احد رضایان؛ معصومه کاظمی
چکیده
آیندهپژوهی علم مطالعه نظاممند آیندههای ممکن، محتمل، و مطلوب است. مهمترین هدف آیندهپژوهی تلاش برای شناخت دقیقتر تحولات آینده است. تصویرپردازی تلاشی است خلاقانه برای تجسم، شناخت، و ساخت هدفمند آیندههای ممکن، محتمل، و مطلوب با تکیه بر واقعیات بیرونی، که هدف اصلی آن دادن هشدار، یا ایجاد وضعیتی مطلوب است. تصویرپردازی از ...
بیشتر
آیندهپژوهی علم مطالعه نظاممند آیندههای ممکن، محتمل، و مطلوب است. مهمترین هدف آیندهپژوهی تلاش برای شناخت دقیقتر تحولات آینده است. تصویرپردازی تلاشی است خلاقانه برای تجسم، شناخت، و ساخت هدفمند آیندههای ممکن، محتمل، و مطلوب با تکیه بر واقعیات بیرونی، که هدف اصلی آن دادن هشدار، یا ایجاد وضعیتی مطلوب است. تصویرپردازی از آن روی که در جهان دارای پیچیدگیهای اساسی، تا حدودی قدرت و قابلیت شناخت دقیق آینده را به ما میدهد، دارای ارزش و اهمیت بسیاری است. تحقیق حاضر با تأکید بر اهمیت، نقش و جایگاه تصویرپردازی در آیندهپژوهی و سیاست جهانی، به مطالعه هشت کلانتصویر ارائه شده برای آینده جهان، آثار، پیامدها و نقدهای وارد شده بر آنها پرداخته است. دنیای بدون مرز، دنیای سراسر دموکراسی، تضاد و جنگ تمدنها، قرن چینی، رشد جامعه بینالملل، ترقی و پیشرفت بخشهای جنوبی جهان، فاجعه زیست محیطی آینده، و در نهایت، به سوی دموکراسی جهان وطنی، هشت کلانتصویر مطرح برای آینده جهان هستند. بررسی این کلانتصاویر گویای این سخن است که در جهان دارای عدم قطعیتهای اساسی، تصویرپردازی میتواند شیوه و روشی مناسب برای متأثر ساختن اقدامات کنشگران و حتی شناخت دقیق رفتار و کنش و واکنش آنها، و در مرحلهای بالاتر، ساخت آینده سیاست جهانی باشد، و این نکته که ارزش اصلی تصاویر در تواناییشان برای برجسته ساختن روندهای مهم در زمان حال است.
فردین منصوری؛ علی ثقفی؛ نعمتاله موسیپور
چکیده
دانش حسابداری در ایران، با گذر از دوران آموزش، چندی است که به طور جدی وارد عرصه پژوهش و تحقیق شدهاست. با افزایش تحصیلات تکمیلی و بودجههای تحقیقاتی، رسالهها و طرحهای پژوهشی زیادی اجرا شده است و تجارب بسیاری در باب چگونگی انجام پژوهش در سطح استانداردهای متعارف انباشته شده است. این مسئله انتظاراتی ایجاد کرده است؛ از جمله اینکه این ...
بیشتر
دانش حسابداری در ایران، با گذر از دوران آموزش، چندی است که به طور جدی وارد عرصه پژوهش و تحقیق شدهاست. با افزایش تحصیلات تکمیلی و بودجههای تحقیقاتی، رسالهها و طرحهای پژوهشی زیادی اجرا شده است و تجارب بسیاری در باب چگونگی انجام پژوهش در سطح استانداردهای متعارف انباشته شده است. این مسئله انتظاراتی ایجاد کرده است؛ از جمله اینکه این پژوهشها در حل مشکلهای پولی و مالی کارساز افتد. علیرغم همه تلاشهای صورت گرفته در عرصههای پژوهشی کماکان مشکلهای فراوانی در حوزه مالی و حسابداری کشور به قوت خود باقیمانده است. یکی از جلوههای ظهور فعالیتهای علمی رشتههای دانشگاهی و از جمله حسابداری، رسالههای دکتری هستند که کاری جمعی و مسألهمحور محسوب میشوند که پس از طی فرایند داوری علمی مشروعیت مییابند.بدیهی است این رسالهها - علیالخصوص رسالههای کاربردی - باید بتواند بخشی از مشکلهای این حوزه را مرتفع نماید، اما در عمل چنین نیست.سوال اینجاست که چرا محصول یک فرآیند علمی، قادر به روشنگری و تبیین لبههای تاریک واقعیتهای موجود نیست؟ چرا سیاستگزاران و مسئولین، علیرغم اعلام نیاز مکرر به دریافت مشاورههای عالمانه، در دشوارترین شرایط نامطمئن تصمیمگیری، به جای رجوع به توصیههای سیاستی ارائه شده از سوی بدنه پژوهشی، ترجیح میدهند صرفاً به سراغ سوابق منبعث از تجارب گذشته خود رفته و تصمیمهای کلیدی کشور را اتخاذ کنند؟ ناکامی در کاربستپذیری رسالهها از دیدگاه منع ماهیتی (دیدگاهی که توصیههای سیاستی منتج از رسالههای تحصیلی را فاقد ویژگیهای لازم برای اجرا میداند) در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. به این منظور، ابتدا شاخصهای یک رساله کاربردی استخراج و در معرض قضاوت 110 تن از صاحبنظران قرار گرفت و پس از پالایش و رتبهبندی شاخصها، رسالههای دکتری حسابداری در یک مطالعه جامع با شاخصهای مورد نظر مقایسه گردید. در نهایت ضمن آسیبشناسی تحقیقهای انجام شده، مدل مناسب کاربستپذیر پژوهشهای کاربردی تبیین گردیده است.
میان رشتهای
محمد نقی فراهانی؛ حمید خانی پور
چکیده
روانشناسی میتواند در نقش یک علم میانجی، علوم انسانی را به هم مرتبط کند. اهداف این مقاله عبارتند از: 1- بررسی تاریخچه علاقهمندیهای میانرشتهای در روانشناسی؛ 2- بررسی حوزههای مشترک روانشناسی و سایر علوم انسانی؛ 3- تبیینهای روانشناختی ناکام ماندن مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی ایران؛ 4- سازوکارهای روانشناختی ...
بیشتر
روانشناسی میتواند در نقش یک علم میانجی، علوم انسانی را به هم مرتبط کند. اهداف این مقاله عبارتند از: 1- بررسی تاریخچه علاقهمندیهای میانرشتهای در روانشناسی؛ 2- بررسی حوزههای مشترک روانشناسی و سایر علوم انسانی؛ 3- تبیینهای روانشناختی ناکام ماندن مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی ایران؛ 4- سازوکارهای روانشناختی اثرگذاری تأسیس مؤسسههای میانرشتهای در توسعه آموزش عالی؛ و 5- راههای ارتقای همکاری روانشناسان در مطالعات میانرشتهای ایران. مطالعات میانرشتهای، نیازمند تأسیس و توسعه مؤسسههای میانرشتهای است که برونداد آن، یکپارچگی نظری و توسعه راهحلهای جامع و کلنگر به نیازهای زیستی، روانی، اجتماعی، و اخلاقی انسان خواهد بود. فرایندهای مخرب مرتبط با پویاییهای کار گروهی، سوگیری خود افزایی و کمبود مؤسسههای میانرشتهای بهعنوان داربستهای اجتماعی تحول علوم انسانی، ازجمله دلایل شکست همکاریهای میانرشتهای در ایران است. توسعه مؤسسههای میانرشتهای که روانشناسی نیز در آن نقش داشته باشد، مستلزم تغییر دادن برنامههای درسی، گسترش شاخههای روانشناسی، و اتخاذ رویکردهای گفتمانی در روانشناسی است.
محیط زیست
بیت الله محمودی
چکیده
تضاد بین مسائل و نیازهای اجتماعی و اقتصادی در سطوح مختلف به خصوص در سطح جوامع محلی و رویکردهای برنامه ریزی و مدیریت در عرصه های جنگلی، بعنوان بزرگترین معضل عدم اجرای موفق برنامه ها و طرح های مربوط به جنگلهای کشور مطرح است. تحلیل جایگاه مسائل اجتماعی در فرایند برنامه ریزی و مدیریت جنگل های کشور از چشم انداز میان رشته ای با تحلیل پژوهش ...
بیشتر
تضاد بین مسائل و نیازهای اجتماعی و اقتصادی در سطوح مختلف به خصوص در سطح جوامع محلی و رویکردهای برنامه ریزی و مدیریت در عرصه های جنگلی، بعنوان بزرگترین معضل عدم اجرای موفق برنامه ها و طرح های مربوط به جنگلهای کشور مطرح است. تحلیل جایگاه مسائل اجتماعی در فرایند برنامه ریزی و مدیریت جنگل های کشور از چشم انداز میان رشته ای با تحلیل پژوهش های انجام شده در حوزه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی مرتبط با منابع طبیعی و جنگلداری کشور، هدف این مقاله بوده است. در همین راستا با بهره گیری از روش کیفی تحلیل مضمون، به تحلیل محتوای آثار پژوهشی مرتبط در بازه 10 ساله 1388 تا 1398 اقدام گردید. 217 مقاله برای بررسی اولیه و 31 مقاله نهایی جهت استخراج مضامین بکار رفته در خصوص مسایل اجتماعی و مدیریت جنگل انتخاب گردید. مطابق این بررسی 372 مضمون فرعی در قالب 14 مضمون اصلی و 2 بعد مدیریتی و ساختار اجتماعی و اقتصادی طبقه بندی گردید. این تحلیل نشان می دهد مسائل و مضامین اصلی و فرعی مرتبط با ساختار اجتماعی و اقتصادی مناطق جنگلی کشور که در خود مسائل اجتماعی را موجب می شوند در سطح بسیار کوچک و محصور در حلقه مدیریت اجرایی جنگل های کشور واقع شدهاند. بدین معنی که در فرایند تصمیم گیری این مضامین تنها و صرفاً نقش تسهیل کنندگی را عهده دار هستند. این موضوع عامل اصلی موفق نبودن اجرای طرح های جنگلداری و مستمر بودن تخریب جنگل در رویشگاههای جنگلی شمال و خارج از شمال است.
بحران ویروس کرونا
محمدحسین بادامچی؛ فاطمه البرزی
چکیده
کرونا در دو موج پیاپی نهادهای اجتماعی عمده سنتی و مدرن در ایران را به تعلیق در آورد. خیلی زود هیئتها، مساجد و مناسک دینی و بهتدریج خیابان و رستورانها و پارکها و سینماها و کافهها بسته شدند. در مقابل این دو موج تعلیقکننده، که همچنان هم با قوت بسیار باقی است، دو نهاد فضای مجازی و خانه نیز تقویت شدند و بار تداوم امر اجتماعی و ...
بیشتر
کرونا در دو موج پیاپی نهادهای اجتماعی عمده سنتی و مدرن در ایران را به تعلیق در آورد. خیلی زود هیئتها، مساجد و مناسک دینی و بهتدریج خیابان و رستورانها و پارکها و سینماها و کافهها بسته شدند. در مقابل این دو موج تعلیقکننده، که همچنان هم با قوت بسیار باقی است، دو نهاد فضای مجازی و خانه نیز تقویت شدند و بار تداوم امر اجتماعی و فرهنگی و حتی آموزشی را در ایران سال 1399 به دوش کشیدند. به نظر میرسد در شرایطی که کرونا جامعه را به تعلیق درآورده، این «زنِ مجازی» است که در تقاطع خانه و فضای مجازی بار تداوم امر اجتماعی در ایران امروز را به دوش میکشد. هدف از این مقاله معرفی این نهاد اجتماعیِ زنانه نوینی است که از میانهٔ تعلیق سنت و مدرنیته مردانهٔ ایرانی در حال ظهور است. در این مقاله از چارچوب نظری نعمتاله فاضلی دربارهٔ بازگشت غیرسنتی به خانه و نظریهٔ ظهور «خانهٔ فعال» در کرونا، و نظریهٔ سایبورگ دانا هاراوی دربارهٔ ویژگیهای زنانه انسانِ آمیخته به تکنولوژی و همچنین، برخی پژوهشهای انجامشده درباره تأثیر فضای مجازی بر زنان و تحلیل کیفی محتوای اینستاگرامی بههنگام شیوع اول کرونا (اسفند 98 تا خرداد99) استفاده شده است. یافتههای این مقاله نوید ظهور نسل تازهای از «زن نوین ایرانی» است؛ نسل سومی از زنان پساسنتیـپسامدرن، که نه چون زنان سنتی (بخشی از خانه)، و نه چون زنان مدرن (بخشی از خیابان)، بلکه شهروندی مولّد در «خانهـاینستاگرام» هستند و «فاعلیت زنانه»ای از خود بروز میدهند که در چارچوب زنانگی تحقیرشدهٔ دوران سنتی و مدرن نمیگنجد.
سید عبدالامیر نبوی
چکیده
مفهوم کلیدی «گذار» بیشتر در نظریات نوسازی و توسعه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. برخی از نظریهپردازان توسعه با ملاک قرار دادن شاخصهایی در حوزههای اقتصاد، سیاست و فرهنگ، حرکتی خطی از جامعه سنتی به جامعه مدرن را تصویر کردهاند و بهویژه برای مرحله میانی (دوره گذار) ویژگیهای را برشمردهاند. مهمترین کاستی چنین نگرشی ...
بیشتر
مفهوم کلیدی «گذار» بیشتر در نظریات نوسازی و توسعه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. برخی از نظریهپردازان توسعه با ملاک قرار دادن شاخصهایی در حوزههای اقتصاد، سیاست و فرهنگ، حرکتی خطی از جامعه سنتی به جامعه مدرن را تصویر کردهاند و بهویژه برای مرحله میانی (دوره گذار) ویژگیهای را برشمردهاند. مهمترین کاستی چنین نگرشی آن است که به بررسی بخشی از شاخصهای عینی بسنده میکند و از صورتبندی و تحلیل علل شکلگیری اندیشههای سیاسی در جوامع در حال گذار ناتوان میماند؛ ازاینرو، مقاله حاضر با مبنا قرار دادن رویکرد ماکس وبر، به بازتعریف سه مفهوم جامعه سنتی، جامعه در حال گذار و جامعه مدرن پرداخته است. گسستگی بین واقعیتهای زندگی سیاسی، اجتماعی و پاسخهای چهارچوب فکری حاکم بر جامعه، یا ناتوانی آن چهارچوب از تبیین واقعیتها سبب میشود که جامعه وارد دوران گذار شود. مهمترین ویژگی جامعه در حال گذار، بروز بحران معناست. بین این بحران و شکلگیری اندیشه سیاسی همبستگی وجود دارد. در واقع، اندیشه سیاسی بخشی از پاسخ نخبگان فکری یک جامعه به بحران معنایی است که در آن جامعه احساس میشود. در نتیجه، این سیر بحث، بهرهگیری از نگاهی میانرشتهای را در پژوهش درباره دوره گذار ضروری میسازد و مباحث و یافتههای حوزههایی چون اندیشه سیاسی، جامعهشناسی سیاسی و حتی مردمشناسی را وارد تحلیل این مفهوم میکند.
آینده پژوهی آموزش عالی
آرمان خالدی؛ رضا اسدی فرد؛ علی شجاعتی؛ جلیل غریبی
چکیده
ماهیت مشاغل در آینده بهواسطۀ روندها و تغییر و تحولات سطح جامعه با امروز متفاوت هستند. بنابراین، نمیتوان انتظار داشت که نیروی انسانیای که برای مشاغل گذشته آموزش دیدهاند، پتانسیل ایفای نقش در مشاغل جدید و نوظهور آینده را داشته باشند. دراینبین، مشاغل بخش کشاورزی بهعنوان یکی از بخشهای دارای توان اشتغالزایی بالا نیز تحتتأثیر ...
بیشتر
ماهیت مشاغل در آینده بهواسطۀ روندها و تغییر و تحولات سطح جامعه با امروز متفاوت هستند. بنابراین، نمیتوان انتظار داشت که نیروی انسانیای که برای مشاغل گذشته آموزش دیدهاند، پتانسیل ایفای نقش در مشاغل جدید و نوظهور آینده را داشته باشند. دراینبین، مشاغل بخش کشاورزی بهعنوان یکی از بخشهای دارای توان اشتغالزایی بالا نیز تحتتأثیر روندهای تحولآفرین تغییر خواهند کرد. ازاینرو، مقالۀ حاضر به دنبال آیندهپژوهی مشاغل بخش کشاورزی است. برای این هدف، از رویکرد کیفی پیمایش محیطی بهعنوان روش اکتشافی در آیندهپژوهی استفاده شده است. در این راستا، با استفاده از بررسی اسناد و گزارشها و همچنین شناسایی سیزده متخصص در حوزههای مختلف کشاورزی بهخصوص پژوهش، برنامهریزی و سیاستگذاری مشاغل کشاورزی به روش گلولۀ برفی و مصاحبه با آنها، فهرست روندهای تحولآفرین آینده و همچنین تأثیر آن بر مشاغل این بخش تحلیل شد. درمجموع، نتایج مقاله نشان میدهد که از یکطرف، روندهایی مانند کاهش توان اقتصادیِ و کوچکشدن زمینهای کشاورزی و متعاقب آن افزایش ریسک فعالیتهای کشاورزی بر اشتغال حوزۀ کشاورزی تأثیر منفی دارند و از طرف دیگر، روند افزایش جمعیت و ضروریبودن تولیدات کشاورزی برای جامعه عواملی هستند که بهخودیخود قدرت قابلتوجهی برای مقابله با این عوامل و افزایش تقاضای مشاغل کشاورزی دارند. برایند این عوامل نهایتاً سبب ظهور مشاغل مبتنی بر محصولاتی با حاشیۀ سود بالاتر و دانشبنیان و تمرکز بر کسبوکارهای کاهش یا بازیابی ضایعات خواهد شد.
فاطمه مهاجرانی؛ بهمن حاجی پور؛ شهریار عزیزی؛ اکبر عالم تبریز
چکیده
مهمترین عامل مؤثر در عملکرد بازارگرایی دانشگاه، اشتغال دانشآموختگان در بازار و در نتیجه بهبود عملکرد بازارگرایی است. بازارگرایی در صنعت آموزشی در دید کلنگر با اشتغال دانشآموختگان ارتباط مؤثر و ویژهای دارد. شناسایی عواملی از دانشگاه که در بازار عملکرد دارند و باعث بهبود این عملکرد میشوند با هدف اشتغال دانشآموختگان ...
بیشتر
مهمترین عامل مؤثر در عملکرد بازارگرایی دانشگاه، اشتغال دانشآموختگان در بازار و در نتیجه بهبود عملکرد بازارگرایی است. بازارگرایی در صنعت آموزشی در دید کلنگر با اشتغال دانشآموختگان ارتباط مؤثر و ویژهای دارد. شناسایی عواملی از دانشگاه که در بازار عملکرد دارند و باعث بهبود این عملکرد میشوند با هدف اشتغال دانشآموختگان یکی از مهمترین اهداف این تحقیق است. با توجه به اینکه موضوع عملکرد در بازار، حوزههای مختلف برنامهریزی آموزشی، سیاستگذاریهای کلان آموزش کشور، تدوین و برنامهریزی درسی و سایر موارد را شامل میشود در حوزۀ موضوعات بینرشتهای قرار میگیرد که رشتههای متفاوتی مانند مدیریت آموزشی، مدیریت راهبردی، مهندسی و برنامهریزی درسی، مدیریت عملکرد بازار را درگیر میسازد. منطبق با نیاز فضای حاکم بر مسئله، در این مقاله یک مدل فرایندی سهمرحلهای ارائه شده است. با توجه به تجزیهوتحلیل صورتگرفته بر روی ابعاد و مؤلفههای شناساییشده با استفاده از تکنیک دلفی فازی در روش تحلیل تفسیری ساختاری، ارتباط با صنعت و پروژههای صنعتی اهمیت بسزایی در بازارگرایی و مطابقت آموزشهای دانشگاهی و نیاز بازار ایفا میکند. همینطور میزان برخورداری بهدلیل اینکه دربرگیرندۀ سطح رفاه و زیرساخت دانشکده و منطقۀ پیرامون است، تأثیر زیادی بر سطح عملکرد در بازار مطابق با نتایج حاصل از نمونهای مشتمل بر نه مرکز و آموزشکدۀ این دانشگاه دارد.
آینده پژوهی آموزش عالی
احد رضایان قیه باشی؛ علی اصغر پورعزت
چکیده
سازمانها، آحاد جامعه، نخبگان، و خطمشیهای دولتی، درحالیکه خود بهشدت تحت تأثیر دانشمندان رشتههای علمی گوناگون قرار دارند، به روشهای گوناگون بر فراگرد ساخت آینده تأثیر میگذارند. براساس نظریههای «وضع» و «ساخت اجتماعی واقعیت»، و مدل خطمشیگذاری «نخبگانـتودهها»، آینده بهطور مستمر تحت تأثیر ...
بیشتر
سازمانها، آحاد جامعه، نخبگان، و خطمشیهای دولتی، درحالیکه خود بهشدت تحت تأثیر دانشمندان رشتههای علمی گوناگون قرار دارند، به روشهای گوناگون بر فراگرد ساخت آینده تأثیر میگذارند. براساس نظریههای «وضع» و «ساخت اجتماعی واقعیت»، و مدل خطمشیگذاری «نخبگانـتودهها»، آینده بهطور مستمر تحت تأثیر عناصر فردی و سازمانی فعال در جامعه در حال شکلگیری است و این افراد و سازمانها، معمولاً اقدامات خویش را با توجیهاتی علمی صورتبندی میکنند؛ توجیهاتی که در تعامل با دانشمندان و نخبگان میآموزند. ضمن اینکه یافته علمی حاصل از تلاش پژوهشگران رشتههای علمی گوناگون، ممکن است در قالب مجموعهای از نظریههای معطوف به اجرا، ساخت جهان آینده را تحت تأثیر قرار دهند. زیرا این علوم میانرشتهای، برایند نظری علوم و فنون گوناگون بوده و نظریهها و استراتژیهای تغییر و برنامههای تحول آینده را تحت تأثیر قرار میدهند؛ تأثیری که از طریق رسوخ دانش به زبان عامه، منطق کارگزاران دولتی، و رویههای رفتاری و ساختاری مرسوم در روند توسعه سازمانها و نهادهای اجتماعی، ایجاد میشود. این مقاله با طرح این پرسش که آینده چگونه ساخته میشود؟ فراگرد ساخت آینده را برایند مؤلفههای اجتماعی، واقعیتهای زبانی، مدلهای تصمیمگیری و کنشگری فوقفعال بازیگران (سازمانها، احاد مردم و نخبگان) معرفی میکند. این مؤلفهها با تأثیرپذیری از علوم میانرشتهای و تأثیرگذاری متقابل بر آن، واقعیت آینده را شکل میدهند.
بحران ویروس کرونا
سعیده سعیدی
چکیده
موقتی پنداشتن حضور میلیونی اتباع افغانستان در چهار دههٔ گذشته بهعنوان مسئلهای اجتماعی بسترساز چالشهای متعددی برای هر دو طرف شده است. این نوشتار بهدنبال فهم دلالتهای موقعیت پاندمیک کرونا بر تجربه زیستهٔ دانشجویان افغانستانی در چارچوب شناخت کلیتر وضعیت مهاجران افغانستانی ساکن ایران است. جمعآوری دادهها از طریق تکنیک ...
بیشتر
موقتی پنداشتن حضور میلیونی اتباع افغانستان در چهار دههٔ گذشته بهعنوان مسئلهای اجتماعی بسترساز چالشهای متعددی برای هر دو طرف شده است. این نوشتار بهدنبال فهم دلالتهای موقعیت پاندمیک کرونا بر تجربه زیستهٔ دانشجویان افغانستانی در چارچوب شناخت کلیتر وضعیت مهاجران افغانستانی ساکن ایران است. جمعآوری دادهها از طریق تکنیک مردمنگاری مجازی بوده و مدل ادغام اردال و اپن بستر نظری این مقاله را شکل میدهد. فرضیهٔ محوری این است که موقعیت همهگیری کرونا تأثیرات گستردهای بر ابعاد آموزشی، اقتصادی و اجتماعی مهاجران بهطورعام و دانشجویان افغانستانی بهطورخاص گذاشته است، مهمترین تأثیر منفی این اضطراب اجتماعی در تقاطع با ملیّت، جنسیت و طبقه، فربهشدن نابرابریهای آموزشی و جنسیتی در زیست روزمرهٔ مهاجران است. از سوی دیگر مهمترین تغییر مثبت ناشی از موقعیت کرونا، مرئیشدن حضور مهاجران در سطح افکار عمومی و عرصه سیاستگذاری است که زمینههای ادغام ساختاری مهاجران را تاحدی تسهیل نموده است. بحران کرونا با فربهکردن مفهوم همسرنوشتی دستگاه سیاستگذار را متوجه این موضوع کرده که همه اعضای جامعه در یک قایق سوار هستند و مغفول گذاشتن بخشی از جمعیت کشور برخلاف منافع ملّی بوده و پتانسیل تهدید دارد. در نتیجه، با مرئیکردن حضور میلیونی مهاجران بهصورت محدود و قطاعی فرایند ادغام ساختاری مهاجران را تسریع نموده است.
میان رشتهای
مهدی مظفرینیا؛ عباس منوچهری؛ مسعود غفاری؛ فرشاد مؤمنی
چکیده
شرایط توفیق و دلایل عدم توفیق استراتژیها و برنامههای توسعه، از دغدغهها و موضوعات مهم در قلمرو «مطالعات توسعه» بوده است. این مسئله به صورتهای مختلفی تبیین شده است، از جمله از این منظر که میان کارآمدی استراتژیها و برنامههای توسعه و نوع نظریههای توسعه که مبنای برنامهریزی بودهاند ارتباط وثیقی وجود دارد. بنابه نظریه ...
بیشتر
شرایط توفیق و دلایل عدم توفیق استراتژیها و برنامههای توسعه، از دغدغهها و موضوعات مهم در قلمرو «مطالعات توسعه» بوده است. این مسئله به صورتهای مختلفی تبیین شده است، از جمله از این منظر که میان کارآمدی استراتژیها و برنامههای توسعه و نوع نظریههای توسعه که مبنای برنامهریزی بودهاند ارتباط وثیقی وجود دارد. بنابه نظریه دلالتی _ پارادایمی که رابطه بین نظریههای توسعه و اندیشه سیاسی را تبیین کرده است و نظریه توسعه را یکی از دلالتهای کاربردی اندیشه سیاسی محسوب میکند، یکی از شرایط توفیق استراتژیها و برنامههای توسعه میتواند به بنیاد اندیشگانی سیاسی نظریههای توسعه بازگردد. در این مقاله، به اندیشه سیاسی پشتوانه نظریه «مراحل رشد اقتصادی روستو» که از اولین و مهمترین نظریات توسعه میباشد و در دهه 1960 میلادی، موجب تثبیت تفکر این دوره، یعنی «توسعه» به مثابه «رشد»، شده است، پرداخته میشود و با بهرهگیری از روش تحلیل محتوای کیفی، نشان داده خواهد شد که چگونه بنیاد اندیشگانی سیاسی نظریه «مراحل رشد اقتصادی روستو» بر اساس اصل «بیشترین فایده برای بیشترین افراد» متناسب با اندیشه سیاسی فایدهگرایی بنتام است.
برنامه هفته توسعه در ایران
کیومرث اشتریان
چکیده
این مقاله در پی آن است که نشان دهد که چگونه انقلاب چهارم صنعتی زمینه گستردهای برای نوآوریهای گوناگون فراهم آورده است و چگونه این نوآوریها پارادایم سنتی برنامهریزی دولتی را بهشدت متأثر کرده است. این مقاله بر پیشینهای از ادبیات تأثیر فناوریهای انقلاب چهارم صنعتی و تحول در نظامهای برنامهریزی استوار است. روش مورد استفاده ...
بیشتر
این مقاله در پی آن است که نشان دهد که چگونه انقلاب چهارم صنعتی زمینه گستردهای برای نوآوریهای گوناگون فراهم آورده است و چگونه این نوآوریها پارادایم سنتی برنامهریزی دولتی را بهشدت متأثر کرده است. این مقاله بر پیشینهای از ادبیات تأثیر فناوریهای انقلاب چهارم صنعتی و تحول در نظامهای برنامهریزی استوار است. روش مورد استفاده بر اساس سنتز تحلیلی ادبیات موجود و بهکارگیری آن در برنامهریزی دولتی است. یافتههای تحلیلی حاکی از آن است که برنامۀ هفتم نیازمند بازنگریهایی اساسی از حیث تغییرات پارادایمی ناشی از نظامهای سایبری فیزیکی است. نظامهای سایبری فیزیکی ملاحظات، الزامات و شرایط جدیدی بهوجود آوردهاند تا سازمانهای سنتی برنامهریزی به سوی تأکید بر دادههای اداری و ابزارهای تحلیلی این دادهها تغییر جهت دهند و به سوی مفهوم جدیدی از اداره، یعنی دولت بهمثابه فراهمکننده بسترهای اطلاعاتیـارتباطاتی، حرکت کنند و بهطورکلی، ساختار اداری و منابع انسانی خود را کاملاً دگرگون کنند. این تغییر پارادایم دامنهای از جابجایی منبع شناخت برای برنامهریزی تا تغییر ساختارها و فرایندهای برنامهریزی دولتی را دربرمیگیرد. منبع شناختِ برنامهریزی از دانشهای مرتبط با مدیریت و علوم اداری و سیاستگذاری عمومی به دانشها و ابزارهای فناوری اطلاعات انتقال مییابد. این دگرگونی، سازمانهای برنامهریزی دولتی را در دوراهی سختی قرار میدهد: پذیرش تحول پارادایمی یا فروپاشی این سازمانها. پیشنهاد این مقاله ایجاد «سازمان دادهکاوی و برنامهریزی هوشمند سایبری کشور» از ترکیب سازمان برنامهوبودجه و سازمان اداری استخدامی است تا بتوان احاله وظایف برنامهریزی به بخش مدنیـکارشناسی جامعه و کارآفرینی اجتماعی در سیاستگذاری عمومی و انفصال برنامه از سازمانهای مرکزی برنامهریزی را پیگیری نمود. برهم زدن مقاطع زمانی برای برنامههای 5 ساله از پیامدهای گسست تاریخی ناشی از سیستمهای «سایبرـفیزیکال» است. در این چشمانداز هر دستگاه مسئول تحلیل و بهروزرسانی دائمی معادلههای اصلی (تعادلهای) حوزه خویش است: پیشبینی تعادل فیزیکی (پیشبینی تولید، مصرف، سرمایهگذاری)، پیشبینی تعادل بر حسب ارزش (پیشبینی قیمتها، درآمدها، پسانداز و ...) پیشبینی تعادل مالی (پیشبینیهای مالی) در حوزههایی همچون مبادلات خارجی، اشتغال، سرمایهگذاری، آموزش، تولید صنعتی، مصارف دارو، هزینه مصارف درمان، و ... . سازمان برنامهوبودجه و سازمان اداری استخدامی یا باید الزامات جدید را بپذیرند یا اینکه راه فروپاشی را در پیش گیرند.
علوم سیاسی
عباس منوچهری؛ سعید نریمان
چکیده
رهیافت قابلیت آمارتیا سن، هرچند بحث اولیه خود را از حوزه رفاه و اقتصاد شروع کرده است، ولی بهسرعت به دیگر حوزههای دانشگاهی (حوزههای اجتماعی و انسانی) گسترش یافت. این رهیافت در بسیاری از حوزههای تخصصی بهکار رفته و کاربردی شده است. با وجود بسط رهیافت «قابلیت» در حوزههای علوم اجتماعی و دانش سیاسی، ورود آن به حوزه شهروندی ...
بیشتر
رهیافت قابلیت آمارتیا سن، هرچند بحث اولیه خود را از حوزه رفاه و اقتصاد شروع کرده است، ولی بهسرعت به دیگر حوزههای دانشگاهی (حوزههای اجتماعی و انسانی) گسترش یافت. این رهیافت در بسیاری از حوزههای تخصصی بهکار رفته و کاربردی شده است. با وجود بسط رهیافت «قابلیت» در حوزههای علوم اجتماعی و دانش سیاسی، ورود آن به حوزه شهروندی و بسط نظری آن در این فضا، مهجور واقع شده است.هدف اصلی این مقاله پاسخ به این پرسش است که آیا رهیافت قابلیت، از مؤلفههای لازم برای تدوین یک نظریه شهروندی برخوردار است؟ ازآنجاکه همه سنتهای شهروندی دارای دو مقوله حق و مسئولیت هستند، در صورت وجود این دو مفهوم در رهیافت قابلیت بهگونهای که نسبت بین آنها بتواند رابطه فرد با جامعه و دولت را توصیف کند، میتوان ادعا کرد که رهیافت قابلیت آمارتیا سن بهصورت بالقوه، مقوله شهروندی را نیز دربر میگیرد. در این مقاله مشخص شده است که این رهیافت با تأکید بر مؤلفههایی مانند «حق اخلاقی» و «مسئولیت متعهدانه»، از ظرفیت لازم برای تدوین مقوله «شهروندی قابلیتی» برخوردار است.
حسین حشمتی مولائی
چکیده
این مقاله بر اساس روشهای موثر آموزش و پژوهش اقتصاد اسلامی مبتنی بر نظام میان رشته ای بحث می نماید. در این مقاله ابتدا ضرورت و اهمیت این روش را در اقتصاد اسلامی مورد بررسی قرار داده و سپس روشهای غیر رشته ای معمول را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهیم ، به این ترتیب ، براساس یک پژوهش میدانی که بر اساس نظرات اساتید اقتصاد اسلامی جمع آوری شده ...
بیشتر
این مقاله بر اساس روشهای موثر آموزش و پژوهش اقتصاد اسلامی مبتنی بر نظام میان رشته ای بحث می نماید. در این مقاله ابتدا ضرورت و اهمیت این روش را در اقتصاد اسلامی مورد بررسی قرار داده و سپس روشهای غیر رشته ای معمول را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهیم ، به این ترتیب ، براساس یک پژوهش میدانی که بر اساس نظرات اساتید اقتصاد اسلامی جمع آوری شده است و نظرات و علایق مختلف مربوط به موضوع اقتصاد اسلامی در آن متمرکز شده است ، نتایج مورد مقایسه، بهره برداری و استفاده قرار خواهد گرفت. بنابراین با توجه به پیشنیازها وارتباطات مختلف کاربردی اقتصاد اسلامی در جنبه های مختلف براساس رهیافتی میان رشته ای، می توان سطح آموزشی و پژوهشی اقتصاد اسلامی را هم برای دانشجو و هم برای مدرس اقتصاد اسلامی ارتقاء بخشید. توجه به آموزش و پژوهش اقتصاد اسلامی به عنوان فرآیندی میان رشته ای ، با توجه به تازگی و قدرت نوآورانه آن می تواند تحرکی درسایرعلوم ایجاد کرده و علاوه بر نوعی الگوسازی ، موتور محرکه ای برای رشته های علوم انسانی باشد. در این مقاله کوشش خواهیم نمود که با استفاده از تمرکز علایق گروهی با توجه به نتایجی که بر اساس احترام به همه نظرات مدرسین و محققین مربوطه صورت گرفته ، موضوع را بررسی نموده و نهایتا پیشنهادهایی را ارائه کنیم.
میان رشتهای
طلیعه مقیمی؛ حمیدرضا اراسته؛ کامران محمدخانی
چکیده
با توجه به پیشرفتهای علمی اخیر در جمهوری اسلامی ایران، پیشبرد دیپلماسی علم و فناوری در اولویت برنامههای راهبردی کشورمان قرار گرفته است. مقاله حاضر بهلحاظ پرداختن به نقش نظامهای آموزش عالی و سیاست خارجی در پیشبرد دیپلماسی علم و فناوری، از نوع پژوهشهای میانرشتهای نوآورانه است و برای نخستینبار با ایجاد رابطهای دوسویه ...
بیشتر
با توجه به پیشرفتهای علمی اخیر در جمهوری اسلامی ایران، پیشبرد دیپلماسی علم و فناوری در اولویت برنامههای راهبردی کشورمان قرار گرفته است. مقاله حاضر بهلحاظ پرداختن به نقش نظامهای آموزش عالی و سیاست خارجی در پیشبرد دیپلماسی علم و فناوری، از نوع پژوهشهای میانرشتهای نوآورانه است و برای نخستینبار با ایجاد رابطهای دوسویه از طریق پیشبرد دیپلماسی علم و فناوری، دو حوزه مدیریت آموزش عالی کشور و سیاست خارجی را به هم پیوند میدهد؛ همچنین بر مبنای هدف، از نوع کاربردی و از نظر نحوه جمعآوری اطلاعات، پیمایشی است. برای پاسخ به پرسشهای پژوهش، از دو روش کیفی (مصاحبه نیمهساختاریافته) و کمی (پرسشنامه) استفاده شده است. جامعه آماری در روش کیفی، 6 نفر از صاحبنظران حوزههای آموزش عالی و سیاست خارجی (بهلحاظ ماهیت بینرشتهای پژوهش) هستند که در مصاحبه شرکت کردهاند. جامعه آماری برای ابزار کمی نیز اعضای هیئت علمی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی هستند. یافتههای بهدستآمده از این پژوهش، بیانگر کارآمدی آن در سیاستگذاریهای دو حوزه مورداشاره است و مدل نهایی شامل 3 بعد و 30 مؤلفه برای پیشبرد دیپلماسی علم و فناوری در کشور و 5 عامل و 21 ملاک، برای ارتقای نقش نظام آموزش عالی در پیشبرد دیپلماسی علم و فناوری است. توسعه ظرفیتهای کشور در مسیر پیشبرد دیپلماسی علم و فناوری در همه ارکان جامعه، بهویژه جامعه علمی و توسعه همکاریهای علمی و فناورانه میان نهادهای علمی کشور و همچنین تسهیل فرایند صدور روادید و تسهیلات ویژه برای جامعه علمی ایران و دیگر کشورها، در راستای توسعه دادوستدهای دانشگاهی، از مهمترین پیشنهادهای کاربردی، به دو نظام موردمطالعه این پژوهش برای پیشبرد دیپلماسی علم و فناوری است.
محمدحسین رحمتی
چکیده
در مقالهی حاضر، پس از ارائهی تعریف از علم و دین و تشریح رابطهی آنها، «علم دینی» و رویکردهای مختلف نسبت به آن تشریح میشوند. در ادامه، ضمن تبیین حوزهی بحث علم دینی، جایگاه ارزشها در علوم مورد توجه قرار گرفته و روشهای ارزشمحور کردن علوم (تکنیک تهذیب علوم و بومیسازی) مورد اشاره واقع میشوند و میانرشتهای بودن مدیریت ...
بیشتر
در مقالهی حاضر، پس از ارائهی تعریف از علم و دین و تشریح رابطهی آنها، «علم دینی» و رویکردهای مختلف نسبت به آن تشریح میشوند. در ادامه، ضمن تبیین حوزهی بحث علم دینی، جایگاه ارزشها در علوم مورد توجه قرار گرفته و روشهای ارزشمحور کردن علوم (تکنیک تهذیب علوم و بومیسازی) مورد اشاره واقع میشوند و میانرشتهای بودن مدیریت اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. بخش اصلی مقاله، به تشریح ابعاد و زوایایی میپردازد که آثار منتخب از میان کتابهای مدیریت اسلامی بر مبنای آنها تجزیه و تحلیل میشوند. در یک بررسی اجمالی مشخص شد حدود 70 جلد کتاب در این زمینه تألیف شده که در این مقاله 13 کتاب مورد بررسی قرار میگیرد. در بررسی فراتحلیلی مقاله، از چهار بُعد به این منابع پرداخته میشود که شامل بررسی محتوایی و موضوعی، بررسی روششناختی، بررسی منابع مورد استفاده و در نهایت بررسی مؤلفان و نویسندگان میشود
آینده پژوهی آموزش عالی
رضا منیعی؛ حامد کمالی
چکیده
موضوع اصلی آیندهپژوهی آموزش عالی، شناسایی نظاممند نیروها و پیشرانهای تغییر، فرصتها و تهدیدهای ناشی از تغییرات، خلق چشماندازها و آیندۀ مطلوب برای آموزش عالی و تدوین راهبردها و اقدامهای مؤثر برای دستیابی به آن است. ازاینرو، این مقاله به منظور فراتحلیل مطالعات میز آیندهپژوهی آموزش عالی بهعنوان یک مصداق تجربی از ...
بیشتر
موضوع اصلی آیندهپژوهی آموزش عالی، شناسایی نظاممند نیروها و پیشرانهای تغییر، فرصتها و تهدیدهای ناشی از تغییرات، خلق چشماندازها و آیندۀ مطلوب برای آموزش عالی و تدوین راهبردها و اقدامهای مؤثر برای دستیابی به آن است. ازاینرو، این مقاله به منظور فراتحلیل مطالعات میز آیندهپژوهی آموزش عالی بهعنوان یک مصداق تجربی از مطالعات آیندهپژوهی آموزش عالی در ایران نوشته شده است. برای این منظور با روش فراتحلیل کیفی به تحلیل و یکپارچهسازی این مطالعات با رویکرد جامع (کمّی و کیفی) در دو بُعد شکلی و محتوایی پرداخته شد. یافتهها در بعد شکلی تداوم و استمرار مطالعات میز در سالهای مختلف را با مشارکت متنوع ذینفعان درونی و اجتماعی آموزش عالی در سطوح مختلف نشان میدهد. در بعد محتوایی، مطالعات میز بر پنج مقولۀ موضوعی شامل مدیریت و برنامهریزی اثربخش در آموزش عالی، ارزشیابی و کیفیت دانشگاهها و مؤسسههای پژوهشی، برنامۀ درسی و یادگیری دانشگاهی، فناوری اطلاعات و ارتباطات و فضای مجازی در آموزش عالی، و اقتصاد آموزش عالی و دانشگاه متمرکز بوده است که ذیل هر یک از مقولات براساس شرایط و اقتضائات، مسائل دارای اولویت انتخاب، و در یک رویکرد میانرشتگی با رجوع به نخبگان و بحث کانونی آیندهپژوهی شده است. دستاوردهای این مطالعات میتواند در عرصۀ سیاستورزی و دانشورزی در بافتی میانرشتگی مورد توجه و استفادۀ دانشگاهیان قرار گیرد.
محمد رضا دهشیری
چکیده
این مقاله تلاش دارد با روشى توصیفى تحلیلى، رویکرد سازمان همکارى و توسعه اقتصادى به مطالعات میانرشتهاى را در عرصه آموزش عالى، بررسى و واکاوى کند. پژوهش حاضر ضمن بیان برنامهها و سیاستهاى سازمان مزبور در عرصه آموزش عالى، سیر تحول میانرشتهاى گرایى به فرارشتهاىگرایى را در مطالعات و پژوهشهاى این سازمان به بحث میگذارد و ...
بیشتر
این مقاله تلاش دارد با روشى توصیفى تحلیلى، رویکرد سازمان همکارى و توسعه اقتصادى به مطالعات میانرشتهاى را در عرصه آموزش عالى، بررسى و واکاوى کند. پژوهش حاضر ضمن بیان برنامهها و سیاستهاى سازمان مزبور در عرصه آموزش عالى، سیر تحول میانرشتهاى گرایى به فرارشتهاىگرایى را در مطالعات و پژوهشهاى این سازمان به بحث میگذارد و پس از بررسى دقیق و ژرفنگرى درباره دلایل گرایش آن به مطالعات فرارشتهاى، شاخصهاى گذار از میانرشتهاىگرایى ساختارى به فرارشتهاىگرایى رفتارى و موانع فراروى آن را تجزیه و تحلیل میکند. مقاله با این نتیجهگیرى به پایان میرسد که این سازمان گذار از میانرشتهاىگرایى ساختارى به فرارشتهاىگرایى رفتارى را مبناى سیاستگذارى و جهتگیرى آموزشى و پژوهشى خود در عرصه آموزش عالى قرار داده است؛ بهگونهاى که ضمن بالا بردن توانمندىها، نوآورىها، مهارتها و خلاقیتهاى دانشجویان و افزایش درک عینى آنان از اوضاع و نیازهاى اجتماعى و شغلى، زمینههاى حضور موفق و سازنده دانشپژوهان در بازار کار حرفهاى و پاسخگویى مؤثر آنان به نیازهاى جامعه خود را فراهم آورد
آب و هواشناسی
قاسم عزیزی؛ سارا نظیف؛ فائزه عباسی
چکیده
دریاچه ارومیه یکی از مهمترین و ارزشمندترین زیستبومهای آبی ایران است که در حال حاضر در شرایط بحرانی قرار گرفته و تغییرات زیادی در ویژگیها و عملکردهای آن بهوجود آمده است که افت تراز آب، کاهش بسیار شدید مساحت دریاچه و افزایش شوری آب، ازجمله این موارد است. هدف این مقاله، شناخت بهتر فرایندهای مؤثر بر نوسانات تراز آب دریاچه و ارزیابی ...
بیشتر
دریاچه ارومیه یکی از مهمترین و ارزشمندترین زیستبومهای آبی ایران است که در حال حاضر در شرایط بحرانی قرار گرفته و تغییرات زیادی در ویژگیها و عملکردهای آن بهوجود آمده است که افت تراز آب، کاهش بسیار شدید مساحت دریاچه و افزایش شوری آب، ازجمله این موارد است. هدف این مقاله، شناخت بهتر فرایندهای مؤثر بر نوسانات تراز آب دریاچه و ارزیابی سهم هریک از مؤلفههای تأثیرگذار است؛ ازاینرو، سیستم منابع و مصارف آب در محدوده حوضه آبریز دریاچه در قالب الگوی ونسیم طراحی شد. در طراحی الگو، اندرکنش و روابط متقابل مؤلفههای اثرگذار، شامل سدهای حوضه، برداشت از آبخوانها، و متغیرهای اقلیمی، بر سطح دریاچه در مقیاس ماهانه در بازه زمانی 1393-1378 درنظر گرفته شد. پس از واسنجی الگو، روند تأثیرگذاری هریک از متغیرها بر تراز آب دریاچه با طراحی سناریوهای مختلف ارزیابی شد. یافتهها حاکی از این است که بهرهبرداری از سدهای حوضه (26 درصد) بههمراه افزایش نیاز آبی (16 درصد) بهویژه در بخش کشاورزی، درمجموع سبب کاهش 42 درصدیِ جریان سطحی ورودی به دریاچه شدهاند. متغیرهای اقلیمی نیز سهمی معادل 16 درصد داشتهاند. در مورد نقش آبخوانهای ساحلی دریاچه نیز، هرچند آبنگاری معرف آبخوانها، روند افت تراز آبخوانها و پیشروی جبهه آب شور را در برخی از آنها نشان میدهد، بااینحال تراز آب زیرزمینی ورودی به دریاچه، مقدارِ ناچیزی بهدست آمد. لازم به ذکر است که میزان آب زهکشیشده از دریاچه به آبخوانهای مجاور همزمان با افت شدید سطح آبخوانها، بهدلیل دردسترس نبودن دادههای موردنیاز، محاسبه نشد.
علوم سیاسی
مهسا ادیبی؛ مجید توسلی رکن آبادی؛ سیدمحمدعلی تقوی
چکیده
نحوهٔ برخورد با غرب از مهمترین مؤلفههای مهم فضای اندیشهای ایران است. انقلاب اسلامی یکی از محصولات همین دغدغهمندی اندیشهای میباشد. مطهری بهعنوان یکی از مهمترین ایدئولوگهای انقلاب کوشید تا در مقابله با پارادایم غزبزدگی با ایجاد ساز و برگی نوین برای باورها و اصول دینیِ سنتی، زمینهای فراهم کند که دین اسلام توان ...
بیشتر
نحوهٔ برخورد با غرب از مهمترین مؤلفههای مهم فضای اندیشهای ایران است. انقلاب اسلامی یکی از محصولات همین دغدغهمندی اندیشهای میباشد. مطهری بهعنوان یکی از مهمترین ایدئولوگهای انقلاب کوشید تا در مقابله با پارادایم غزبزدگی با ایجاد ساز و برگی نوین برای باورها و اصول دینیِ سنتی، زمینهای فراهم کند که دین اسلام توان رقابت با ایدئولوژیهای غربی را داشته باشد. او میخواست از این راه ایمان جوانان را در مبارزه با سکولاریسم حفظ کند. در این مسیر، با خلق معناها و مضامین جدیدی که برگرفته از عناصر سنتی، مذهبی، اسطورهای و مدرن بود به بازنمایی غرب پرداخت. در این مقاله سعی شده تا با بهرهگیری از آموزههای مطالعات پسااستعماری در باب غیریت و دیگریسازی بهعنوان چارچوب نظری و روش تحلیل گفتمان لاکلا و موفه بهمثابهٔ روش، به این سؤال پاسخ داده شود که غرب در گفتمان سیاسی مطهری چگونه بازنمایی میشود؟ یافتههای این مقاله مبیّن آن است که مطهری از طریق مکانسیم بازنمایی و غیریتسازی به ترسیم یک مرز هویتی میان «ما»ی ایرانی و «دیگری» غربی پرداخته و به تولید تصویری از غرب اقدام کرد که واجد دالهایی چون امپریالیست، استثمارگر، شیطان، ظالم، مستکبر، طاغوت و ظلمت است. این مقاله، بر اساس منطق همارزی، تفاوت غرب را در رویههای «استعماری» و«ضدیّت با دین» در گفتمان مطهری بررسی کرده و چگونگی برجستهسازی «خود» و حاشیهرانی بازنمایی غرب بهمثابهٔ «دیگری» را نشان میدهد.
آینده پژوهی آموزش عالی
مریم صنیع اجلال
چکیده
مطابق با نظریه پیچیدگی در جهان شبکهای و بههم پیوسته کنونی پیشرانهای متعددی در سیاستگذاری در توسعه علم و فنّاوری تأثیرگذارند. فهم روابط و چگونگی تأثیرگذاری این پیشرانها مستلزم بهکارگیری رویکردی میانرشتهای است. بنابر این رویکرد، در این مقاله موضوع توسعه علم و فنّاوری در حوزه سیاستگذاری در فضای تعاملات سیاسی بینالمللی ...
بیشتر
مطابق با نظریه پیچیدگی در جهان شبکهای و بههم پیوسته کنونی پیشرانهای متعددی در سیاستگذاری در توسعه علم و فنّاوری تأثیرگذارند. فهم روابط و چگونگی تأثیرگذاری این پیشرانها مستلزم بهکارگیری رویکردی میانرشتهای است. بنابر این رویکرد، در این مقاله موضوع توسعه علم و فنّاوری در حوزه سیاستگذاری در فضای تعاملات سیاسی بینالمللی بررسی میشود. دستیابی به جایگاه نخست علم و فنّاوری در منطقه جنوب غرب آسیا و نیز دستیابی به جایگاهی شایسته در جهان، نیازمند شناخت میانرشتهایِ کارکردها و تعامل میان کنشگران حوزه علم و فنّاوری از یکسو، و نظام دیپلماسی از سوی دیگر است. بر همین اساس، هدف اصلی این مقاله تبیین چگونگی تأثیرگذاری تعاملات سیاسی بینالمللی و نظام دیپلماسی بر سیاستهای مرتبط با توسعه علم و فنّاوری در جمهوری اسلامی ایران است. اتخاذ راهبرد تعامل هوشمندانه مبتنی بر دیپلماسی فعال برای حضور در نظام شبکهای بینالملل راه دستیابی به توسعه است. راهبرد دیگر، ارتقای سطح توانمندیهای علمی و فنّاورانه برای حفظ این حضور، در کنار گسترش تعاملات با سایر کنشگران نظام بینالملل با هدف تبدیل شدن به یکی از گرههای اثرگذار در نظام جهانی شبکهای است. مجموعه این راهبردها باعث میشود قدرتهای بزرگ نتوانند برای حذف ایران از نظام شبکهای اجماع کنند. از حیث مفهومی رویکرد حاکم بر مطالعه میانرشتهای و چارچوب نظری مورد استفاده مبتنی بر نظریه جامعه شبکهای مانوئل کاستلز است. همزمان از نظریات جهانی شدن و نظام جهانی والرستین نیز استفاده شده است. روش گردآوری دادهها مطالعه کتابخانه ای و بررسی اسنادی است.
بحران ویروس کرونا
غلامرضا ذاکرصالحی
چکیده
در این مقاله به آیندههای محتملی خواهیم پرداخت که بر اثربحران کرونا پیشروی آموزش عالی قرار خواهد گرفت. این مقاله از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفیـاکتشافی و از نظر روش، زمینهیاب مقطعی است. آیندهپژوهی بهعنوان یک حوزهٔ میانرشتهای جهتگیری این مقاله را تشکیل میدهد نحوهٔ جمعآوری دادهها میدانی است. دادهها ...
بیشتر
در این مقاله به آیندههای محتملی خواهیم پرداخت که بر اثربحران کرونا پیشروی آموزش عالی قرار خواهد گرفت. این مقاله از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفیـاکتشافی و از نظر روش، زمینهیاب مقطعی است. آیندهپژوهی بهعنوان یک حوزهٔ میانرشتهای جهتگیری این مقاله را تشکیل میدهد نحوهٔ جمعآوری دادهها میدانی است. دادهها از طریق ابزار پرسشنامهٔ بسته محققساخته گردآوری شد. در تهیه پرسشنامه از مقیاس گاتمن استفاده شد. پاسخگویان جمعی از خبرگان و متخصصان آموزش عالی هستند که بهصورت راهبردی و هدفمند انتخاب شدند. نتایج در قالب سناریوهای آینده ارائه شدهاند. سناریوهای محتمل برای کشف و اعتباربخشی سناریو مرجح در اختیار عدهای از خبرگان آموزش عالی قرار گرفت. در پیمایش مربوط به اعتباربخشی، 84 نفر از متخصصان و صاحبنظران آموزش عالی مشارکت داشتند. سناریوهای محتمل در هفت مؤلفه سازماندهی شدند: 1) هویت و جایگاه دانشگاه؛ 2) توجه به پایداری 3) ورود به دانشگاه؛ 4) تغییر سبک زندگی دانشگاهی؛ 5) بینالمللیشدن؛ 6) یادگیری الکترونیکی؛ و 7) حکمرانی و مدیریت. یافتهها نشان داد خبرگان آموزش عالی اصل وجود تأثیرات و پیامدهای بحران کوویدـ19 برآموزش عالی را پذیرفتهاند. همچنین، از دیدگاه آنان این تأثیرات بسیط و ساده نبوده و دارای ابعاد وسیع و متنوّعی است. همانگونهکه ملاحظه شد، در هر یک از ابعاد هفتگانهٔ معطوف به آینده حداقل یک سناریو مرجّح با میانگین بالای 50درصد موافق وجود دارد. سه روند کلان که بیشترین احتمال وقوع را از نظر پاسخگویان دارند به ترتیب عبارتانداز: 1) تقویت یادگیری الکترونیکی(اما نه بهصورت تحوّل بنیادین و مجازیشدن کامل)؛ 2) تغییر در سبک زندگی دانشگاهی؛ و 3) توجه بیشتر به مقولهٔ پایداری. این سه روند بیشترین سناریوهای مرجّح را در درون خود جای دادهاند.
محمدحسین بوچانی؛ مظفر صرافی؛ جمیله توکلی نیا؛ علی دشتی
چکیده
این مقاله به دنبال واکاوی این مسئله است که کدام اصول مربوط به روابط بین حاکمیت ملی و مدیریت محلی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با معیارهای رویکرد حکمروایی شایسته شهری مطابقت دارد. با خوانش قانون اساسی، تلاش شد که محتوای آن، بهعنوان اصلیترین منبع برنامهریزی در سطح ملی و ساختار مدیریت محلی، براساس معیارهای حکمروایی شایسته ...
بیشتر
این مقاله به دنبال واکاوی این مسئله است که کدام اصول مربوط به روابط بین حاکمیت ملی و مدیریت محلی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با معیارهای رویکرد حکمروایی شایسته شهری مطابقت دارد. با خوانش قانون اساسی، تلاش شد که محتوای آن، بهعنوان اصلیترین منبع برنامهریزی در سطح ملی و ساختار مدیریت محلی، براساس معیارهای حکمروایی شایسته شهری بررسی شود. در بعد نظری، با بهکارگیری رویکرد حکمروایی شایسته و بررسی آن در پیوند با مقتضیات محلی ایران، چارچوب ارزیابی قانون اساسی بهدست آمد. شاخصهای انتخابشده، متشکل از هشت شاخص اصلی اثربخشی، تمرکززدایی و توجه به مقتضیاتمحلی، برابری و مساوات، حق مشارکت و شهروندمداری، پاکحسابی، جهتگیری توافقی، قانونمداری و مسئولیتپذیری هستند. این پژوهش از نوع پژوهشهای بنیادیـتوسعهای است که از روش تحلیل محتوا برای تفسیر کیفی محتوایِ قانون اساسی از طریق فرایندهای طبقهبندی نظاممند و رمزبندی استفاده کرده است. نتایج بهدستآمده نشان میدهد، در قانون اساسی به شاخصهای حکمروایی شایسته شهری در دو سطح ملی و محلی تأکید شده است و از میان شاخصهای یادشده، شاخصهای «حق مشارکت» و «مسئولیتپذیری» از بیشترین و «تمرکززدایی» و «قانونمداری» از کمترین میزان انطباق با قانون اساسی برخوردارند؛ بنابراین، رویکرد موردحمایت قانونگذار در زمان تدوین قانون اساسی، مبتنیبر جلب مشارکت شهروندان، مسئولیتپذیری، پاسخگویی ساختارهای دولتی به شوراها و تمرکززدایی از اداره امور کشور از طریق تشکیل شوراهای محلی بوده است. آنچه در قانون اساسی در مورد رابطه حاکمیت ملی و مدیریت محلی آمده است، منطبق بر معیارهای حکمروایی شایسته شهری است.
میان رشتهای
مهدی سپهری
چکیده
نینیان اسمارت، دینشناسِ برجسته معاصر، با فاصله گرفتن از دینشناسی سنتی که در قالب علم کلام سابقه داشته است، پژوهش خود درباره دین را پژوهشی تاریخی، تطبیقی (میانفرهنگی)، میانرشتهای و نیز پدیدارشناختی و همدلانه دانسته و آن را در قالب الگویی تحلیلی ارائه میدهد. الگوی وی ابعاد هفتگانه «آیینی و مناسکی»، «تجربی و احساسی»، ...
بیشتر
نینیان اسمارت، دینشناسِ برجسته معاصر، با فاصله گرفتن از دینشناسی سنتی که در قالب علم کلام سابقه داشته است، پژوهش خود درباره دین را پژوهشی تاریخی، تطبیقی (میانفرهنگی)، میانرشتهای و نیز پدیدارشناختی و همدلانه دانسته و آن را در قالب الگویی تحلیلی ارائه میدهد. الگوی وی ابعاد هفتگانه «آیینی و مناسکی»، «تجربی و احساسی»، «اسطورهای»، «اعتقادی و فلسفی»، «اخلاقی و حقوقی»، «اجتماعی و نهادی» و نیز «مادی» را برای دین مطرح میکند که البته این ابعاد با هم مرتبط هستند. از سوی دیگر، دینشناسی عرفانی در مقایسه با نگاه اسمارت، با الگویی تکاملیافته در نگاه سید حیدر آملی، گونهای از شیوه «أنفسی و حضوری» را ارائه میدهد که در عین فاصلهگیری پدیدارشناختی در راستای دوری از تعصبها و قالبهای پیشساخته ذهنی، توانایی همدلیِ ذاتگرایانه و حقیقتجویانه فراوانی در دینشناسی دارد. این «همدلی»، در پدیدارشناسیِ غیرعرفانیِ مدرن، از حد یک همدلیِ ذهنی و درنهایت، احساسی فراتر نمیرود. اگرچه الگوی دینشناسیِ اسمارت با ابعاد متکثر و جامعی که برای دین معرفی میکند، فضای گستردهای برای تحلیل جهانبینیها و ادیان، پیش روی مینهد، اما به اندازه الگویِ وحدتگرای عرفانی، در تحلیل ابعاد طولی و تو در توی دین توانایی ندارد. الگوی «شریعت _ طریقت _ حقیقت» در دینشناسی عرفانی با ساختارِ سهگانهاش در عین ارائه رابطهای مرتبهای و طولی بین ابعاد دین، متضمن استعاره «راه» است که اهمیتی نمادین در تحلیل سنتهای دینی بهعنوان ظهوراتِ حقایق فراتاریخی و فرازمانی در مسیری تاریخی و زمانی دارد.
علی یوسفی؛ امیر مظفر امینی؛ آمنه یادگاری؛ امید فتحی
چکیده
هرچند ایران از دیرباز با «مشکل» کمآبی روبهرو بوده، اما این مشکل در سالهای اخیر به «بحران» کمبود آب تبدیل شده است. امروزه این نگرش وجود دارد که مشکلات امروز و فردا، بیشتر از کمبود آب، پیامد حکمرانی نامطلوب هستند و راهکار اصلی خروج از بحران آب، بازنگری در نظام مدیریت آب است. دستورکار جدید مطالعات مدیریت آب با تأکید بر ...
بیشتر
هرچند ایران از دیرباز با «مشکل» کمآبی روبهرو بوده، اما این مشکل در سالهای اخیر به «بحران» کمبود آب تبدیل شده است. امروزه این نگرش وجود دارد که مشکلات امروز و فردا، بیشتر از کمبود آب، پیامد حکمرانی نامطلوب هستند و راهکار اصلی خروج از بحران آب، بازنگری در نظام مدیریت آب است. دستورکار جدید مطالعات مدیریت آب با تأکید بر ماهیت میانرشتهای، بر چارچوبی مشترک از نظریههای اقتصاد بخش عمومی، اقتصاد نهادگرا، اقتصاد سیاسی و سیاستگذاری و امور عمومی متمرکز است. هدف این مقاله، ارزیابی پایداری نظامهای حکمرانی آب در حوزۀ آبخیز زایندهرود، پیش و پس از ملی شدن آب در کشور است. روش پژوهش مقاله، مبتنیبر تلفیق دو رویکرد کمی و کیفی است و دادههای موردنیاز به دو شیوۀ اسنادپژوهی و پیمایشی از طریق مصاحبه ساختیافته با 171 کشاورز و 68 کارشناس، گردآوری شده است. نتایج بهدستآمده نشان میدهد که در نظام حکمرانی فعلی آب، اصول هشتگانۀ عدالت، اثربخشی و بازدهی، شفافیت، مسئولیتپذیری، پاسخدهی، انسجام، مشارکت، و حاکمیت قانون در شرایط مطلوبی نیست. همچنین، در این مقاله دلایل پایداری نظام حکمرانی سنتی آب تبیین شده است که میتوان از این اصول برای گذار به حکمرانی مؤثر و پایدار آب بهره جست.