ذهنی، نقش مهمی در عدمتحقق برنامههای توسعه در ایران ایفاء میکند.
کلیدواژهها
موضوعات
جنت، محمد صادق (28 آذر 1385). ارزیابی برنامههای توسعه اقتصادی در ایران (بخش سوم). روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 1156. برگرفته از https://donya-e-eqtesad.com
جنت، محمدصادق (27 شهریور 1389). دلایل پیدایش و فرایند تحول برنامهریزی اقتصادی. روزنامه دنیای اقتصاد، برگرفته از https://www.magiran.com/article/2152409
ذاکری، ناصر(29 آذر 1397). اقتصاد ایران و آفت سیاستزدگی. تهران: مؤسسه مطالعات دین و اقتصاد.
رزاقی، ابراهیم (1367). اقتصاد ایران. تهران: نشرنی.
سریعالقلم، محمود (1395). عقلانیت و توسعهیافتگی ایران (چاپ یازدهم). تهران: نشر فرزانروز.
شاکری، عباس (۱۳۹۵). مقدمهای بر اقتصاد ایران. تهران: انتشارات رافع.
عربمازار، عباس؛ نورمحمدی، خسرو (1395). تحلیل انتقادی هدفهای اقتصادی برنامههای توسعه در ایران (قبل و بعد از انقلاب). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 5(1)، 42-19. doi: 10.22059/jisr.2016.58374
عیسوی، چارلز (1362). تاریخ اقتصادی ایران (مترجم: یعقوب آژند). تهران: نشر گستره.
کوهن، توماس (1369). ساختار انقلابهای علمی(مترجم: احمد آرام). تهران: انتشارات سروش.
لاکست، ایو ( 1347). جغرافیای کم رشدی (مترجم: سیروس سهامی). مشهد: انتشارات توس.
مالجو، محمد (1385). کوچکسازی دولت در اقتصاد ایران: منطق حقیقت یا خطابه قدرت. گفتگو، 1، 45-24.
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی(1396). اقتصاد ایران در سال1396. تهران: مرکز پژوهشهای مجلس.
مک لئود، تاس. اچ (1376). برنامهریزی ملی در ایران (مترجم: علیاعظم محمد بیگی)، تهران: نشر نی.
مؤمنی، فرشاد(1374). کالبد شکافی یک برنامه توسعه. تهران: موسسه تحقیقات اقتصادی دانشگاه تربیت مدرس.
مؤمنی، فرشاد(1396ب). عدالت اجتماعی، آزادی و توسعه در ایران امروز. تهران: نقش و نگار.
مؤمنی، فرشاد؛ و نایب، سعید (1395). تحولات تکنولوژی و آینده توسعه در ایران. تهران: انتشارات نهادگرا.
ناظمی، امیر؛ قدیری، روحاله (1385). آیندهنگری از مفهوم تا اجرا . تهران: وزارت صنایع و معادن.
Acemoglu, D., Johnson. S. & Robinson, J. A. (2005). Institution as the Fundamental cause of long run growth. Working paper series, Retrieved from https://www.nber.org/papers/w10481.pdf